BÀI 1 LÀM QUEN VỚI VẬT LÝ

Mở đầu: Hình bên là các nhà vật lí tiêu biểu cho mỗi giai đoạn phát triển khoa học và công nghệ của nhân loại. Em đã biết gì về các nhà khoa học này?

Đáp án chuẩn:

Galilei (Ga – li – lê): (1564 – 1642): Cha đẻ của phương pháp thực nghiệm: phát minh ra thấu kính nhiệt kế và các loại la bàn quân sự.

Newton (1642 – 1727): Người tìm ra định luật vạn vật hấp dẫn

Einstein (1879 – 1955): Người tìm ra thuyết tương đối và công thức E = m.c²

I. Đối tượng nghiên cứu của vât lý và mục tiêu của môn vật lý.

Câu 1: Hãy kể tên các lĩnh vực vật lý mà em đã được học ở cấp trung học cơ sở.

Đáp án chuẩn:

Cơ học, điện học, quang học, nhiệt học, nhiệt động lực học

Câu 2: Em thích nhất lĩnh vực nào của vật lý. Tại sao ?

Đáp án chuẩn:

Lĩnh vực cơ học vì nó sát với đời sống và có nhiều ứng dụng thực tiễn trong đời sống.

III. Vai trò của vật lý đối với khoa học, kỹ thuật và công nghệ

Câu 1: Hãy nêu tên một số thiết bị có ứng dụng các kiến thức về nhiệt.

Đáp án chuẩn:

Nhiệt kế điện tử, cặp nhiệt độ, cân nhiệt, đầu dò nhiệt điện trở...

Câu 2: Theo em, việc sử dụng máy hơi nước nói riêng và động cơ nhiệt nói chung có những hạn chế nào ?

Đáp án chuẩn:

Hạn chế:

- Nhiên nhiên  liệu thì có hạn . 

- Các động cơ của thiết bị sẽ bị hao mòn theo thời gian.

Câu 3: Cơ chế của các phản ứng hoá học được giải thích dựa trên kiến thức thuộc lĩnh vực nào của vật lý?

Đáp án chuẩn:

-Vật lí nguyên tử ; Vật lí hạt nhân

Câu 4: Kiến thức về từ trường trái đất được dùng để giải thích đặc điểm nào của loài chim di trú

Đáp án chuẩn:

Giải thích đặc điểm: xác định hướng trong khi bay

Câu 5: Sự tương tác giữa các thiên thể được giải thích dựa vào định luật vật lý nào của Newton?

Đáp án chuẩn:

Định luật 3 của Newton

Câu 6: Hãy nêu thêm ví dụ về việc dùng kiến thức vật lý để giải thích hiện tượng tự nhiên mà các em đã học

Đáp án chuẩn:

Ví dụ: Lúc rơi xuống, các vận động viên nhảy cao và nhảy xa phải co hai chân lại. Vì nhờ co hai chân ở giai đoạn cuối bước nhảy, vận động viên tạo thêm được đường để hãm, và nhờ thế giảm bớt được lực va xuống đất.

Câu 7: Theo em sử dụng động cơ điện có những ưu điểm vượt trội nào so với sử dụng máy hơi nước? 

Đáp án chuẩn:

- Hiệu suất cao

- Tiêu thụ ít nhiên liệu hơn

- Thân thiện với môi trường hơn

Câu 8: Hãy kể tên một số nhà máy tự động hóa quá trình sản xuất ở nước ta ?

Đáp án chuẩn:

Ba Huân; Vinfast; Vinamilk 

Câu 9: Hãy sưu tầm tài liệu trên internet và các phương tiện truyền thông khác về thành phố thông minh ( thành phố số) để thảo luận trên lớp về chủ đề " Thế nào là thành phố thông minh " 

Đáp án chuẩn:

Thành phố thông minh là một hệ thống hữu cơ tổng thể được kết nối từ nhiều hệ thống thành phần với hệ thống trí tuệ nhân tạo có thể hành xử thông minh như con người, gồm :

=> Nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện chất lượng phục vụ của chính quyền thành phố, giảm tiêu thụ năng lượng, quản lý hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên.

Câu 10: Hãy nêu mối liên quan giữa các lĩnh vực của vật lý đối với một số dụng cụ gia đình mà em thường sử dụng.

Đáp án chuẩn:

Vật liệu gốm sứ có nhiệt độ nóng chảy và độ bền hoá học cao nên dùng làm bát ăn cơm để giữ được độ ấm của cơm và thức ăn.

Vật liệu kim loại dẫn nhiệt tốt nên được dùng chế tạo xoong nồi trong nấu nướng...

Câu 11: Hãy nói về ảnh hưởng của vật lý đối với một số lĩnh vực như : giao thông vận tải, thông tin liên lạc, năng lượng, du hành vũ trụ... Sưu tầm hình ảnh để minh hoạ

Đáp án chuẩn:

Giao thông vận tải: con người sản xuât ra các phương tiện giao thông chạy bằng động cơ như xe máy, ô tô...

Thông tin liên lạc: con người phát minh ra ti vi làm phương tiện truyền thông đại chúng

Năng lượng, du hành vũ trụ : con người có thể đi ra ngoài vũ trụ, khám phá sao hoả...

Hình ảnh minh họa:

Câu 12: Hãy nêu ví dụ về ô nhiễm môi trường và huỷ hoại hệ sinh thái mà em biết ở địa phương mình.

Đáp án chuẩn:

Nhà máy sắn thải chất thải chưa qua xử lý xuống sông, làm ô nhiễm không khí, ô nhiễm nguồn nước => Dẫn đến tôm, cá trên sông bị chết hàng loạt

IV. Phương pháp nghiên cứu vật lý

1. Phương pháp thực nghiệm

Câu 1: Nêu một ví dụ về sử dụng phương pháp thực nghiệm mà em đã được học trong môn KHTN 

Đáp án chuẩn: 

Phương pháp thực nghiệm chứng minh cho quan điểm " Sự rơi nhanh hay chậm không phụ thuộc vào vật nặng hay nhẹ " của Galile

2. Phương pháp mô hình

Câu 1: Hãy kể tên một số mô hình vật chất mà em thấy trong phòng thí nghiệm

Đáp án chuẩn:

Quả địa cầu, bản đồ thế giới, hệ mặt trời...

Câu 2: Hãy nêu tên một mô hình lý thuyết mà em đã học

Đáp án chuẩn:

Mô hình tia sáng

Câu 3: Các mô hình toán học vẽ ở hình 1.9 dùng để mô tả loại chuyển động nào?

Đáp án chuẩn:

Chuyển động thẳng đều

Phần em có thể 

Dự đoán về sự phụ thuộc tốc độ bay hơi của nước vào nhiệt độ nước và gió thổi trên mặt nước, rồi lập phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán.

Đáp án chuẩn:

Nhiệt độ nước càng cao thì tốc độ bay hơi của nước càng nhanh.

Gió thổi trên mặt nước càng mạnh thì tốc độ bay hơi của nước càng nhanh.