BÀI 3: MỐI QUAN HỆ GIỮA CÂY TRỒNG VÀ CÁC YẾU TỐ CHÍNH TRONG TRỒNG TRỌT

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy chỉ ra những yếu tố chính trong trồng trọt có ảnh hưởng đến cây trồng được minh họa trong Hình 3.1.

Giải nhanh:

Yếu tố chính: nhiệt độ, ánh sáng, nước, độ ẩm, đất trồng, dinh dưỡng, giống cây trồng, kĩ thuật canh tác.

1. NHIỆT ĐỘ

Hình thành kiến thức:

1. Nhiệt độ ảnh hưởng như thế nào đến quá trình quang hợp và hô hấp của cây trồng?

2. Em hãy quan sát Hình 3.2 và cho biết phạm vi nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng của cây khoai tây.

Giải nhanh:

1. - Nhiệt độ cao làm giảm hiệu suất quang hợp, tăng hiệu suất hô hấp, thúc đẩy sự già hóa, ức chế sự xuân hóa.

- Nhiệt độ thấp làm giảm hiệu suất quang hợp và hô hấp, kích thích xuân hóa.

2. Phạm vi: 20 - 32^oC

Luyện tập:

1. Em hãy phân tích tác động của nhiệt độ đối với cây trồng

2. Em hãy quan sát Hình 3.3 và cho biết nhiệt độ ảnh hưởng như nào đến sự ra hoa của cây phong lữ thảo.

Giải nhanh:

1. - Nhiệt độ cao làm hạt mất sức sống; rễ, thân lá sinh trưởng kém; ra hoa, đậu quả và kết hạt kém; rút ngắn thời gian sinh trưởng.

- Nhiệt độ thấp làm hạt khó nảy mầm, cây còi chậm phát triển; ra hoa, đậu quả và kết hạt kém; làm giảm khả năng chống chịu sâu, bệnh hại; giảm năng suất, chất lượng.

2. Số ngày từ trồng đến ra hoa phụ thuộc vào nhiệt đô như sau:

- Nhiệt độ 17^oC: kéo dài 73 ngày.

- Nhiệt độ 20^oC: kéo dài 59 ngày.

- Nhiệt độ 23^oC: kéo dài 50 ngày.

- Nhiệt độ 26^oC: kéo dài 42 ngày.

2. ÁNH SÁNG

Hình thành kiến thức: Ánh sáng ảnh hưởng như thế nào đến cây trồng?

Giải nhanh:

Hiệu quả quang hợp; hình thái; khả năng sinh trưởng của thân, lá; khả năng phân cành; khả năng phân hóa mầm hoa; giới tính của cây trồng.

Luyện tập: Dựa vào các Hình 3.4 đến 3.6, em hãy phân tích mối quan hệ giữa ánh sáng với cây trồng.

Giải nhanh:

- Hình 3.4: Cường độ chiếu sáng ảnh hưởng đến cây xà lách 21 ngày tuổi.

- Hình 3.5: Chất lượng ánh sáng ảnh hưởng đến sự nảy mầm và sinh trưởng của cây con thiết đinh.

- Hình 3.6: Phản ứng của cây hoa cúc và hoa lily với thời gian chiếu sáng.

Vận dụng: Trong trồng trọt, người ta thường thắp đèn cho cây thanh long, cây hoa cúc nhằm mục đích gì? Vì sao?

Giải nhanh:

- Giúp  hoa cúc tập trung đủ dinh dưỡng nuôi các nụ chính và kích hoa nở đồng đều, to và đẹp hơn, tăng giá trị cây trồng.

- Giúp cây thanh long tăng năng suất, cây sinh trưởng và phát triển tốt, thu hoạch sớm.

3. NƯỚC

Hình thành kiến thức: Em hãy cho biết việc thiếu hoặc thừa nước ảnh hưởng đến cây trồng như thế nào?

Giải nhanh:

Có thể dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng. Do rễ là cơ quan thực hiện chức năng hút nước và chất khoáng nuôi cây nên nếu rễ gặp vấn đề như thối hỏng, kém phát triển thì hoạt động hấp thu và vận chuyển dinh dưỡng sẽ bị ảnh hưởng, lâu ngày có thể bị chết.

4. ĐẤT

Luyện tập: Dựa vào hình 3.7, em hãy chỉ rõ mối quan hệ giữa đất và cây trồng.

Giải nhanh:

Đất là nơi dự trữ và cung cấp nước, dinh dưỡng cho cây trồng, giúp trao đổi khí giữa rễ cây và môi trường; giữ cho cây đứng vững.

5. DINH DƯỠNG

Hình thành kiến thức: Trong 14 nguyên tố dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng, nguyên tố nào là đa lượng, trung lượng và vi lượng?

Giải nhanh:

- Đa lượng:  N, P, K

- Trung lượng: S, Ca, Mg, Si

- Vi lượng: MN, Cu, B, Zn, Fe, Mo, Cl

Luyện tập: Em hãy mô tả triệu chứng thiếu dinh dưỡng trên lá ngô trong Hình 3.8

Giải nhanh:

- Thiếu N: lá cây bị vàng đi ở chóp lá và lan dần dọc theo gân lá chính

- Thiếu P: lá cây có màu tím hoặc đỏ tím, thường xuất hiện đầu tiên trên mép lá già.

- Thiếu K: màu xanh của của lá bị giảm dần, lá vàng tái sau đó chuyển qua hai bép mép của lá ngô; các sọc màu đỏ thường xuất hiện phần thân dưới và trên bẹ lá ngô.

- Thiếu Mg: lá chuyển thành màu xanh tái với vết màu nâu rỉ sắt ở lá gân gốc

Vận dụng: Em hãy tìm hiểu yêu cầu về nhiệt độ, ánh sáng, nước (độ ẩm), đất và dinh dưỡng của một số loại cây trồng phổ biến ở địa phương.

Giải nhanh:

HS tự tìm hiểu.

6. GIỐNG CÂY TRỒNG

Luyện tập: Quan sát Hình 3.9 và chỉ ra sự khác biệt về hình thái quả của các giống dưa thơm

Giải nhanh:

- Santa Claus: vỏ dày, màu xanh đậm, sọc xanh lá và thịt bên trong từ xanh nhạt đến trắng 

- Galia: vỏ màu vàng, ruột xanh nhạt

- Charentais: vỏ chia khe nhẹ, xám xanh, ruột màu cam.

-  Persian: quả tròn, vỏ có vân lưới , ruột màu cam.

- Sugar kiss: vỏ màu vàng nhạt, có vân lưới, ruột màu cam tươi, đặc ruột, khoang hạt nhỏ.

- Tuscan: trái tròn, ruột cam, đặc ruột, khoang hạt nhỏ, vân lưới nổi đẹp.

7. KĨ THUẬT CANH TÁC

Hình thành kiến thức: Để cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt, cần áp dụng những biện pháp kĩ thuật canh tác nào? Vì sao?

Giải nhanh:

- Biện pháp kĩ thuật:

+ Kỹ thuật làm đất: cày, bừa, san phẳng, đập nhỏ và lên luống giúp sản sinh nhiều dinh dưỡng tốt nuôi cây trồng và tạo điều kiện môi trường sinh sống thuận lợi cho nhiều loại sinh vật, nâng cao tính đa dạng sinh học.

+ Luân canh cây trồng: giúp sử dụng nguồn nước, các chất dinh dưỡng có trong đất và nguồn phân bón đưa vào đất một cách hợp lý nhằm mục đích nâng cao năng suất cây trồng đồng thời có thể tạo ra một môi trường bất lợi cho sự tích luỹ sâu bệnh ở các vụ mùa hoặc năm tiếp theo trong chu kỳ luân canh.

+ Bố trí thời vụ gieo trồng hợp lí dựa vào những yếu tố thời tiết, khí hậu, đặc điểm phát sinh của các mầm sâu bệnh, tập quán, kinh nghiệm trồng trọt của nông dân tại chính địa phương đó.

+ Mật độ gieo trồng thích hợp với loại đất, loại giống cây trồng, mùa vụ và đặc biệt là tình hình sâu bệnh, cỏ dại phụ thuộc vào từng địa phương.

- Vì sẽ giúp sinh trưởng và phát triển tốt. Đồng thời phòng tránh sâu bệnh hại, ngăn ngừa sự phát sinh, lây lan mầm bệnh. Từ đó cho năng suất cao và chất lượng sản phẩm tốt.