BÀI 5: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 

Mở đầu

Câu 1: Ngân sách nhà nước góp phần cho sự phát triển của các tỉnh miền núi như thế nào?

Giải rút gọn:

Mở rộng, nâng cấp các tuyến đường giao thông; kéo điện lưới điện quốc gia về các bản vùng sâu; xây dựng, tu bổ, nâng cấp trường học, cơ sở y tế, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất…

Câu 2: Hãy chia sẻ hiểu biết của em về ngân sách nhà nước.

Giải rút gọn:

Ngân sách nhà nước là tổng số tiền mà chính phủ thu và chi trong một khoảng thời gian nhất định để thực hiện các chương trình, dự án và cung cấp các dịch vụ công cho cộng đồng.

Khái niệm, đặc điểm của ngân sách nhà nước

a) Ngân sách nhà nước là gì?

Câu 1: Ngân sách nhà nước gồm các khoản thu, chi gì?

Giải rút gọn:

Ngân sách nhà nước bao gồm các tài khoản thu (như thuế, phí, tiền thu từ các nguồn khác) và các tài khoản chi (như lương, hỗ trợ xã hội, đầu tư công, quốc phòng, giáo dục, y tế, vv ).

Câu 2: Ai được quyền quyết định các khoản thu, chi của ngân sách nhà nước?

Giải rút gọn:

Cơ quan nhà nước có thẩm quyền

b) Đặc điểm của ngân sách nhà nước

Câu 1: Mục đích của việc thu, chi ngân sách nhà nước là gì?

Giải rút gọn:

Đảm bảo chức năng của nhà nước và phục vụ lợi ích xã hội

Câu 2: Kể tên một số quỹ trong ngân sách nhà nước và chia sẻ hiểu biết của em về quỹ đó?

Giải rút gọn:

Quỹ khám chữa bệnh cho người nghèo, Quỹ Bảo trì đường bộ

Câu 3: Người dân đóng góp vào ngân sách nhà nước được hoàn trả trực tiếp không? Vì sao?

Giải rút gọn:

Không hoàn trả trực tiêp thay vào đó các khoản tiền đó sẽ dùng để hỗ trợ các hoạt động của chính phủ

Vai trò của ngân sách nhà nước 

Câu 1: Trong sơ đồ 2 khoản chi nào dành cho hoạt động của bộ máy nhà nước?

Giải rút gọn:

Khoản chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên.

Câu 2: Ngân sách nhà nước đã góp phần định hướng phát triển sản xuất đề hình thành cơ cầu kinh tế hợp lí, điều tiết thị trường, bình ôn giá cả, kiềm chế lạm phát như thế nào?

Giải rút gọn:

Hỗ trợ phát triển các lĩnh vực, khuyến khích và hình thành nền kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Điều chỉnh thông tin về tài chính, tiền tệ phù hợp để ổn định giá cả. 

Câu 3: Quỹ dự trữ quốc gia trong ngân sách nhà nước đóng vai trò như thê nào trong phòng chóng dịch bệnh COVID - 19?

Giải rút gọn:

Hỗ trợ, cung ứng kịp thời thực phẩm thiết yếu, trợ cấp tiền cho nhân dân

Câu 4: Gia đình anh T đã được hỗ trợ từ quỹ phúc lợi của ngân sách nhà nước như thế nào?

Giải rút gọn:

Các con anh đều được đi học ở trường dân tộc nội trú tỉnh do Nhà nước hỗ trợ kinh phí, gia đình được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, tạo điều kiện chuyển đổi mô hình sản xuất để thoát nghèo.

Quy định cơ bản của pháp luật về quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách 

Câu 1: Thông tin 2 cho biết Nhà nước đã đảm bảo quyền gì của công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách nhà nước?

Giải rút gọn:

Cung cấp thông tin cần thiết để giúp họ nắm bắt các vấn đề liên quan đến tài chính ngân sách quốc gia

Câu 2: Ngư dân xã Q được hưởng quyền và nghĩa vụ gì theo quy định của pháp luật ngân sách nhà nước?

Giải rút gọn:

Hỗ trợ vay vốn từ ngân sách nhà nước để đóng tàu kiên cố vươn khơi đánh cá. 

Luyện tập

Câu 1: Em hãy cho biết ý kiến nào sau đây là đúng/không đúng. Vì sao?

a. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của nhà nước trong một năm.

b. Nguồn thu của ngân sách nhà nước là các khoản thu của mỗi người dân trong một quốc gia.

c. Nguồn chi bảo đảm sự hoạt động của bộ máy nhà nước là nguồn chi từ ngân sách nhà nước.

d.Ngân sách nhà nước do nhà nước sở hữu nên người dân không cần phải kiểm tra, giám sát việc nhà nước sử dụng ngân sách như thế nào.

Giải rút gọn:

a. Đúng, theo như quy định của nhà nước 

b. Đúng vì thuế, phí, lệ phí có tính chất thuế 

c. Đúng vì nhóm chi thường xuyên là khoản chi nhằm duy trì hoạt động của bộ máy nhà nước

d. Sai vì chưa rõ ràng minh bạch, ngân sách nhà nước cũng là do nhân dân đóng góp vào.

Câu 2: Theo em, trong các tình huống sau, ai thực hiện đúng, ai vi phạm pháp luật ngân sách nhả nước? Vì sao?

a. Ông M đưa ông N là em trai minh vào danh sách nhận hỗ trợ của Chính phủ cho người dân vùng bão lũ. Tuy nhiên, thấy mình có điều kiện tốt hơn nhiều người khác nên ông N đã tự nguyện xin không nhận sự hỗ trợ này, nhường cho người khác có hoản cảnh khó khăn hơn.

b. Do phải nộp nhiều khoản không đúng theo quy đnh của pháp luật, người dân xã X yêu câu cán bộ xã phải giải trình công khai các khoản thu chi. Tuy nhiên, cán bộ xã Giải rút gọn rằng. họ không có nghĩa vụ phải làm điều đó, trừ khi có yêu câu từ cắp trên.

c. H luôn thực hành và nhắc các bạn tiết kiệm điện nước, bảo vệ tải sản của nhà trường.

d. Các cơ quan nhà nước trong tỉnh A đều hưởng ứng phong trào tiết kiệm chỉ tiêu công, không sử dụng ô tô của cơ quan đưa nhân viên đi tham quan, du lịch.

Giải rút gọn:

a. Ông M thực hiện sai vì đã không hỗ trợ đúng người 

b. Công khai thu chi là quyền của người dân

c. Góp phần giảm chi phí ngân sách cho nhà nước 

d. Đây là hành vi đúng, cần được nhân rộng

Câu 3: Em hãy giải đáp thắc mắc giúp các bạn trong những tình huống sau:

a. Gần nhà H có một cụ già sống một mình. Cùng với sự giúp đỡ của mọi người trong thôn xóm, cụ còn được nhận một khoản trợ cấp hằng tháng của Nhà nước. H băn khoăn: "Nhà nước lấy đâu ra tiên để trợ cấp cho các cụ nhỉ?".

b. Gia đỉnh T về thăm quê. Qua trạm thu phí trên đường cao tốc, bố trả tiền cho nhân viên thu phi. Tùng thắc mắc: "Bồ ơi, sao minh phải trả tiền cho họ ạ?".

Giải rút gọn:

a. Tiền được lấy ra từ ngân sách nhà nước 

b. Đây là chí bảo trì đường bộ nhằm mục đích xây mới, sửa chữa tuyến đường hư hại 

Vận dụng

Câu 1: Viết một công trình sử dụng ngân sách nhà nước ở địa phương em và ý nghĩa của công trình đó

Giải rút gọn:

Sử dụng Quỹ hỗ trợ xã hội để giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn 

Câu 2: Gia đình em đã thực hiện nghĩa vụ gì và được hưởng những quyền lợi gì từ ngân sách nhà nước? hãy thống kê theo mẫu?

Giải rút gọn:

Nghĩa vụ: nộp thuế thu nhập cá nhân, lệ phí khác

Quyền lợi: hưởng các dịch vụ công, bảo hiểm xã hội, quyết định ngân sách nhà nước