BÀI 6. CÁCH MẠNG THÁNG 8 NĂM 1945

1. BỐI CẢNH LỊCH SỬ

Câu hỏi: Trình bày khái quát bối cảnh lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

Bối cảnh thế giới:

- Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc: thắng lợi nghiêng về phe Đồng Minh chống phát xít.

- Nhật hoàng tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện (ngày 15 – 8 – 1945). Quân đội Nhật ở Đông Dương rệu rã, Chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang.

Bối cảnh trong nước: 

- Từ tháng 3 đến tháng 8- 1945, cao trào kháng Nhật, cứu nước diễn ra mạnh mẽ ở Việt Nam góp phần chuẩn bị lực lượng cách mạng, tập dượt quần chúng đấu tranh qua nhiều hoạt động. 

- Ngày 13- 8- 1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban Khởi nghĩa toàn quốc, ban bố Quân lệnh số 1, chính thức phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước. 

- Từ ngày 14 đến ngày 15 – 8 – 1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.

- Từ ngày 16 đến ngày 17- 8- 1945, Đại hội Quốc dân họp ở Tân Trào tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng, cử ra Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

2. DIỄN BIẾN CHÍNH CỦA CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945

Câu hỏi: Trình bày nét chính về diễn biến của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

- Ngày 16- 8- 1945, một đơn vị Giải phóng tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên do Võ Nguyên Giáp chỉ huy. 

- Từ ngày 14 đến ngày 18-8, cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra giành được thắng lợi  ở nhiều nơi như Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Hội An, Quảng Nam... 

- Ngày 17- 8- 1945, quần chúng Hà Nội tổ chức mít tinh, thể hiện sự ủng hộ chính quyền cách mạng.

- Ngày 19- 8- 1945, khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội thắng lợi.

- Ngày 23- 8- 1945, giành chính quyền ở Huế.

- Ngày 25- 8- 1945, giành chính quyền ở Sài Gòn.

- Ngày 28- 8- 1945, Đồng Nai Thượng và Hà Tiên là các tỉnh giành chính quyền muộn nhất.

- Ngày 30- 8- 1945, Vua Bảo Đại thoái vị. Chế độ phong kiến Việt Nam hoàn toàn sụp đổ.

3. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA LỊCH SỬ VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945

Câu hỏi: Nêu nguyên nhân thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

- Do có sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, quần chúng nhân dân đã được tập dượt, chuẩn bị và trưởng thành qua các phong trào cách mạng 1930- 1931, 1936- 1939 và 1939- 1945.

- Do nhân dân Việt Nam có lòng yêu nước nồng nàn, tinh thần đoàn kết, truyền thống bất khuất. 

- Thắng lợi của lực lượng Đồng minh và Hồng quân Liên Xô trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít, tạo thời cơ chín muồi để nhân dân Việt Nam nổi dậy giành chính quyền.

Câu hỏi: Phân tích ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

Đối với Việt Nam:

- Đập tan ách thống trị của thực dân Pháp và quân phiệt Nhật, chấm dứt chế độ quân chủ hơn 1.000 năm ở Việt Nam, lập ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

- Đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của cách mạng Việt Nam, mở ra kỉ nguyên mới trong lịch sử dân tộc: kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động làm chủ đất nước, kỉ nguyên giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng giai cấp.

- Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành Đảng cầm quyền, tạo ra những điều kiện tiên quyết cho những thắng lợi tiếp theo.

Đối với thế giới:

- Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

- Cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc đứng lên đấu tranh tự giải phóng.

Câu hỏi: Phân tích những bài học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám năm 1945. 

Giải rút gọn:

- Bài học về sự lãnh đạo của Đảng: Đảng phải có đường lối chính trị, phương pháp cách mạng đúng đắn và vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào thực tiễn cách mạng Việt Nam.

- Bài học về xây dựng và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc.

 - Bài học về nắm bắt thời cơ: Cách mạng tháng Tám năm 1945 thắng lợi đã chứng minh cần nhận định đúng tình hình, chủ động tạo thời cơ và kịp thời chớp thời cơ để đưa cách mạng đi đến thành công.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Lập bảng thống kê diễn biến chính của cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 theo gợi ý sau vào vở:

Giải rút gọn:

Câu 2: Vì sao cuộc Tổng khởi nghĩa trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 giành thắng lợi nhanh chóng?

Giải rút gọn:

Do có sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quần chúng nhân dân đã được tập dượt, chuẩn bị và trưởng thành qua các phong trào cách mạng 1930- 1931, 1936- 1939 và 1939- 1945.

VẬN DỤNG

Những bài học kinh nghiệm nào của Cách mạng tháng Tám năm 1945 có thể vận dụng trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay?

Giải rút gọn:

Một trong những bài học kinh nghiệm rút ra từ cách mạng tháng Tám năm 1945 có thể vận dụng trong sự nghiệp xây dưng và bảo vệ tổ quốc hiện nay là kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại:

- Sức mạnh thời đại:  Thời cơ “ngàn năm có một”: Nhật Bản đầu hàng đồng minh; sự ủng hộ của các lực lượng tiến bộ trên thế giới.

- Sức mạnh dân tộc: 

+ Sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và chủ tịch Hồ Chí Minh.

+ Sự chuẩn bị của Đảng và Nhân dân về lực lượng cách mạng và qua các cuộc tập dượt.

+ Tinh thần đoàn kết và yêu nước của nhân dân Việt Nam.