BÀI 7. CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1945- 1954)

1. BỐI CẢNH LỊCH SỬ CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1945 - 1954)

Câu hỏi: Trình bày khái quát bối cảnh lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945- 1954).

Giải rút gọn:

- Bối cảnh thế giới:

+ Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, chủ nghĩa phát xít bị tiêu diệt, hệ thống xã hội chủ nghĩa ra đời.

+ Phong trào giải phóng dân tộc phát triển mạnh mẽ. 

+ Trật tự thế giới hai cực I- an-ta và Chiến tranh lạnh tác động mạnh đến tình hình Việt Nam. 

- Bối cảnh trong nước:

+ Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra đời thực sự đã trở thành nước tự do và độc lập. 

+ Đất nước bị các thế lực thực dân, đế quốc cấu kết với nhau ra sức chống phá, thực dân Pháp ráo riết chuẩn bị xâm lược hòng lập lại chế độ thuộc địa.

2. DIỄN BIẾN CHÍNH CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1945 - 1954)

Câu hỏi: Trình bày khái quát diễn biến của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp trở lại xâm lược ở Nam Bộ (1945 - 1946).

Giải rút gọn:

- Ngày 2- 9- 1945, quân Pháp bất ngờ xả súng vào dân chúng. 

- Đêm 22, rạng ngày 23- 9- 1945, Pháp mở đầu cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam lần thứ hai.

- Quân dân Sài Gòn- Chợ Lớn cùng quân dân Nam Bộ nhất tề đứng lên chiến đấu chống quân xâm lược bằng nhiều hình thức.

- Trung ương Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tán thành, kêu gọi nhân dân cả nước ủng hộ cuộc kháng chiến của nhân dân Nam Bộ. 

- Ý nghĩa: cuộc chiến đấu ở Nam Bộ đã giáng đòn đầu tiên vào âm mưu “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp, tạo điều kiện để nhân dân Nam Bộ và cả nước chuẩn bị lực lượng cho cuộc kháng chiến lâu dài.

Câu hỏi: Trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1946 - 1950.

Giải rút gọn:

Hoàn cảnh:

- Sau khi thực dân Pháp và Chính phủ Trung Hoa Dân quốc kí Hiệp ước Hoa- Pháp (28- 02- 1946), Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà kí với Pháp Hiệp định Sơ bộ (6- 3- 1946). 

- Ngày 18- 12- 1946, thực dân Pháp gửi tối hậu thư đòi Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà phải giải tán lực lượng tự vệ chiến đấu, để cho quân Pháp làm nhiệm vụ giữ gìn trật tự ở Hà Nội. 

- Trước tình hình đó, ngày 19- 12- 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến.

- Với đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kì, tự lực cánh sinh và tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế, quân dân Việt Nam đã từng bước giành được những thắng lợi tiêu biểu: 

- Cuộc chiến đấu ở các đô thị phía Bắc vĩ tuyến 16: 

+ Cuộc chiến đấu giam chân quân Pháp đã diễn ra ở các đô thị phía Bắc vĩ tuyến 16 như Nam Định, Vinh, Nghệ An, Huế, Hà Nội, trong 60 ngày đêm (từ ngày 19- 12- 1946 đến ngày 17-  02- 1947). 

+ Kết quả: Bước đầu làm phá sản kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp, tạo điều kiện cho các cơ quan của Đảng, Chính phủ và lực lượng chủ lực rút lên chiến khu xây dựng căn cứ kháng chiến thực hiện kháng chiến lâu dài.

- Chiến dịch Việt Bắc thu – đông năm 1947: 

+ Chiến dịch diễn ra từ tháng 10 đến tháng 12- 1947, khi quân Pháp mở cuộc tiến công lên căn cứ địa Việt Bắc nhằm tiêu diệt cơ quan đầu não kháng chiến của Việt Nam. 

+ Quân và dân Việt Nam chủ động phản công, bẻ gãy cuộc tiến công của quân Pháp, đẩy lùi quân Pháp ở một số vị trí 

+ Kết quả: làm phá sản hoàn toàn kế hoạch “đánh nhanh, thắng nhanh” của thực dân Pháp, bảo vệ vững chắc căn cứ địa Việt Bắc.

- Chiến dịch Biên giới thu- đông năm 1950:

+ Đầu năm 1950, Trung Quốc, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa đã lần lượt công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

+ Quân đội nhân dân Việt Nam lần đầu tiên chủ động mở chiến dịch Biên giới nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, khai thông biên giới Việt- Trung, mở rộng và củng cố căn cứ địa Việt Bắc. 

+ Kết quả: quân đội Việt Nam đã giải phóng một vùng rộng lớn dọc biên giới Việt- Trung, chọc thủng hành lang Đông- Tây, làm phá sản kế hoạch Rơ-ve của thực dân Pháp. Từ đây, quân đội Việt Nam giành được thế chủ động chiến lược trên chiến trường chính Bắc Bộ. 

Câu hỏi: Trình bày khái quát bước phát triển mới của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1951- 1953.

Giải rút gọn:

- Tháng 2 - 1951, Đại hội đại biểu lần thứ II của Đảng Cộng sản Đông Dương đã quyết định đổi tên Đảng là Đảng Lao động Việt Nam.

- Ngày 3 - 3 - 1951, Mặt trận Liên hiệp quốc dân Việt Nam (Mặt trận Liên Việt) ra đời. 

- Năm 1952, cuộc vận động sản xuất và tiết kiệm được phát động. 

- Tháng 12 – 1953, Quốc hội thông qua Luật Cải cách ruộng đất và quyết định tiến hành cải cách ruộng đất ở vùng tự do.

- Quân đội Việt Nam liên tiếp mở những chiến dịch tiến công, tiếp tục giữ vững quyền chủ động trên chiến trường như: chiến dịch Hoà Bình, chiến dịch Tây Bắc, chiến dịch Thượng Lào, …

Câu hỏi: Trình bày khái quát diễn biến chính của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp xâm lược giai đoạn 1953- 1954.

Giải rút gọn:

- Tháng 7-1953 được sự viện trợ của Mỹ, Pháp đề ra kế hoạch Na-va. 

- Tháng 9-1953, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng đề ra kế hoạch tác chiến trong đông - xuân 1953 - 1954. 

- Trong Cuộc tiến công chiến lược Đông - Xuân 1953- 1954, bộ đội chủ lực mở một loạt chiến dịch tấn công quân Pháp ở Lai Châu. Trung Lào, Thượng Lào, Bắc Tây Nguyên,... 

- Tháng 11-1953, Na-va quyết định điều quân lên chiếm giữ Điện Biên Phủ xây dựng nơi đây thành tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương. 

- Đầu tháng 12-1953, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ. 

- Chiều ngày 7-5-1954, tướng Đờ Ca-xtơ-ri cùng toàn bộ Bộ Tham mưu của quân Pháp đầu hàng.

Câu hỏi: Thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954)?

Giải rút gọn:

+ Đã đập tan hoàn toàn kế hoạch Na-va, giáng đòn quyết định vào ý chí xâm
lược của Pháp.

+ Làm xoay chuyển cục diện chiến tranh, tạo cơ sở cho việc đàm phán và kí Hiệp định Giơ-ne-vơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Đông Dương  lại hoà bình ở Đông Dương năm 1954.

3. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ CỦA CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP (1945 - 1954)

Câu hỏi: Nêu nguyên nhân thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945- 1954).

Giải rút gọn:

- Do có sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Đông, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh với đường lối lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo.

- Do nhân dân ta có truyền thống yêu nước; toàn dân, toàn quân đoàn kết, dũng cảm trong chiến đấu, cần cù trong lao động sản xuất.

- Do có hệ thống chính quyền dân chủ nhân dân, mặt trận dân tộc thống nhất, hậu phương rộng lớn, vững chắc về mọi mặt.

- Nhờ có sự đồng tình ủng hộ, giúp đỡ của Trung Quốc, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa; Liên minh nhân dân Việt- Miên- Lào; có sự đồng tình ủng hộ của nhân dân Pháp và các lực lượng dân tộc dân chủ trên thế giới.

Câu hỏi: Phân tích ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954).

Giải rút gọn:

- Đối với Việt Nam:

+ Đã chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp ở Việt Nam.

+ Miền Bắc hoàn toàn giải phóng, đi lên chủ nghĩa xã hội, làm cơ sở hậu phương vững chắc cho sự nghiệp giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

- Đối với thế giới:

+ Đã giáng đòn nặng nề vào tham vọng xâm lược, âm mưu nô dịch của chủ nghĩa đế quốc từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, góp phần làm tan rã hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân cũ.

+ Đã cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ La-tinh.

LUYỆN TẬP

Lập bảng thống kê những thắng lợi quân sự tiêu biểu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1946 - 1954) theo gợi ý sau vào vở:

Giải rút gọn:

VẬN DỤNG

Sưu tầm tư liệu từ sách, báo, internet về sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa đối với Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), sau đó giới thiệu với thầy, cô và các bạn trong lớp của em.

Giải rút gọn:

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), Việt Nam đã nhận được sự giúp đỡ quan trọng từ các nước xã hội chủ nghĩa, đóng vai trò quan trọng trong việc đấu tranh cho độc lập và tự do của dân tộc.

Liên Xô, là một trong những quốc gia xã hội chủ nghĩa đầu tiên, đã cung cấp hỗ trợ quân sự và chính trị đáng kể cho Việt Nam trong cuộc kháng chiến. Hỗ trợ quân sự của Liên Xô bao gồm cung cấp vũ khí, đào tạo và tư vấn chiến lược cho quân đội Việt Minh. Điều này đã giúp củng cố sức mạnh quân sự và tinh thần chiến đấu của Việt Nam, đặc biệt là trong các trận Điện Biên Phủ và Điện Biên Phủ lần hai.

Ngoài ra, Trung Quốc, một quốc gia xã hội chủ nghĩa lân cận, cũng đã đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ Việt Nam. Trung Quốc cung cấp hỗ trợ quân sự bằng cách cung cấp vũ khí, đào tạo và tài trợ cho cuộc kháng chiến của Việt Nam. Điều này không chỉ giúp tăng cường năng lực quân sự của Việt Nam mà còn tạo ra sự ủng hộ chính trị và quân sự quan trọng từ một quốc gia láng giềng.

Bên cạnh đó, các nước xã hội chủ nghĩa khác như Cuba và Mông Cổ cũng đã cung cấp sự hỗ trợ tài chính và chính trị cho Việt Nam. 

Sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nghĩa đã có một tầm ảnh hưởng lớn đối với cuộc kháng chiến của Việt Nam chống lại thực dân Pháp.