Bài 1. Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức

MỞ ĐẦU

Câu hỏi. Lịch sử là một dòng chảy liên tục theo thời gian từ quá khứ đến hiện tại, diễn ra một lần và không lặp lại. Lịch sử được nhận thức dựa vào nhiều nguồn sử liệu (do hiện thực lịch sử để lại) và bị chi phối bởi quan điểm chủ quan của con người. Vậy làm thế nào để tiếp cận lịch sử một cách khách quan, trung thực, gần với sự thật nhất? Tại sao cần thiết phải học tập và khám phá lịch sử suốt đời?

Giải nhanh:

- Để tiếp cận lịch sử một cách khách quan, trung thực, gần với sự thật nhất thì cần phải hiểu và nắm rõ được bản chất của khái niệm lịch sử và sử học. 

- Học tập và khám phá lịch sử là một quá trình suốt đời vì: 

• Lịch sử là quá khứ, là nơi chứa đựng giá trị văn hóa, là nguồn dữ liệu để tham chiêu kinh nghiệm cha ông và sự phát triển hôm nay. 
• Khám phá ra những đặc điểm và quy luật phát triển của lịch sử, cung cấp những cơ sở khoa học để hoạch định con đường phát triển 
• Những tri thức lịch sử trang bị cho chúng ta những kiến thức tinh hoa của văn hóa nhân loại, của dân tộc để học hỏi, giao lưu, hội nhập với thế giới. 

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức 

a, Lịch sử

Câu hỏi 1. Trình bày khái niệm lịch sử. Các hình 1.1, 1.2 giúp em biết gì về hiện thực lịch sử?

Giải nhanh:

- Lịch sử là tất cả những gì thuộc về con người và xã hội loài người, diễn ra trong quá khứ. 

- Hình 1.1 giúp các nhà khoa học nghiên cứu và phục dựng lại trận chiến thời xưa.

- Hình 1.2. giúp người hiện đại hiểu về quá khứ. 

Câu hỏi 2: Em hãy phân biệt hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức (lấy ví dụ từ câu chuyện Con ngựa gỗ thành Tơ – roa)?

Giải nhanh:

- Ví dụ “Con ngựa gỗ thành Tơ – roa” là điển tích văn học tìm hiểu về lịch sử cuộc chiến tranh thành Tơ-roa, thể hiện cách thức nhận thức, phản ánh và phổ biến tri thức lịch sử của người xưa.

Câu hỏi 3. Sách thẻ tre giúp em nhận thức được điều gì về lịch sử

Giải nhanh:

Sách thẻ tre cung cấp rất nhiều thông tin lịch sử, tử chính trị quân sự đến đời sống kinh tế, văn hoá,... của Trung Quốc trước khi có giấy viết.

b, Sử học

Câu hỏi: Nêu khái niệm Sử học?

Giải nhanh:

Sử học là khoa học nghiên cứu về quá khứ của xã hội loài người 

Câu hỏi: Đối tượng nghiên cứu của Sử học?

Giải nhanh:

Đối tượng là quá trình phát sinh, phát triển, suy vong của xã hội loài người quá khứ 

Câu hỏi: Qua câu danh ngôn “Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống” của Xi-rê-rông, em hiểu thế nào về chức năng, nhiệm vụ của Sử học?

Giải nhanh:

- Chức năng của Sử học: 

• Chức năng khoa học: khôi phục hiện thực lịch sử.
• Chức năng xã hội: phát hiện các quy luật phát triển của xã hội.
• Chức năng giáo dục: giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức.

- Nhiệm vụ của Sử học:

• Khám phá hiện thực lịch sử một cách khách quan, khoa học và chân thực.
• Bồi dưỡng nhân sinh quan và thế giới quan khoa học.
• Giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức, tình yêu nước,...

2. Tri thức lịch sử và cuộc sống

a, Sự cần thiết của việc học tập, khám phá lịch sử suốt đời

Câu hỏi: Vì sao con người cần học tập và khám phá lịch sử suốt đời?

Giải nhanh:

Tri thức lịch sử chỉ là một phần và luôn chưa đầy đủ về toàn bộ sự thật lịch sử, nhất là khi lịch sử đang diễn ra, còn chưa bộc lộ hết những diễn biến và bản chất. Vì vậy phải theo đuổi học tập, tìm hiểu, khám phá lịch sử đến cùng. Học tập, tìm hiểu, khám phá lịch sử suốt đời là điều kiện quan trọng giúp mỗi người cập nhật và mở rộng tri thức, phát triển và hoàn thiện kĩ năng.

b, Thu thập thông tin, sử liệu, làm giàu tri thức lịch sử

Câu hỏi: Tri thức lịch sử là gì? Vì sao khi nghiên cứu lịch sử phải thu thập thông tin, sử liệu?

Giải nhanh:

Tri thức lịch sử gắn liền với các nguồn sử liệu, các môn khoa học liên ngành, phương pháp nghiên cứu, năng lực nhận thức, bài học kinh nghiệm,... 

 Lịch sử hiện thực tồn tại độc lập với ý thức của con người. Để hiểu biết sự thật lịch sử, về phương pháp phải bắt đầu từ sử liệu, dùng sử liệu để khôi phục sự kiện, sau đó, mới giải thích và đánh giá sự kiện. Vì vậy, muốn tái hiện bức tranh lịch sử càng đầy đủ, chính xác, cần phải tìm kiếm và sưu tầm các nguồn sử liệu,tìm kiếm những phát hiện mới để làm giàu tri thức cho nhân loại.

c, Kết nối kiến thức, bài học lịch sử vào cuộc sống

Câu hỏi: Nêu những cách thức kết nối kiến thức, bài học lịch sử và cuộc sống.

Giải nhanh:

- Sử dụng tri thức lịch sử để giải thích và hiểu rõ hơn những những vấn đề thời sự trong nước và quốc tế, những vấn đề thực tiễn cuộc sống hiện nay.

- Việc nhận thức đầy đủ và toàn diện về những vấn đề đương đại không thể tách rời tri thức lịch sử liên quan trong quá khứ.

- Kết nối kiến thức, bài học lịch sử vào cuộc sống chính | là sử dụng tri thức lịch sử để giải thích và hiểu rõ hơn những vấn đề của cuộc sống hiện tại, là việc nhìn nhận cuộc sống hôm nay từ quan điểm lịch sử.

LUYỆN TẬP

Câu hỏi 1. So sánh hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức.

Giải nhanh:

Câu hỏi 2: Lập bảng thống kế những nội dung quan trọng về đối tượng, chức năng, nhiệm vụ của Sử học. 

Giải nhanh:

Câu 3. Vẽ sơ đồ tư duy về tri thức lịch sử và cuộc sống.

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Trình bày với các bạn trong lớp suy nghĩ của em về một bài học lịch sử đã tiếp nhận trong quá trình học tập ở trường hay đi tham quan, xem phim,… được em vận dụng vào thực tiễn.

Giải nhanh:

Trong quá trình đi tham quan bãi cọc Bạch Đằng tại bảo tàng Quảng Ninh em đã được nghe về trận chiến trên sông Bạch Đằng năm 1288 của dân tộc dưới sự chỉ đạo của Ngô Quyền đã chiến thắng vang dội. Qua đó em học được những kinh nghiệm quý báu về cách xử lý tình huống thông minh của người xưa