BÀI 13: SÂU HẠI CÂY TRỒNG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Quan sát các hình ảnh dưới đây và cho biết đâu là côn trùng hại cây trồng? Vì sao?

Giải nhanh: 

- A, B, G.

- Vì:

+ Châu chấu ăn lá, gây tổn hại lá, gặm nhấm chồi ngọn và tổn hại cho cụm hoa.

+ Sâu keo mùa thu gây hại cho cây ngô. 

+ Rệp ăn cây nhà, ăn những phần mới phát triển hoặc nụ hoa.

2. MỘT SỐ LOẠI SÂU HẠI CÂY TRỒNG THƯỜNG GẶP

Luyện tập:

1. Quan sát Hình 13.2 và nghiên cứu nội dung mục 2.1, mô tả đặc điểm hình thái và tập tính sinh học của sâu cuốn lá nhỏ hại lúa.

2. Vì sao khi thấy bướm xuất hiện đồng loạt, 5-7 ngày sau phun thuốc diệt sâu sẽ có hiệu quả cao?

Giải nhanh: 

1. - Trứng: hình bầu dục, màu trắng, khi sắp nở màu vàng nhạt. Trứng được đẻ ở cả hai mặt lá. Giai đoạn từ 3 - 5 ngày.

- Sâu non: mới nở màu trắng sữa, khi lớn màu xanh lá mạ, thân chia đốt rõ ràng, thời gian phát triển 15 – 28 ngày. Sâu non nhả tơ cuốn lá tạo thành bao để sống, ăn mô

- Nhộng: màu nâu, sống từ 6 – 10 ngày, thường vũ hoá vào ban đêm.

- Trưởng thành: cánh màu vàng rơm, bia cánh có đường viền màu nâu đậm, giữa cánh có 3 sọc màu nâu, 2 sọc bìa dài và sọc giữa ngắn, thời gian sống từ 5 – 10 ngày. Thường đẻ trứng vào ban đêm.

2. Vì 5 - 7 ngày sau sẽ có sâu mới nở sâu non, dễ chết khi tiếp xúc với thuốc.

Luyện tập:

1. Quan sát Hình 13.3 và nghiên cứu mục 2.2, mô tả đặc điểm hình thái và tập tính sinh học của sâu tơ.

2. Để phòng trừ sâu tơ, người ta thường sử dụng những biện pháp nào? Vì sao?

Giải nhanh: 

1. - Trứng: hình bầu dục màu vàng xanh nhạt, đẻ rải rác ở mặt dưới lá và nở trong vòng 3 – 4 ngày.

- Sâu non: màu xanh nhạt, chia đốt rõ ràng. Giai đoạn sâu non khoảng 11 - 20 ngày. Ăn biểu bì lá, hóa nhộng ngay trên lá.

- Nhộng: màu vàng nhạt, được bao bọc bởi các sợi tơ. Giai đoạn 5 – 10 ngày.

- Trưởng thành: màu nâu xám, trên cánh có dải trắng (con đực) và dải vàng (con cải) chạy từ gốc cánh đến đỉnh, khi đậu cánh áp sát thân, sau vũ hoá 2 – 3 ngày thì đẻ trứng. Giao phối vả đẻ trứng vào chiều tối.

2. - Dọn sạch tàn dư hoặc ủ làm phân bón....

- Sử dụng thiên địch, dùng bẫy pheromone 

- Luân canh với cây trồng không cùng kí chủ, trồng xen với cây họ cà, hành, tỏi,…

- Sử dụng luân phiên các loại thuốc hoa học khác cơ chế tác động.

Luyện tập: Nghiên cứu mục 2.3 và quan sát Hình 13.4, hãy mô tả đặc điểm hình thái và tập tính sinh học của ruồi đục quả.

Giải nhanh: 

- Trứng: màu vàng nhạt, thon 2 đầu, đẻ bên trong quả. Nở sau 2 – 3 ngày.

- Sâu non: màu trắng ngà, phía đầu nhọn có giác hút dịch màu đen. Ăn phần mềm của thịt quả, chui ra ngoài vỏ quả. Giai đoạn kéo dài 7 – 12 ngày.

- Nhộng: nằm trong kén màu vàng cam, sắp vũ hoá chuyển màu nâu nhạt. Giai đoạn kéo dài 10 – 14 ngày

- Trưởng thành: ngực nâu đen, bụng nâu vàng, lưng có nhiều vết chấm và vết dải màu vàng. Mắt kép rất to màu nâu bóng.

Luyện tập: Phòng trừ ruồi đục quả như thế nào?

Giải nhanh: 

- Dùng bẫy hoặc bả trộn protein và thuốc

- Dùng thiên địch; vệ sinh đồng ruộng, cắt tỉa, loại bỏ cành lá bị nhiễm sâu bệnh…

Luyện tập:

1. Nghiên cứu mục 2.4 và quan sát Hình 13.5, mô tả đặc điểm hình thái và tập tính sinh học của sâu đục thân ngõ.

2. Cần áp dụng biện pháp nào để phòng trừ sâu đục thân ngô?

Giải nhanh: 

1. - Trứng: xếp thành ổ chồng lên, hình bầu dục dẹt. Mới đẻ, trứng có màu trắng sữa, mặt trên trơn bóng. Thời gian trứng từ 4 – 7 ngày.

- Sâu non: mới nở có màu hồng, đầu đen, khi lớn chuyển màu trắng sữa. Giai đoạn từ 18 – 41 ngày. Ăn nõn lá non, nhả tơ nhờ gió đưa.

- Nhộng: màu nâu nhạt. Giai đoạn nhộng từ 5 – 12 ngày, ở bên trong dường dục vào hoặc giữa bẹ và thân ngô.

- Trưởng thành: Con đực cánh trước màu vàng tươi đến vàng nhạt. Con cái lớn hơn, cánh trước có màu vàng nhạt hơn con đục. Thời gian sống khoảng 10 ngày. Từ 2 – 3 ngày sau vũ hoá, bướm đẻ trứng. Trứng được đẻ thành từng ổ ở mặt dưới và gắn chặt vào lá ở những ruộng ngô xanh tốt.

2. - Vệ sinh đồng ruộng, luân canh cây trồng, sử dụng giống chống chịu tốt.

- Gieo trồng đúng thời vụ; bắt sâu bằng tay; phun thuốc…

Luyện tập:

1. Quan sát Hình 13.6 và nghiên cứu nội dung mục 2.5, mô tả đặc điểm hình thái và tập tính sinh học của bọ hà.

2. Cần sử dụng biện pháp phòng trừ nào đối với bọ hà?

Giải nhanh: 

1. - Trứng: màu trắng sữa, bề mặt có nhiều lỗ nhỏ, được đẻ ở lỗ hổng trên củ hay trên thân cây. Trứng đẻ rời rạc, khó nhìn thấy. Sau 6 – 8 ngày thì trứng nở.

- Sâu non: màu trắng sữa, đục vào thân hay củ, giai đoạn này kéo dài 14–19 ngày.

- Nhộng: màu trắng, kéo dài 7 – 8 ngày, trời lạnh kéo dài tới 28 ngày.

- Trưởng thành: đầu đen râu, ngực và chân màu cam hay đỏ nâu, bụng màu xanh ánh kim. Chúng gặm mặt dưới lá, hoạt động mạnh về đêm. Sau vũ hoá 5 - 7 ngày thì giao phối.

2. Dùng bẫy pheromone và thiên địch, kiểm soát tốt độ ẩm đất, vệ sinh đồng ruộng, dùng thuốc trừ sâu...

Vận dụng: 

- Người dân ở địa phương em thường dùng biện pháp gì để phòng chống bọ hà hại khoai lang?

- Quan sát sâu hại cây trồng ở gia đình, vườn trường, hoặc địa phương và mô tả lại 3 loại sâu hại mà em quan sát được.

Giải nhanh: 

- Chọn giống có khả năng kháng; dùng thiên địch trừ bọ hà; dùng bẫy…

- Rầy nâu; bọ xít; sâu vẽ bùa.