PHẦN MỘT: GIÁO DỤC KINH TẾ

CHỦ ĐỀ 3:  NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ THUẾ

BÀI 5: NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

Mở đầu

CH: Theo em, các khoản kinh phi đầu tư cho giáo dục được lấy từ nguồn nào? Em hãy chia sẻ ý nghĩa của các khoản hỗ trợ và đầu tư đó đối với sự phát triển của giáo dục đào tạo.

Khái niệm và đặc điểm của ngân sách nhà nước

CH: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi

Ngày 13/11/2021, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 34/2021/QH15 về dự toán ngân sách nhà nước năm 2022. Theo đó:

a) Ngân sách nhà nước bao gồm những khoản nào? Hệ thống ngân sách nhà nước gồm những bộ phận nào?

b) Ngân sách nhà nước được thực hiện trong thời gian bao lâu?

c) Cơ quan nhà nước nào có thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước?

d) Ngân sách nhà nước được sử dụng nhằm mục đích gì?

Vai trò của ngân sách nhà nước

CH: Em hãy đọc đoạn hội thoại và trả lời câu hỏi

Nhóm của Tuấn thảo luận với nhau về vai trò của ngân sách nhà nước. Một số ý kiến được đưa ra đề thảo luận như sau:

- Tuấn: Theo tớ, nguồn tiền được huy động vào ngân sách nhà nước là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng và nhiệm vụ của mình.

- Dũng: Nói như cậu cũng đúng, nhưng mình thấy ngân sách nhà nước còn được dùng để điêu tiết thu nhập: Nhà nước thu thuế của người có thu nhập cao, cho các hộ nghèo vay vốn để phát triển kinh tế nhằm giảm khoảng cách giàu nghèo trong xã hội.

- Nghĩa: Chưa hết đâu, tớ còn đọc được thông tin Nhà nước sử dụng ngân sách để đầu tư phát triển kinh tế, bình ổn giá cả hàng hoá, xây dựng cơ sở hạ tầng như trường học, bệnh viện,...

- Hạnh: Tớ xem tivi thấy năm vừa qua, Nhà nước còn đầu tư ngân sách cho việc tăng cường tiềm lực quốc phòng an ninh để bảo vệ Tổ quốc,...

a) Em hãy nhận xét các ý kiến trong đoạn hội thoại. Nếu em tham gia vào hội thoại đó, em hãy cho biết ý kiến của mình về vai trò của ngân sách nhà nước.

b) Em hãy sơ đồ hoá vai trò của ngân sách nhà nước đối với sự phát triển của đất nước.

Quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách

CH: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi

 Luật Ngân sách nhà nước số 83/201 5/QH13 quy định quyền hạn, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan đến ngân sách nhà nước như sau:

 Điều 34. Quyền hạn, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan đến ngân sách nhà nước

1. Nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.

2. Trường hợp được Nhà nước trợ cấp, hỗ trợ vốn và kinh phí theo dự toán được giao thì phải quản lí, sử dụng các khoản vốn và kinh phí đó đúng mục đích, đúng chế độ, tiết kiệm, hiệu quả và quyết toán với cơ quan tài chính.

3. Chấp hành đúng quy định của pháp luật về kế toán, thống kê và công khai ngân sách.

4. Được cung cấp thông tin, tham gia giám sát cộng đồng về tài chính — ngân sách theo quy định của pháp luật.

a) Nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện Luật Ngân sách nhà nước là gi?

b) Theo Luật Ngân sách nhà nước, công dân có những quyền gì?

Luyện tập

CH1: Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến nào sau đây? Vì sao?

A. Ngân sách nhà nước là quỹ tiền tệ của Nhà nước được thiết lập hằng năm do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được dùng để Nhà nước điều tiết kinh tế và bình ổn giá cả.

B. Ngân sách nhà nước là dự toán các khoản thu, chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được dùng để chi trả các khoản chỉ tiêu của Nhà nước.

C. Ngân sách Nhà nước là bản dự toán thu chi của Nhà nước do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong một thời gian nhất định.

D. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

CH2: Nội dung nào sau đây không phải là đặc điểm của ngân sách nhà nước? Vì sao?

A. Ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu chi được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định.

B. Ngân sách nhà nước được quyết định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

C. Ngân sách nhà nước được xây dựng và thực hiện nhằm mục tiêu bảo đảm về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.

D. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chi của Nhà nước.

CH3: Nội dung nào sau đây không phải là đặc điểm của ngân sách nhà nước? Vì sao?

A. Ngân sách nhà nước bao gồm toàn bộ các khoản thu chi được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định.

B. Ngân sách nhà nước được quyết định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

C. Ngân sách nhà nước được xây dựng và thực hiện nhằm mục tiêu bảo đảm về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.

D. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chi của Nhà nước.

CH4: Em hãy đọc tình huồng dưới đây và trả lời câu hỏi

Bà X có thu nhập thuộc diện phải nộp thuế vào ngân sách nhà nước nhưng bà đã kê khai không chính xác thu nhập của mình để không phải nộp tiền vào ngân sách. Biết hành vi của mẹ là sai, Q đã khuyên mẹ nên thực hiện đúng quy định của pháp luật về ngân sách.

a) Em hãy nhận xét việc làm của bà X trong tình huống trên.

b) Em đồng tình hay không đồng tình với việc làm của Q? Vì sao?

Vận dụng

CH1: Em hãy tìm hiệu việc chỉ ngân sách địa phương tại nơi em sinh sông cho lĩnh vực giáo dục và đào tạo; chia sẻ kết quả tìm hiểu với các bạn.

CH2: Viết bài luận ngắn (khoảng 300 từ) thể hiện quan điểm của em về một hành vi vi phạm pháp luật ngân sách nhà nước mà em biết.

PHẦN I: 5 PHÚT SOẠN BÀI

Mở đầu

CH: * Các khoản kinh phi đầu tư cho giáo dục được lấy từ nguồn: 

  - Ngân sách nhà nước.

  - Ngân sách địa phương.

  - Ngân hàng Chính sách.

  - Ngân sách địa phương.

* Ý nghĩa của các khoản hỗ trợ và đầu tư: Tạo điều kiện cho hàng triệu học sinh, sinh viên thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập và lập nghiệp.

Khái niệm và đặc điểm của ngân sách nhà nước

CH: 

a)  Ngân sách nhà nước bao gồm những khoản: 

 - Tổng thu ngân sách nhà nước.

 - Tổng chi ngân sách nhà nước.

 - Bội chi ngân sách nhà nước

* Hệ thống ngân sách nhà nước gồm những bộ phận:

 - Ngân sách Trung ương.

 - Ngân sách địa phương.

b) Ngân sách nhà nước được thực hiện trong thời gian nhất định (1 năm).

c) Cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước là Quốc hội.

d) Đảm bảo về mặt tài chính cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước vì lợi ích chung của quốc gia.

Vai trò của ngân sách nhà nước

CH: 

a) 

* Nhận xét các ý kiến trong đoạn hội thoại: Các ý kiến của các bạn đều đúng về vai trò của ngân sách nhà nước.

* Ý kiến về vai trò của ngân sách nhà nước: có vai trò đặc biệt quan trọng đối với toàn bộ các hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối nội, đối ngoại của quốc gia.

- Là công cụ củng cố bộ máy quản lí của Nhà nước

- Phân bố các nguồn lực tài chính.

- Tăng cường tiềm lực tài chính quốc gia, góp phần ổn định tiền tệ, giá cả và kiềm chế lạm phát.

- Tạo lập quỹ dự trữ quốc gia để phòng chống thiên tai, dịch bệnh,...

- Mở rộng quan hệ đối ngoại, đẩy nhanh quá trình hợp tác và hội nhập quốc tế.

b) Sơ đồ hoá vai trò của ngân sách nhà nước đối với sự phát triển của đất nước:

Quyền và nghĩa vụ công dân trong việc thực hiện pháp luật ngân sách

CH:

a) Nghĩa vụ của công dân trong việc thực hiện Luật Ngân sách nhà nước:

- Nộp đầy đủ, đúng hạn các khoản thuế, phí, lệ phí và các khoản phải nộp khác vào ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật.

- Phải quản lí, sử dụng các khoản vốn và kinh phí đó đúng mục đích, đúng chế độ, tiết kiệm, hiệu quả và quyết toán với cơ quan tài chính khi được Nhà nước trợ cấp, hỗ trợ vồn và kinh phí theo dự toàn được giao.

- Chấp hành đúng quy định của pháp luật về kế toán, thống kê và công khai ngân sách.

b) Theo Luật Ngân sách nhà nước, công dân có quyền được cung cấp thông tin, tham gia giám sát cộng đồng về tài chính - ngân sách theo quy định của pháp luật.

Luyện tập

CH1: 

A.  Không đồng ý. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi trong một thời gian nhất định (thường là 1 năm) chứ không phải quỹ tiền tệ thiết lập hằng năm.

B. Đồng ý. 

C.Không đồng ý. Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước chứ không phải bản dự toán thu chi.

D. Đồng ý.

CH2: 

Nội dung không phải là đặc điểm của ngân sách nhà nước là:

D. Ngân sách nhà nước là văn bản tài chính mô tả các khoản thu và chị của Nhà nước.

* Giải thích: Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi được dự toán và thực hiện trong một thời gian nhất định chứ không phải là văn bản tài chính.

CH3: 

A, B, C là đặc điểm đúng: bao gồm thu chi, do cơ quan nhà nước quyết định, phục vụ mục tiêu chung.

D chỉ là chức năng, không phải đặc điểm: mô tả thu chi chỉ là 1 chức năng của ngân sách nhà nước.

CH4: 

a) Nhận xét việc làm của bà X: hoàn toàn không đúng.

=>  Giải thích: Nghĩa vụ nộp thuế là một nghĩa vụ bắt buộc

b) Em đồng tính với việc làm của Q. 

=> Giải thích: Nếu khai không chính xác thu nhập của mình để không phải nộp tiền vào ngân sách thì nếu bị phát hiện bà X sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật. Vì vậy, phải thực hiện theo nghĩa vụ của công dân.

Vận dụng

CH1: Em hãy tự thực hiện theo gợi ý.

CH2: Gợi ý

Phân tích hành vi vi phạm:

• Giới thiệu chi tiết hành vi: hành vi gì, ai thực hiện, khi nào, ở đâu,...
• Bản chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi.
• Nguyên nhân: thiếu hiểu biết hoặc cố ý vi phạm.

Hậu quả:

• Ảnh hưởng đến nền kinh tế: thất thoát, lãng phí,...
• Ảnh hưởng đến xã hội: mất niềm tin, ảnh hưởng công tác quản lý,...
• Ảnh hưởng đến cá nhân: bị xử lý, ảnh hưởng danh dự,...

Quan điểm:

• Khẳng định vi phạm pháp luật, cần lên án và xử lý nghiêm.
• Trình bày quan điểm về tác hại và mong muốn ngăn chặn.