BÀI 10: QUYỀN TỰ DO KINH DOANH VÀ NGHĨA VỤ NỘP THUẾ

Bài tập 1 trang 39: Khoanh tròn vào chữ cái trước phương án em chọn.

a/ Công dân có quyền lựa chọn hình thức tổ chức, quy mô mặt hàng đề kinh doanh là nói đến quyền nào dưới đây?

A. Quyền bình đẳng trong quan hệ hôn nhân và gia đình.

B. Quyền bình đẳng giữa nam và nữ.

C. Quyền tự do kinh doanh.

D. Quyền đảm bảo an toàn thư tín, điện thoại, điện tín.

b/ Hành vi nào dưới đây thực hiện đúng quy định của Nhà nước về kinh doanh?

A. Người kinh doanh không thực hiện đầy đủ nghĩa vụ nộp thuế.

B. Kinh doanh nhưng không thực hiện đăng kí kinh doanh.

C. Kinh doanh hàng nhái.

D. Kinh doanh các mặt hàng có ghi trong giấy phép kinh doanh.

c/ Người kinh doanh có nghĩa vụ:

A. Kinh doanh mặt hàng Nhà nước cấm.

B. Kê khai thiểu trung thực để trốn thuế.

C. Nộp thuế theo luật định.

D. Sản xuất, buôn bán hàng giả.

d/ Một phần trong thu nhập mà công dân và tổ chức kinh tế có nghĩa vụ nộp vào ngân sách nhà nước để chi tiêu cho những công việc chung được gọi là gì?

A. Tiền.

B. Sản vật.

C. Sản phẩm.

D. Thuế.

e/ Thuế là khoản đóng góp có tính chất gì?

A. Tự nguyện.

B. Bắt buộc.

C. Ủng hộ nhân đạo.

D. Quyên góp.

Bài giải chi tiết: 

a/ C. Quyền tự do kinh doanh.
→ Quyền tự do kinh doanh là quyền của công dân được phép lựa chọn ngành nghề, quy mô và hình thức kinh doanh phù hợp với pháp luật.

b/ D. Kinh doanh các mặt hàng có ghi trong giấy phép kinh doanh.
→ Đây là hành vi tuân thủ đúng quy định pháp luật về kinh doanh, chỉ kinh doanh các mặt hàng đã được cấp phép.

c/ C. Nộp thuế theo luật định.
→ Người kinh doanh có nghĩa vụ nộp thuế đầy đủ và đúng theo quy định pháp luật.

d/ D. Thuế.
→ Thuế là phần thu nhập của công dân và tổ chức kinh tế có nghĩa vụ đóng góp vào ngân sách Nhà nước để thực hiện các công việc chung.

e/ B. Bắt buộc.
→ Thuế là khoản đóng góp bắt buộc mà công dân và tổ chức phải thực hiện theo quy định của pháp luật.

Bài tập 2 trang 40: Những ý kiến dưới đây đúng hay sai về việc thực hiện quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế của công dân?

(Đánh dấu X vào ô tương ứng).

Bài giải chi tiết: 

Bài tập 3 trang 40: Theo em, việc kinh doanh không đúng mặt hàng đăng kí và việc trốn thuế của các hộ kinh doanh gây ra hậu quả gì? Nêu ví dụ.

Bài giải chi tiết: 

Hậu quả của việc kinh doanh không đúng mặt hàng đăng ký và việc trốn thuế của các hộ kinh doanh:

1. Hậu quả về kinh tế:
   • Gây thất thu thuế cho ngân sách nhà nước, làm giảm nguồn thu để đầu tư vào các lĩnh vực như giáo dục, y tế, giao thông, quốc phòng, an ninh...
   • Làm méo mó thị trường kinh doanh, tạo sự bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp/hộ kinh doanh tuân thủ pháp luật và những người vi phạm.
2. Hậu quả về xã hội:
   • Làm mất niềm tin của người dân vào sự công bằng trong kinh doanh.
   • Gây ra cạnh tranh không lành mạnh, ảnh hưởng đến những người kinh doanh chân chính.
3. Hậu quả về pháp luật:
   • Các hành vi này vi phạm pháp luật, có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
   • Gây mất trật tự, kỷ cương trong xã hội, tạo điều kiện cho các hoạt động kinh doanh bất hợp pháp phát triển.

Ví dụ cụ thể:

• Kinh doanh không đúng mặt hàng đăng ký:
  Một hộ kinh doanh đăng ký kinh doanh quần áo nhưng lại buôn bán thực phẩm không rõ nguồn gốc, dẫn đến nguy cơ gây hại sức khỏe người tiêu dùng.
• Trốn thuế:
  Một tiệm ăn kê khai doanh thu thấp hơn thực tế để giảm số tiền thuế phải nộp. Điều này làm giảm nguồn thu thuế của Nhà nước và gây bất lợi cho các cơ sở kinh doanh đóng thuế đầy đủ.

Những hành vi trên không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế mà còn gây tổn hại lớn đến niềm tin và sự phát triển bền vững của xã hội.

Bài tập 4 trang 40: Hãy kể tên một số ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh và kinh doanh có điều kiện tại Việt Nam mà em biết.

Bài giải chi tiết: 

Một số ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh tại Việt Nam:

1. Kinh doanh các chất ma túy.
2. Mua bán người, mô hoặc bộ phận cơ thể người.
3. Kinh doanh mại dâm.
4. Sản xuất, buôn bán vũ khí, đạn dược, vật liệu nổ quân dụng, phương tiện quân sự (trừ trường hợp được Nhà nước cho phép).
5. Sản xuất, buôn bán pháo nổ, thuốc nổ.
6. Kinh doanh động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm (trừ trường hợp được phép theo quy định pháp luật).

Một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện tại Việt Nam:

1. Kinh doanh dịch vụ bảo vệ.
2. Kinh doanh rượu, bia.
3. Kinh doanh bất động sản.
4. Kinh doanh dịch vụ vận tải (xe khách, taxi, xe tải…).
5. Kinh doanh thuốc chữa bệnh, dược phẩm.
6. Kinh doanh thực phẩm, sản phẩm từ động vật và thực vật.
7. Kinh doanh dịch vụ karaoke, vũ trường.
8. Kinh doanh hóa chất, vật liệu nguy hiểm.
   1. Dù kinh doanh theo hình thức nào (mở cửa hàng trực tiếp, bán hàng trực tuyến hay kết hợp cả hai), chị B đều cần phải đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật, vì đây là điều kiện bắt buộc đối với mọi cá nhân hoặc tổ chức kinh doanh.
   2. Chị B cũng phải kê khai thuế và nộp thuế đầy đủ theo quy định. Việc không đăng ký kinh doanh hoặc khai báo thuế không trung thực đều là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý.

Bài tập 5 trang 40: Em đồng tình hay không đồng tình với những ý kiến nào dưới đây? Vì sao?

a) Học sinh (dưới 18 tuổi) không có quyền tự do kinh doanh.

b) Hành vi vi phạm quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh có thể gây nên nhiều tệ nạn xã hội.

c) Chỉ những người có nộp thuế mới phải thực hiện trách nhiệm của công dân về nghĩa vụ nộp thuế.

d) Mọi người phải khai thuế chính xác, trung thực, nếu không sẽ phải chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật.

Bài giải chi tiết: 

a) Đồng tình. Lý do: Theo quy định pháp luật Việt Nam, quyền tự do kinh doanh chỉ được áp dụng với cá nhân đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ. Học sinh dưới 18 tuổi chưa đủ điều kiện pháp lý để thực hiện hoạt động kinh doanh độc lập.

b) Đồng tình. Lý do: Việc kinh doanh trái pháp luật như kinh doanh hàng cấm, trốn thuế, hoặc không đăng ký kinh doanh có thể làm gia tăng các vấn đề như buôn lậu, hàng giả, hàng nhái, gây mất trật tự xã hội và ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế, môi trường kinh doanh.

c) Không đồng tình. Lý do: Mọi công dân đều có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ nộp thuế khi tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh hoặc giao dịch theo quy định pháp luật. Không nộp thuế đúng quy định không miễn trừ nghĩa vụ pháp lý, bất kể là ai.

d) Đồng tình. Lý do: Khai thuế là nghĩa vụ pháp lý của mỗi cá nhân, tổ chức tham gia kinh doanh. Việc khai gian dối hoặc không khai thuế sẽ vi phạm pháp luật và bị xử lý bằng các hình thức như phạt tiền, truy cứu trách nhiệm hành chính hoặc hình sự.

Bài tập 6 trang 41: Nêu hiểu biết của em về khẩu hiệu “Nộp thuế để góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc".

Bài giải chi tiết: 

Hiểu biết về khẩu hiệu “Nộp thuế để góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc":

• Nộp thuế là trách nhiệm và nghĩa vụ của mọi công dân, tổ chức, doanh nghiệp trong xã hội. Thuế là nguồn thu chính của ngân sách nhà nước, được sử dụng để chi trả cho các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, xây dựng cơ sở hạ tầng, và cải thiện đời sống nhân dân.
• Góp phần xây dựng Tổ quốc: Khi mỗi cá nhân, tổ chức thực hiện nghĩa vụ nộp thuế đầy đủ, Nhà nước sẽ có đủ nguồn lực để xây dựng đất nước giàu mạnh, hiện đại, phát triển các lĩnh vực như giáo dục, y tế, giao thông, văn hóa và khoa học kỹ thuật.
• Bảo vệ Tổ quốc: Thuế cũng được sử dụng để đảm bảo quốc phòng, an ninh quốc gia và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. Việc đầu tư vào lực lượng vũ trang, trang thiết bị hiện đại, và các chính sách đối ngoại đều cần sự đóng góp từ nguồn thuế.
• Ý nghĩa xã hội: Khẩu hiệu này nhắc nhở mỗi công dân về trách nhiệm của mình đối với đất nước. Nộp thuế không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là hành động thể hiện tinh thần yêu nước, đóng góp vào sự ổn định và thịnh vượng chung của toàn xã hội.

Bài tập 7 trang 41: Em hãy tư vấn để các chủ thể dưới đây thực hiện đúng quy định của pháp luật về quyền tự do kinh doanh hoặc nghĩa vụ nộp thuế.

a) Chị B dự định kinh doanh đồ gia dụng nên hỏi ý kiến các thành viên trong gia đình để lựa chọn mô hình kinh doanh phù hợp. Bố mẹ khuyên chị nên thuê cửa hàng ở gần chợ để bán hàng trực tiếp vì dễ thu hút khách hàng. Anh trai bảo chị nên bán hàng trực tuyến để tiết kiệm chi phí thuê mặt bằng và không phải đăng kí kinh doanh, không phải nộp thuế. Chú út lại cho rằng chị nên kết hợp cả thuê cửa hàng và bán hàng trực tuyến vì như vậy sẽ tiếp cận được nhiều khách hàng hơn và có thể lợi dụng để khai thuế, nộp thuế ít hơn thu nhập thực tế. Mỗi người một ý kiến khiến chị B băn khoăn không biết nên lựa chọn thế nào.

b) Chị gái Y mang về nhà nhiều loại mĩ phẩm, hoá chất lạ, không có nguồn gốc xuất xứ để sản xuất kem dưỡng da (kem trộn) bán kiếm lời. Sau khi pha trộn xong sản phẩm, chị bảo Y mang các sản phẩm này đến trường bán cho bạn bè sử dụng rồi sẽ trả tiền công cho Y. Y băn khoăn không biết có nên làm theo lời chị hay không.

c) Bà Q sở hữu một căn nhà lớn ở mặt đường và cho một tổ chức nước ngoài thuê sử dụng với mức giá cao. Sau khi kí hợp đồng với đại diện tổ chức nước ngoài, bà Q được người quen khuyên nên làm giả một hợp đồng cho thuê nhà khác có mức giá cho thuê rẻ hơn thực tế để sử dụng kê khai nộp thuế, qua đó giảm bớt số tiền thuế phải nộp. Bà Q thắc mắc không biết làm như vậy có vi phạm pháp luật hay không.

Bài giải chi tiết: 

a) Tư vấn cho chị B

• Đúng quy định pháp luật:
• Tư vấn lựa chọn mô hình kinh doanh:
• Nếu muốn tiết kiệm chi phí ban đầu, bán hàng trực tuyến là một lựa chọn hợp lý, nhưng vẫn phải đăng ký kinh doanh và kê khai thuế thu nhập từ kinh doanh online.
• Nếu muốn thu hút khách hàng đa dạng hơn, chị có thể kết hợp bán hàng tại cửa hàng và trực tuyến. Tuy nhiên, cần lưu ý không được kê khai sai hoặc trốn thuế.
• Chú ý: Lời khuyên của chú út về việc "lợi dụng để khai thuế ít hơn thu nhập thực tế" là trái pháp luật, nếu bị phát hiện, chị B có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

b) Tư vấn cho Y

• Pháp luật về mỹ phẩm và an toàn sức khỏe:
  • Sản xuất và kinh doanh mỹ phẩm phải tuân theo các quy định của pháp luật về chất lượng sản phẩm và an toàn cho người tiêu dùng. Mỹ phẩm phải được kiểm định và có nguồn gốc rõ ràng.
  • Việc sử dụng hóa chất lạ, không rõ nguồn gốc để sản xuất kem trộn là hành vi vi phạm pháp luật và có thể gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe người dùng.
• Trách nhiệm của Y:
  • Nếu Y tham gia mang sản phẩm đi bán, Y cũng sẽ bị xem là đồng phạm trong hành vi sản xuất và kinh doanh mỹ phẩm trái pháp luật.
  • Y nên khuyên chị gái dừng ngay việc sản xuất mỹ phẩm trái phép, tìm hiểu và tuân thủ các quy định pháp luật trước khi kinh doanh để tránh vi phạm.

c) Tư vấn cho bà Q

• Hành vi kê khai sai để trốn thuế:
  • Việc làm giả hợp đồng cho thuê nhà để kê khai giá trị thấp hơn thực tế nhằm giảm thuế là hành vi vi phạm pháp luật. Theo Luật Quản lý thuế, đây là hành vi trốn thuế và sẽ bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ vi phạm.
• Hướng dẫn đúng quy định:
  • Bà Q cần thực hiện kê khai thuế đúng và trung thực, bao gồm:
    • Thuế thu nhập cá nhân từ hoạt động cho thuê nhà.
    • Thuế giá trị gia tăng (nếu có).
  • Hành vi kê khai sai không chỉ vi phạm pháp luật mà còn làm mất uy tín và danh dự của bà Q nếu bị phát hiện.

Bài tập 8 trang 42: Em hãy viết bài phân tích, đánh giá về một hành vi vi phạm quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế trong thực tế mà em biết. Từ đó rút ra bài học cho bản thân.

Bài giải chi tiết: 

Trong xã hội hiện đại, quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế là những yếu tố quan trọng đảm bảo sự phát triển công bằng và bền vững của đất nước. Tuy nhiên, vẫn tồn tại không ít trường hợp vi phạm những nguyên tắc này, gây ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội. Một trong số đó là trường hợp vi phạm của một cửa hàng mỹ phẩm tại một thành phố lớn, mà qua đây, chúng ta có thể nhìn nhận và rút ra bài học quý giá.

1. Hành vi vi phạm

Cửa hàng này chuyên kinh doanh các loại mỹ phẩm nhập khẩu, từ bình dân đến cao cấp, thu hút một lượng lớn khách hàng nhờ các chiến lược quảng cáo trực tuyến hiệu quả. Tuy nhiên, qua thanh tra, cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều sai phạm nghiêm trọng.

Thứ nhất, cửa hàng này không đăng ký giấy phép kinh doanh theo quy định pháp luật. Điều này có nghĩa là toàn bộ hoạt động kinh doanh của họ diễn ra trong trạng thái "chui", không được pháp luật công nhận và bảo vệ.

Thứ hai, chủ cửa hàng đã cố tình trốn thuế thu nhập doanh nghiệp bằng cách khai báo doanh thu thấp hơn thực tế. Phần lớn doanh thu từ việc bán hàng online qua các nền tảng mạng xã hội không được kê khai, dẫn đến thất thoát hàng trăm triệu đồng cho ngân sách nhà nước.

Thứ ba, cửa hàng còn bị phát hiện kinh doanh các loại mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, tiềm ẩn nguy cơ gây hại đến sức khỏe người tiêu dùng.

2. Hậu quả của hành vi

Hành vi vi phạm này đã dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, không chỉ đối với chủ cửa hàng mà còn với xã hội:

Về pháp lý:
Cơ quan chức năng đã xử phạt hành chính cửa hàng với số tiền lớn và buộc phải nộp lại toàn bộ số thuế đã trốn cùng tiền phạt bổ sung. Ngoài ra, cửa hàng còn phải đóng cửa kinh doanh, làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế của doanh nghiệp trong tương lai.

Về xã hội:
Việc kinh doanh không đăng ký và trốn thuế đã gây thất thoát nguồn thu ngân sách nhà nước. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động phát triển cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế... Việc bán mỹ phẩm không rõ nguồn gốc cũng làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng đối với thị trường mỹ phẩm, đồng thời có nguy cơ gây hại sức khỏe cho khách hàng.

3. Bài học rút ra

Qua trường hợp trên, có thể thấy rằng quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế cần phải được thực hiện đồng bộ và nghiêm túc.

Đối với quyền tự do kinh doanh, mọi cá nhân và tổ chức cần đảm bảo hoạt động kinh doanh của mình phù hợp với quy định pháp luật, trong đó việc đăng ký giấy phép kinh doanh là điều kiện tiên quyết.

Đối với nghĩa vụ nộp thuế, đây không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn thể hiện sự đóng góp của cá nhân và doanh nghiệp vào sự phát triển chung của đất nước. Hành vi trốn thuế không chỉ dẫn đến hậu quả pháp lý mà còn làm suy giảm uy tín của chính doanh nghiệp, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển lâu dài.

4. Bài học cá nhân

Từ vụ việc trên, bản thân em nhận thức rõ rằng kinh doanh không chỉ là việc kiếm lợi nhuận mà còn đòi hỏi sự tuân thủ pháp luật. Là một công dân, em cần tìm hiểu kỹ các quy định về quyền tự do kinh doanh và nghĩa vụ nộp thuế, đồng thời nâng cao ý thức trách nhiệm, góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước.

Việc kinh doanh minh bạch, hợp pháp không chỉ mang lại lợi ích lâu dài mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng uy tín, tạo dựng niềm tin với khách hàng và xã hội. Đó mới chính là con đường bền vững để phát triển kinh tế và đóng góp vào sự thịnh vượng chung.