Bài 5. Văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Thành tựu văn minh tiêu biểu

a, Chữ viết

Câu hỏi 1. Nêu thành tựu về chữ viết của văn minh Trung Hoa thời cố - trung đại. 

Giải nhanh:

- Từ thời nhà Thương, người Trung Hoa đã sáng tạo ra loại chữ tượng hình được khắc trên mai rùa, xương thú (chữ Giáp cốt).

- Nhà Hán cải tiến và định hình chữ viết như ngày nay.

Câu hỏi 2. Vì sao nói chữ viết là thành tựu có ý nghĩa quan trọng của văn minh Trung Hoa?

Trả lời:

Chữ viết là thành tựu văn minh quan trọng của người Trung Quốc vì yêu cầu ghi chép, các loại chữ viết ghi chép đã dần hình thành và phát triển. 

b, Văn học, nghệ thuật

Câu hỏi 1. Nêu thành tựu về văn học, nghệ thuật của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

Giải nhanh:

- Các thành tựu về văn học: 

• Nhiều thể loại: Thơ ca, từ, phú, kịch, tiểu thuyết.
• Thời cổ đại, Kinh Thi và Sở Từ với hàng trăm bài thơ được sưu tầm
• Thời trung đại, văn học ngày càng phong phú: phú và nhạc phủ thời Hán, thơ thời Đường, từ thời Tống, kịch thời Nguyên, tiểu thuyết Minh – Thanh.
• Thơ Đường là đỉnh cao nghệ thuật thơ ca Trung Hoa với nhiều nhà thơ tài hoa như Lý Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị 

- Các thành tựu về nghệ thuật:

• Kiến trúc: Người Trung Quốc coi trọng sự hài hòa với tự nhiên, sự đối xứng, trật tự và chiều sâu trong bố cục của công trình xây dựng. 
• Hội họa: Phong phú, đa dạng với các đề tài về đời sống cung đình, tôn giáo, phong cảnh, con người, chim, thú, hoa, lá, sinh hoạt dân gian,... 
• Âm nhạc: Trung Quốc được mệnh danh là đất nước của nhạc lễ. 

Câu hỏi 2. Thơ Đường ảnh hưởng đến thơ ca Việt Nam thời trung đại như thế nào? Cho ví dụ cụ thể.

Giải nhanh:

• Người Việt tiếp thu thể loại thơ Đường luật của Trung Quốc để sáng tạo ra những tác phẩm văn chương của mình.
• Thơ Đường luật được đưa vào hệ thống thi cử của Việt Nam từ khoa thi Giáp Thìn (1340) đời vua Trần Anh Tông.

c, Sử học

Câu hỏi 1. Sử học Trung Hoa thời cổ - trung đại đã đạt được những thành tựu nào? Bộ Sử kí của Tư Mã Thiên có ý nghĩa lịch sử gì?

Giải nhanh:

- Những ghi chép mang nội dung lịch sử đã xuất hiện từ thời cổ đại Trung Quốc. 

- Thời Đường, Sử quán là cơ quan biên soạn lịch sử của nhà nước được thành lập. Thành tựu quan trọng nhất là biên soạn 24 bộ sử lớn. 

- Bộ sử kí của Tư Mã Thiên: là bộ sử đầu tiên của Trương Quốc có giá trị lớn về sử liệu và tư tưởng.

d, Khoa học tự nhiên, y học, thiên văn học, lịch pháp

Câu hỏi 1. Nêu thành tựu về khoa học tự nhiên, y học, thiên văn học, lịch pháp của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

Giải nhanh:

+ Toán học: 

• Từ thời Tây Hán trở dị, ở Trung Quốc xuất hiện các sách về toán học
• Thời Nam – Bắc triều, nhà toán học Tổ Xung Chi đã tìm ra số pi chính xác gồm bảy chữ số phần thập phân.

+ Thiên văn học: 

• Người Trung Hoa có dại sớm có những hiểu biết quan trọng về Thiên văn học.
•  Sách Xuân Thu đã ghi chép chính xác về các lần nguyệt thực trong 242 năm Thời Đông Hán, nhà thiên văn học Trương Hành đã giải thích hiện tượng nguyệt thực và tổng kết các tri thức trong tác phẩm Linh hiến.
• Người Trung Hoa cổ đại đã tạo ra lịch. Lịch thời Thương chia một năm thành 12 tháng, tháng đủ có 30 ngày, tháng thiếu có 29 ngày. 

- Các phát minh kĩ thuật: Tứ đại phát minh là kĩ thuật làm giấy, kĩ thuật in, thuốc súng và la bàn.

Câu hỏi 2. Vì sao người Trung Hoa sớm có những hiểu biết quan trọng về Thiên văn học và Lịch pháp?

Giải nhanh:

- Những tri thức về Thiên văn học và Lịch pháp học ra đời từ rất sớm, gắn liền với nhu cầu sản xuất nông nghiệp. 

- Những thành tựu Thiên văn học và Lịch pháp của Trung Quốc vẫn tiếp tục được sử dụng đến ngày nay.

e, Tư tưởng, tôn giáo

Câu hỏi. Nêu những thành tựu cơ bản về tư tưởng và tôn giáo của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại. 

Trả lời:

- Các thuyết Âm dương, Bát quái, Ngũ hành: Người Trung Quốc cổ đại đã tìm cách giải thích nguồn gốc của thế giới

- Nho gia: Khổng Tử sáng lập bao hàm các nội dung về triết học, đạo đức, đường lối trị nước và giáo dục

- Pháp gia: Chủ trương của Pháp gia là dùng pháp luật để quản trị đất nước, chú trọng đến các biện pháp làm cho đất nước giàu, binh mạnh. 

- Mặc gia: Mặc tử đề xuất thuyết Kiêm ái, phản đối chiến tranh xâm lược. Ông chủ trương người làm quan phải là người có tài đức, không kể dòng dõi và nguồn gốc xuất thân.

- Đạo gia và đạo giáo:

• Lão tử là người khởi xướng tư tưởng Đạo gia.
• Đạo giáo phát triển, thờ cúng lão tử và các vị thần tiên khác với mục đích tu luyện để trở nên trường sinh bất tử. 

2. Ý nghĩa

Câu hỏi: Nêu ý nghĩa các thành tựu văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại.

Giải nhanh:

-  Các thành tựu văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại phản ánh sức lao động sáng tạo phi thường của nhân dân Trung Hoa.

- Góp phần quan trọng vào tiến trình phát triển của nền văn minh nhân loại.

- Cơ sở để nhân dân Trung Hoa tiếp tục sáng tạo toàn diện

LUYỆN TẬP

Câu hỏi. Lập bảng tìm hiểu một thành tựu cơ bản của văn minh Trung Hoa thời cổ - trung đại theo gọi ý bên vào vở:

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi. Chọn một trong bốn đại phát minh kĩ thuật của Trung Hoa thời cổ - trung đại và soạn một bài thuyết trình về tầm quan trọng của phát minh đó đối với sự phát triển của lịch sử nhân loại.

Giải nhanh:

Phát minh ra giấy, Trung Quốc tiến bộ nhanh chóng vì trong một ngàn năm kế tiếp thì kĩ thuật Trung Quốc vượt qua các nước Tây Âu. Giấy đã giúp cho việc thông dụng, truyền bá văn hóa truyền thống, tín ngưỡng cũng như kiến thức và kỹ năng của con người ngày càng thuận tiện và nhanh gọn hơn. Con người ngày càng dễ tiếp xúc qua lại và truyền đạt thông tin cho nhau