Bài 12. Văn minh Văn Lang – Âu Lạc

MỞ ĐẦU

Câu hỏi. Nền văn minh đầu tiên trong lích ử Việt Nam là văn minh Văn Lang – Âu Lạc, được xem là nền văn minh bản địa, có sự giao lưu, tiếp biến với bên ngoài và phát triển ổn định, lâu dài. Văn minh Văn Lang – Âu Lạc được hình thành trên những cơ sở nào và đạt được những thành tựu tiêu biểu gì?

Giải nhanh:

- Văn minh Văn Lang – Âu Lạc được hình thành trên những cơ sở điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội

- Thành tựu văn minh tiêu biểu:Sự ra đời của nhà nước; Hoạt động kinh tế; Đời sống vật chất; Đời sống tinh thần

HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Cơ sở hình thành

a, Điều kiện tự nhiên

Câu hỏi . Nêu những ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến sự hình thành văn minh Văn Lang – Âu Lạc.

Giải nhanh:

- Địa bàn: nền văn minh Văn Lang - Âu Lạc hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn như sông Hồng, sông Mã, sông Cả  

- Khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm, thuận lợi cho việc canh tác nông nghiệp 

- Tài nguyên thiên nhiên dồi dào, nhiều khoáng sản (đồng, thiếc, sắt, chì,...) tạo thuận lợi cho sự hình thành của các ngành thủ công nghiệp

b, Cơ sở kinh tế - xã hội

Câu hỏi: Nêu cơ sở kinh tế - xã hội hình thành nền văn minh Văn Lang – Âu Lạc

Giải nhanh:

- Nền kinh tế nông nghiệp chuyển từ cuốc sang cày 

- Xuất hiện sự phân hóa giữa các tầng lớp xã hội: quý tộc, nông dân và nô tỳ.

- Quý tộc là tầng lớp có thế lực, nông dân là tầng lớp chiếm đại đa số và sản xuất chính, nô tỳ là tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội.

- Quá trình giao lưu và trao đổi sản vật đã hình thành mối liên kết giữa các cộng đồng cư dân Việt cổ.

2. Thành tựu văn minh tiêu biểu

a, Sự ra đời của nhà nước

Câu hỏi. Trình bày và nhận xét về tổ chức bộ máy Nhà nước Văn Lang và Âu Lạc.

Giải nhanh:

 - Cách khoảng 2 700 năm và tồn tại đến năm 208 TCN: Nhà nước Văn Lang

Tổ chức bộ máy nhà nước còn khá sơ khai: đứng đầu là Hùng Vương; giúp việc cho Hùng Vương là Lạc hầu Lạc tướng; đứng đầu chiềng, chạ là Bồ chính. 

 - Tiếp nối Nhà nước Văn Lang là nhà nước Âu Lạc (208 - 179 TCN):

Tổ chức bộ máy nhà nước: Đứng đầu nhà nước là Thục Phán - An Dương Vương; giúp việc cho vua là Lạc hầu; dưới địa phương vẫn do Lạc tướng cai quản. 

-  Nhận xét: Văn Lang là nhà nước đầu tiên ở Việt Nam, mặc dù còn sơ khai, chưa có pháp luật nhưng nhà nước đã có hệ thống. 

b, Hoạt động kinh tế

Câu hỏi 1. Sản phẩm nào cho thấy nghề đúc đồng của người Việt cổ đạt đến đỉnh cao về kĩ thuật luyện kim và mĩ thuật?

Giải nhanh:

Kỹ thuật luyện kim, đúc đồng của người Đông Sơn đã đạt tới trình độ cao đáng kinh ngạc mà những chiếc trống đồng, thạp đồng với kích thước lớn, hình dáng cân đối, hoa văn trang trí hoàn hảo, sắc nét đến từng chi tiết… 

Câu hỏi 2. Lưỡi cày đồng có tác dụng như thế nào trong việc thúc đẩy nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước của cư dân Văn Lang – Âu Lạc?

Giải nhanh:

Với việc chế tạo ra lưỡi cày và nông nghiệp dùng cày đã thay thế cho nền nông nghiệp dùng cuốc, đánh dấu bước phát triển mới, mạnh mẽ trong nền kinh tế thời Hùng Vương. 

c, Đời sống vật chất

Câu hỏi 1. Nêu đời sống vật chất của người Việt cổ

Giải nhanh:

• Ăn: Nguồn lương thực chính là thóc gạo (gạo nếp và gạo tẻ), ngoài ra còn có khoai, sắn. Thức ăn có các loại cá, thịt, rau, củ.
• Ăn mặc: Nữ mặc áo, váy. Nam đóng khố. 

Câu hỏi 2. Nêu những nét đặc trưng về ấm thực của người Việt cổ.

Giải nhanh:

- Những nét đặc trưng về ẩm thực của người Việt cổ:

+ Nấu nhiều món ăn phù hợp với khí hậu;

+ Sử dụng nhiều hương liệu, gia vị trong nấu ăn; làm đường, làm mật…

+ Gạo là nguồn lương thực chính;

+ Có tục uông chè, ăn trầu.

d, Đời sống tinh thần

Câu hỏi: Nêu những đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang – Âu Lạc

Giải nhanh:

- Tín ngưỡng:

+ Sùng bái tự nhiên 

+ Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, sùng kính các anh hùng, người có công

LUYỆN TẬP

Câu hỏi. Lập bảng thống kê những thành tựu tiêu biểu của văn minh Văn Lang – Âu Lạc theo gợi ý sau vào vở: 

Giải nhanh:

VẬN DỤNG

Câu hỏi. Sưu tầm một số tư liệu phản ánh thành tựu tiêu biểu của văn minh Văn Lang – Âu Lạc

Giải nhanh:

Tư liệu về nỏ Liên Châu:

+ Nỏ Liên Châu là vũ khí đặc sắc của nước Âu Lạc. Tương truyền, nỏ :iên Châu do Cao Lỗ (vị tướng của An Dương Vương) chế tạo, có thể bắn một lần được nhiều phát, các mũi tên đều được bịt đồng sắc nhọn (có 3 cạnh).

+ Lẫy nỏ là bộ phận quan trọng nhất của nỏ Liên Châu. Trong truyền thuyết, lẫy nỏ làm bằng móng rùa thần, nhưng theo các nhà nghiên cứu thì có thể rùa là con vật linh thiêng được cư dân Việt tôn thờ nên đã gắn sức mạnh của vị thần cho loại vũ khí “bảo bối” của mình nhằm làm tăng thêm sức mạnh thần kì của thứ vũ khí ấy.