CHỦ ĐỀ 9: LIPID. CARBOHYDRATE. PROTEIN. POLYMER

BÀI 25. LIPID VÀ CHẤT BÉO.

A - MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Nêu được khái niệm lipid, khái niệm chất béo, trạng thái thiên nhiên, công thức tổng quát của chất béo đơn giản là (R-COO)₃C₃H₅, đặc điểm cấu tạo.

- Trình bày được tính chất vật lí của chất béo (trạng thái, tính tan) và tính chất hóa học (phản ứng xà phòng hóa). Viết được phương trình hóa học xảy ra.

- Nêu được vai trò của lipid tham gia vào cấu tạo tế bào và tích lũy năng lượng trong cơ thể.

- Trình bày được ứng dụng của chất béo và đề xuất biện pháp sử dụng chất béo cho phù hợp trong việc ăn uống hằng ngày để có cơ thể khỏe mạnh, tránh được bệnh béo phì.

B - NHỮNG KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

I. Lipid

- Khái niệm: Lipid là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không tan trong nước nhưng tan trong một số dung môi hữu cơ như xăng, dầu hoả, benzene (C₆H₆),…

- Các loại lipid:

+ Chất béo: dầu. mỡ

+ Sáp 

- Lipid có vai trò:

+ Tham gia vào cấu tạo tế bào.

+ Thành phần chính của màng tế bào.

+ Năng lượng dự trữ của cơ thể thông qua các mô mỡ.

II. Chất béo

1. Trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí

- Là thành phần chính của dầu, mỡ thực vật, động vật.

- Dầu thường có ở hạt, củ, quả,.. thực vật.

- Mỡ thường có ở các mô mỡ trong cơ thể động vật.

- Ở điều kiện thường dầu ăn trạng thái lỏng, mỡ trạng thái rắn.

- Chất béo nhẹ hơn nước, không tan trong nước, tan trong xăng, dầu hoả, benzene,…

2. Cấu tạo của chất béo

- Chất béo là triester của glycerol với acid béo.

- Công thức: (RCOO)₃C₃H₅

VD: 

3. Tính chất hoá học

Đun chất béo với dung dịch kiềm NaOH, KOH,…, chất béo chuyển hoá thành glycerol và muối của acid béo.

(RCOOH)₃C₃H₅ + NaOH 3RCOONa+ C₃H₅(OH)₃

→ Phản ứng xà phòng hoá.

Hỗn hợp của muối sodium của acid béo thu được dùng để sản xuất xà phòng.

4. Ứng dụng của chất béo.

• Là nguồn dinh dưỡng quan trong của con người và động vật. 

• Chất béo tích luỹ trong các mô mỡ là nguồn năng lượng dự trữ.

• Trong công nghiệp, chất béo được sử dụng điều chế glycerol, xà phòng, sữa tắm,..

5. Sử dụng chất béo một cách hợp lí để có lợi cho sức khỏe.

• Đảm bảo lượng chất béo cần thiết trong khẩu phần ăn hằng ngày phù hợp với lứa tuổi, giới tính và đặc thù nghề nghiệp.

• Đảm bảo cân đối giữa tỉ lệ chất béo có nguồn gốc động vật và chất béo có nguồn gốc thực vật.

• Trẻ em có nhu cầu về chất béo cao hơn so với người trưởng thành.