BÀI 6. CÁCH MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945.

Khởi động: Ngày 2 – 9 – 1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập, trịnh trọng tuyên bố với toàn thể quốc dân và thế giới: nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà thành lập. Tuyên ngôn Độc lập là một văn kiện quan trọng, gắn với thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945. Cách mạng tháng Tám đã diễn ra trong bối cảnh nào, diễn biến ra sao? Vì sao nói: Cách mạng tháng Tám là sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc? 

Giải rút gọn:

Bối cảnh lịch sử:

Khách quan:

- Ngày 15/8/1945: Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện.

- Quân Nhật ở Đông Dương rệu rã, chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang. Quân Đồng minh chưa kịp tiến vào Đông Dương.

Chủ quan:

- Tầng lớp trung gian đã ngả hẳn về phía cách mạng.

- Lực lượng cách mạng Việt Nam đã được chuẩn bị chu đáo trong 15 năm qua 3 cuộc tập dượt. 

- Cách mạng Việt Nam có sự chuẩn bị đầy đủ về đường lối, phương pháp đấu tranh. Đảng tiên phong luôn sẵn sàng. 

- Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào
(Tuyên Quang) thông qua kế hoạch lãnh đạo toàn dân Tổng khởi nghĩa.
- Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào,
tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng.

Diễn biến:

- Từ ngày 14 - 8, một số cấp bộ Đảng và tổ chức Việt Minh căn cứ vào tình hình cụ thể của địa phương đã phát động nhân dân khởi nghĩa.

- Chiều ngày 16 - 8 - 1945, một đơn vị Giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy, xuất phát từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên, mở đường tiến về Hà Nội. 

- Ngày 18 - 8 - 1945, nhân dân Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh và Quảng Nam giành được chính quyền.

- Tại Hà Nội, ngày 19 - 8 - 1945, quần chúng cách mạng có sự hỗ trợ của các đội tự vệ chiến đấu lần lượt chiếm Phủ Khâm sai, Sở Cảnh sát Trung ương,... Đến tối, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi. 

- Tại Huế, ngày 23 - 8, hàng vạn nhân dân biểu tình thị uy, chiếm các công sở giành chính quyền về tay nhân dân. 

- Ngày 25 - 8, Sài Gòn được giải phóng.

- Đến ngày 28 - 8, Đồng Nai Thượng và  Hà Tiên là những địa phương cuối cùng giành chính quyền. 

- Ngày 2 - 9 - 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố với toàn thể nhân dân và thế giới sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

Cách mạng tháng Tám là sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc vì: 

- Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công là thắng lợi vĩ đại đầu tiên của nhân dân ta từ khi có Đảng lãnh đạo, mở ra bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam. 

- Chính quyền về tay nhân dân, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời; chấm dứt chế độ quân chủ phong kiến ở Việt Nam; kết thúc hơn hơn 80 năm nhân dân ta dưới ách đô hộ của thực dân, phát xít. 

- Nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ trở thành người dân một nước độc lập, làm chủ vận mệnh của mình. 

1. BỐI CẢNH LỊCH SỬ.

Câu hỏi: Trình bày khái quát bối cảnh lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

Khách quan:

- Ngày 15/8/1945: Nhật Bản tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện.

- Quân Nhật ở Đông Dương rệu rã, chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang. Quân Đồng minh chưa kịp tiến vào Đông Dương.

Chủ quan:

- Tầng lớp trung gian đã ngả hẳn về phía cách mạng.

- Lực lượng cách mạng Việt Nam đã được chuẩn bị chu đáo trong 15 năm qua 3 cuộc tập dượt. 

- Cách mạng Việt Nam có sự chuẩn bị đầy đủ về đường lối, phương pháp đấu tranh. Đảng tiên phong luôn sẵn sàng. 

- Ngày 13-8-1945, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh thành lập Uỷ ban
Khởi nghĩa toàn quốc.  

- Từ ngày 14 đến ngày 15-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào
(Tuyên Quang).

- Từ ngày 16 đến ngày 17-8-1945, Đại hội Quốc dân được triệu tập ở Tân Trào,
tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng.

2. DIỄN BIẾN CHÍNH CỦA CÁCH MẠNG THÁNG 8 NĂM 1945.

Câu hỏi: Khai thác thông tin và Tư liệu 1 trong mục, hãy trình bày những diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

- Từ ngày 14 - 8, một số cấp bộ Đảng và tổ chức Việt Minh căn cứ vào tình hình cụ thể của địa phương đã phát động nhân dân khởi nghĩa.

- Chiều ngày 16 - 8 - 1945, một đơn vị Giải phóng quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy, xuất phát từ Tân Trào tiến về giải phóng thị xã Thái Nguyên, mở đường tiến về Hà Nội. 

- Ngày 18 - 8 - 1945, nhân dân Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh và Quảng Nam giành được chính quyền.

- Tại Hà Nội, ngày 19 - 8 - 1945, quần chúng cách mạng có sự hỗ trợ của các đội tự vệ chiến đấu lần lượt chiếm Phủ Khâm sai, Sở Cảnh sát Trung ương,... Đến tối, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi. 

- Tại Huế, ngày 23 - 8, hàng vạn nhân dân biểu tình thị uy, chiếm các công sở giành chính quyền về tay nhân dân. 

- Ngày 25 - 8, khởi nghĩa ở Sài Gòn giành thắng lợi. 

- Đến ngày 28 - 8, Đồng Nai Thượng và  Hà Tiên là những địa phương cuối cùng giành chính quyền. 

- Ngày 2 - 9 - 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn Độc lập, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

3. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI, Ý NGHĨA VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM CỦA CÁC MẠNG THÁNG TÁM NĂM 1945.

Câu hỏi: Nêu nguyên nhân thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

Nguyên nhân chủ quan:

- Đường lối lãnh đạo cách mạng đúng đắn, sáng tạo: Đảng Cộng sản Đông Dương và Chủ tịch Hồ Chí Minh, trung ương Đảng và Mặt trận Việt Minh đã linh hoạt, sáng tạo trong lãnh đạo chớp thời cơ, phát động quần chúng nổi dậy giành chính quyền trong cả nước.

- Truyền thống yêu nước, đoàn kết của nhân dân.

- Quá trình chuẩn bị lực lượng lâu dài, chu đáo.

Nguyên nhân khách quan: Thắng lợi của Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh trong cuộc chiến tranh chống chủ nghĩa phát xít đã tạo điều kiện khách quan cho cuộc Tổng khởi nghĩa, đồng thời cổ vũ tinh thần đấu tranh giải phóng dân tộc của các tầng lớp nhân dân.

Câu hỏi: Khai thác thông tin và Tư liệu 2 trong mục, phân tích ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

Đối với Việt Nam:

- Cách mạng tháng Tám năm 1945 mở ra bước ngoặt lớn của dân tộc. 

- Đưa đến sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.

- Mở đầu kỉ nguyên mới của Việt Nam: kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân lao động nắm chính quyền, làm chủ đất nước; giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng Xã hội.

- Đưa Đảng Cộng sản Đông Dương trở thành đảng cầm quyền.

Đối với thế giới:

- Góp phần vào chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai.

- Chọc thủng khâu yếu nhất trong hệ thống thuộc địa, góp phần làm suy yếu chủ nghĩa đế quốc.

- Góp phần cổ vũ các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc. 

Câu hỏi: Phân tích bài học kinh nghiệm của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

- Bài học thứ nhất là có một Đảng tiên phong thật sự cách mạng, tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin, được tư tưởng Hồ Chí Minh. 

- Bài học thứ hai là vấn đề giành và giữ chính quyền. 

- Bài học thứ ba là vấn đề nắm bắt được thời cơ, đề ra được những quyết định chính xác và kịp thời. 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Lập trục thời gian (theo ý tưởng của em) vẽ diễn biến chính của Cách mạng tháng Tám năm 1945.

Giải rút gọn:

Câu 2: Cách mạng tháng Tám năm 1945 có ý nghĩa bước ngoặt và để lại nhiều bài học đối với lịch sử dân tộc Việt Nam. Hãy dựa vào kiến thức trong bài học để làm rõ nhận định trên.

Giải rút gọn:

Cách mạng tháng Tám năm 1945 có ý nghĩa bước ngoặt và để lại nhiều bài học đối với lịch sử dân tộc Việt Nam vì cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công là thắng lợi vĩ đại đầu tiên của nhân dân ta từ khi có Đảng lãnh đạo, mở ra bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Chính quyền về tay nhân dân, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời; chấm dứt chế độ quân chủ phong kiến ở Việt Nam; kết thúc hơn hơn 80 năm nhân dân ta dưới ách đô hộ của thực dân, phát xít. Nhân dân Việt Nam từ thân phận nô lệ trở thành người dân một nước độc lập, làm chủ vận mệnh của mình. Nước Việt Nam từ một nước thuộc địa nửa phong kiến trở thành một nước độc lập, tự do và dân chủ. Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã để lại nhiều bài học quý báu có giá trị đến tận ngày nay: thứ nhất là có một Đảng tiên phong thật sự cách mạng, tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin, được tư tưởng Hồ Chí Minh soi sáng đã nắm vững hoàn cảnh cụ thể của mỗi giai đoạn lịch sử, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn, có phương pháp và hình thức đấu tranh phù hợp; biết nắm bắt thời cơ, ... Thứ hai là vấn đề giành và giữ chính quyền. Đảng ta đã biết chăm lo xây dựng lực lượng cách mạng, làm cho lực lượng cách mạng đủ mạnh, thu hút được đông đảo quần chúng tham gia, ...

VẬN DỤNG

Câu 1: Vận dụng kiến thức đã học, hãy cho biết những bài học kinh nghiệm nào từ thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 có thể được vận dụng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay?

Giải rút gọn:

Một trong những bài học kinh nghiệm rút ra từ cách mạng tháng Tám năm 1945 có thể vận dụng trong sự nghiệp xây dưng và bảo vệ tổ quốc hiện nay là kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại:

- Sức mạnh thời đại:  Thời cơ “ngàn năm có một”: Nhật Bản đầu hàng đồng minh; sự ủng hộ của các lực lượng tiến bộ trên thế giới.

- Sức mạnh dân tộc: 

+ Sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và chủ tịch Hồ Chí Minh.

+ Sự chuẩn bị của Đảng và Nhân dân về lực lượng cách mạng và qua các cuộc tập dượt.

+ Tinh thần đoàn kết và yêu nước của nhân dân Việt Nam.