TIẾT…: VĂN BẢN 1. GƯƠNG BÁU KHUYÊN RĂN

(Bảo kính cảnh giới)

I. MỤC TIÊU

1. Mức độ/ yêu cầu cần đạt:

- Củng cố kĩ năng đọc hiểu văn bản thơ Nôm đường luật đã được hình thành qua bài học trước đó.

2. Năng lực

a. Năng lực chung

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự học, giao tiếp, hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo, thẩm mĩ.

b. Năng lực riêng biệt

- Năng lực phân tích và đánh giá được nội dung, nghệ thuật văn bản.

3. Phẩm chất:

- Trân trọng văn hóa truyền thống dân tộc.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Chuẩn bị của giáo viên:

- Giáo án;

- Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;

- Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp;

- Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà;

2. Chuẩn bị của học sinh: SGK, SBT Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Thu hút sự chú ý, tạo hứng thú học tập, kết nối những bài học trước đó huy động tri thức nền và trải nghiệm của HS.

b. Nội dung: HS lắng nghe video có liên quan đến tập thơ Quốc âm thi tập.

c. Sản phẩm: HS ghi chép được những nét chính về tập thơ Quốc âm thi tập.

d. Tổ chức thực hiện:

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS nghe video giới thiệu tập thơ Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi và hãy ghi chép lại những nét chính về tập thơ này.

https://www.youtube.com/watch?v=yB4bVUfGMzg

     Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát và lắng nghe GV.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 – 3 HS chia sẻ trước lớp về phần ghi chép được.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

    - Gv đánh giá, tổng kết hoạt động khởi động.

- GV tóm tắt một số nét chính về tập thơ:

+ “Quốc âm thi tập” là tập thơ Nôm của Nguyễn Trãi, cũng là tập thơ Nôm cổ nhất, phong phú nhất của Việt Nam còn lại đến nay. Tập thơ gồm 254 bài chia thành 4 mục: Vô đề (ngôn chí, mạn thuật, trần tình, thuật hứng, tự thuật…); Thì lệnh môn; Hoa mộc môn; cầm thú môn. Phần lớn các bài thơ trong "Quốc âm thi tập" không có nhan đề. Đa phần là thơ tâm sự, tỏ chí hướng, rất khó để biêt thời gian sáng tác của từng tác phẩm.

 + Nội dung của tập thơ hướng đến việc ca tụng thú thanh nhàn, tự hào mình đã “đổi công danh lấy một cần câu”… và cũng để lộ nỗi đau không che giấu là không có cơ hội giúp nước, không gặp người cùng mình thực hiện chí lớn. Ngoài ra, có một số bài làm để tự răn mình, khuyên bảo con cháu trong nhà giữ vững đạo đức, nhân phẩm, theo đúng lời dạy của thánh hiền (Bảo kính cảnh giới). Cũng là một khía cạnh của thơ tâm sự, thơ về thiên nhiên là một mảng nội dung lớn trong “Quốc âm thi tập”. Thơ thiên nhiên của Nguyên Trãi hợp với thú an nhàn, làm dịu bớt nỗi đau, trở nên nhẹ nhàng, thanh thoát.

+ Thể thơ trong “Quốc âm thi tập” rất đặc biệt. Có bài thất ngôn bát cú, có bài thất ngôn tứ tuyệt; nhiều bài giữa những câu 7 tiếng, xen 1 – 2 câu 6 tiếng. Đó là thể thơ riêng của thế kỉ XV. Nguyễn Trãi dùng nhiều ca dao, tục ngữ, nhiều từ cổ, và có ý thức dùng từ thuần Việt thay từ Hán Việt.

+ Đặc điểm nổi bật nhất và cũng là thành công lớn nhất về nghệ thuật của tập thơ là đã sử dụng thành công ngôn ngữ tiếng Việt, chữ Nôm. Từ ngữ trong Quốc âm thi tập được tiếp thu từ những thành tựu văn Nôm đời Trần, cải biên từ ngữ liệu Trung Quốc, song chủ yếu là chuốt lọc và phát triển từ tiếng nói của nhân dân. Trong tập thơ này, từ thuần Việt chiếm ưu thế hơn so với từ Hán – Việt, từ đơn âm được dùng với số lượt cao, sử dụng hư từ với tỉ lệ cao…

GV dẫn dắt vào bài: Bài học hôm nay cùng tìm hiểu một bài thơ trong tập Quốc âm thi tập, đó là những vần thơ tiêu biểu cho sự nghiêm sáng tạo nghệ thuật của Nguyễn Trãi. Bài thơ nói lên tình yêu thiên nhiên, những tâm sự và khát vọng của nhà thơ về một xã hội thanh bình, yên ấm – bài thơ Gương báu khuyên răn (bài 43).

B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc và tìm hiểu chung

a. Mục tiêu: Giúp HS chuẩn bị các điều kiện cần thiết để đọc hiểu văn bản một cách hiệu quả.

b. Nội dung: Tìm hiểu các tri thức có liên quan và huy động trải nghiệm, vốn sống của HS.

c. Sản phẩm học tập: HS tiếp thu kiến thức chung về nội dung bài học.

d. Tổ chức thực hiện: