MỞ ĐẦU

Câu 1: Ong bắp cày cái (Philanthus triangulum) có tập tính đi kiếm ăn xa tổ và tìm lại đúng tổ của nó giữa rất nhiều các tổ khác khi trở về. Nhà tập tính học Niko Tinbergen đã làm thí nghiệm đánh dấu xung quanh tổ ong bằng các quả thông (trong khi ong ở trong tổ). Sau hai ngày, ông dịch chuyển vòng đánh dấu ra xa khỏi tổ (hình 14.1 trang 93). Theo em, ong có tìm thấy tổ của mình khi quay trở về không? Vì sao?

Trả lời:

• Theo em, ong không tìm thấy tổ mình khi dịch chuyển vòng đánh dấu ra xa khỏi tổ ong.

• Giải thích: Ong định vị tổ của mình bằng cách học vị trí tương đối của tổ so với các mốc nhìn thấy được → nếu chuyển dịch vòng quả thông đi → khi ong quay trở về, nó sẽ bay vào vị trí trung tâm của vòng quả thông.

I. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA TẬP TÍNH

Câu 1: Mỗi tập tính được mô tả ở hình 14.2 trang 94 có vai trò gì đối với đời sống động vật?

Trả lời:

• Tập tính (a) giúp nhện thực hiện việc di chuyển và làm bẫy để bắt mồi.

• Tập tính (b) giúp kiến đánh dấu đường đi để giúp các con kiến khác trong đàn tìm được đường và lần theo.

• Tập tính (c) giúp chim công đực thu hút được chim công cái trong mùa sinh sản, tăng cơ hội truyền gene cho thế hệ sau; ngoài ra còn để đe dọa kẻ thù.

• Tập tính (d) giúp chó bảo vệ được nơi ở, nguồn thức ăn, bạn tình,… 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy lấy thêm ví dụ về tập tính ở động vật. Cho biết vai trò của tập tính đó đối với đời sống của động vật.

Trả lời:

Câu 2: Cho biết các tập tính của động vật thể hiện ở hình 14.2 trang 94 thuộc loại tập tính nào? Lấy thêm ví dụ về các loại tập tính bẩm sinh, tập tính học được và tập tính hỗn hợp.

Trả lời:

• Các tập tính của động vật thể hiện ở hình 14.2 là các tập tính bẩm sinh.

• Ví dụ về các loại tập tính bẩm sinh, tập tính học được và tập tính hỗn hợp:

• Ví dụ về tập tính bẩm sinh: Ếch đực kêu gọi bạn tình sau cơn mưa đầu hạ, gà con khi mới nở đi theo vật chuyển động đầu tiên mà chúng nhìn thấy,…

• Ví dụ về tập tính học được: Gà con thấy có diều hâu sẽ nhanh chóng trốn vào chỗ gà mẹ, người tập thể dục buổi sáng,…

• Ví dụ về tập tính hỗn hợp: Hổ săn mồi, chim xây tổ,…

Câu 3: Con người có thể có những hình thức học tập nào? Lấy ví dụ minh họa về các hình thức học tập ở con người. Lấy thêm các ví dụ về mỗi hình thức học tập ở động vật.

Trả lời:

• Những hình thức học tập có ở con người: Quen nhờn, in vết, học nhận biết không gian, học liên hệ, học giải quyết vấn đề, học xã hội.

• Ví dụ:

Câu 4: Hãy lấy thêm một số ví dụ về ứng dụng tập tính trong đời sống.

Trả lời:

Ví dụ: Dạy khỉ, cá heo,… biểu diễn xiếc; huấn luyện trâu bò trở về chuồng khi nghe thấy tiếng kẻng,..

VẬN DỤNG

Câu 1: Lấy ví dụ chứng minh pheromone là chất được sử dụng như những tín hiệu hóa học của các cá thể cùng loài.

Trả lời:

Ví dụ: Tuyến ở cuối bụng bướm tằm cái tiết pheromone vào không khí để thu hút bướm tằm đực đến giao phối. Loại pheromone này không có tác dụng thu hút các loài khác.

Câu 2: Cho biết những ví dụ sau thuộc hình thức học tập nào.

• Khi chuột nhắt cắn vào một con sâu bướm sặc sỡ của loài bướm chúa, nó sẽ nhận được chất dịch khó chịu trong miệng. Từ đó, chuột sẽ không tấn công các con sâu có hình dáng tương tự.

• Học sinh làm bài thi cuối kì.

• Ong chỉ đường cho các con ong thợ khác về vị trí của hoa bằng "kiểu múa lắc bụng".

• Nếu chạm nhẹ vào đầu một con ốc sên đang bò, con ốc sên sẽ rụt đầu vào trong vỏ. Lặp lại kích thích này nhiều lần thì ốc sên không rụt đầu vào vỏ nữa.

Trả lời:

• "Khi chuột nhắt cắn vào một con sâu bướm sặc sỡ của loài bướm chúa, nó sẽ nhận được chất dịch khó chịu trong miệng. Từ đó, chuột sẽ không tấn công các con sâu có hình dáng tương tự" là hình thức học liên hệ kiểu học hành động.
• "Học sinh làm bài thi cuối kì" là hình thức học giải quyết vấn đề.
• "Ong chỉ đường cho các con ong thợ khác về vị trí của hoa bằng "kiểu múa lắc bụng" là hình thức học xã hội.
• "Nếu chạm nhẹ vào đầu một con ốc sên đang bò, con ốc sên sẽ rụt đầu vào trong vỏ. Lặp lại kích thích này nhiều lần thì ốc sên không rụt đầu vào vỏ nữa" là hình thức học quen nhờn.