PHẦN HAI: GIÁO DỤC PHÁP LUẬT

CHỦ ĐỀ 8:  HIẾN PHÁP CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

BÀI 15: HIẾN PHÁP NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM VỀ CHẾ ĐỘ CHÍNH TRỊ

Mở đầu

Câu hỏi: Em hãy quan sát và cho biết những hình ảnh dưới đây thể hiện nội dung nào của Hiến pháp về chế độ chính trị?

Đáp án chuẩn:

Những nội dung chính về chế độ chính trị trong Hiến pháp:

• Quốc huy: Biểu tượng của nhà nước Việt Nam.
• Bầu cử: Người dân có quyền bầu cử trực tiếp, bình đẳng.
• Lãnh thổ: Việt Nam là một quốc gia độc lập, thống nhất.
• Nhà nước: Được tổ chức và hoạt động theo pháp luật, thực hiện nguyên tắc dân chủ.

Quy định của Hiến pháp về tên nước, hình thức chính thể, chủ quyền lãnh thổ quốc gia của Việt Nam

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Ngày 15/4/1976, cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội thống nhất - Quốc hội khoá VI được tiến hành trong cả nước và đã thành công rực rỡ, tạo nên tảng chính trị - pháp lí vững chắc cho sự phát triển của đất nước. Quốc hội đã quyết định những vấn đề quan trọng hàng đầu trong thời kì phát triển mới của dân tộc. Tại kì họp thứ nhất, Quốc hội quyết định đổi tên nước Việt Nam dân chủ Cộng hoà thành nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Thông tin 2. Từ sau Cách mạng tháng 8 năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân Việt Nam không những đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, độc lập chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, xây dựng, phát triển kinh tế, xã hội; mà còn luôn tích cực ủng hộ, tham gia phong trào hoà bình, bình đẳng ở khu vực và trên thế giới.

a) Theo em, các thông tin trên đề cập đến những vấn đề cơ bản nào của quốc gia?

b) Vì sao nội dung của những thông tin đó được quy định trong Hiến pháp?

Đáp án chuẩn:

a) Các vấn đề cơ bản của quốc gia:

• Tổng tuyển cử: Thể hiện quyền lực thuộc về nhân dân.
• Bảo vệ Tổ quốc: Bảo vệ sự độc lập, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ.
• Phát triển đất nước: Xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội.

b) Lý do quy định trong Hiến pháp:

• Bảo vệ độc lập: Hiến pháp bảo vệ sự độc lập, chủ quyền của quốc gia.
• Trừng phạt hành vi xâm hại: Các hành vi chống lại đất nước sẽ bị trừng phạt nghiêm khắc.
• Đảm bảo hòa bình: Giữ gìn môi trường hòa bình để phát triển.

Quy định của Hiến pháp về bản chất của Nhà nước và tổ chức quyền lực chính trị

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin, trường hợp sau và trả lời câu hỏi

Thông tin 1. Trong hệ thống chính trị Việt Nam, nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, quản lí mọi mặt đời sống xã hội bằng pháp luật, xây dựng đất nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đảng Cộng sản Việt Nam là đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng. Đảng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, trong đó, Đảng lãnh đạo xây dựng Hiến pháp và pháp luật, nhưng khi đã có Hiến pháp và pháp luật thì Đảng chịu sự điều chỉnh của Hiền pháp và pháp luật bình đăng như mọi chủ thể chính trị khác.

(Theo Lyluanchinhtri.vn, ngày 22/4/2020)

Thông tin 2. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã tích cực cùng các cơ quan nhà nước trong xây dựng, hoàn thiện thể chế, góp phần quan trọng vào việc triển khai thi hành Hiến pháp và pháp luật theo tính thần thượng tôn pháp luật, đáp ứng yêu câu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Đồng thời, mặt trận thực hiện giám sát các cơ quan nhà nước trong việc cụ thể hoá các quy định của Hiến pháp, cũng như việc thực hiện Hiến pháp và pháp luật.

(Theo tapchicongsan.org.vn, 11/6/2019)

Trường hợp. Lần đầu tiên được tham gia bỏ phiếu bầu cử Đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cập, anh K rất phân khởi, tích cực và thực hiện nghiêm túc 6 bước trong quy trình bảu cử. Anh K được cùng mọi người trực tiếp bỏ lá phiếu của minh đề bầu ra những đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

a) Từ các thông tin trên, em hãy xác định bản chất của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam và vai trò của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên.

b) Em có nhận xét gì về thái độ và hành vi của anh K trong trường hợp trên?

Đáp án chuẩn:

a) Bản chất của Nhà nước:

• Nhà nước của nhân dân: Quyền lực thuộc về nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.
• Lãnh đạo của Đảng: Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo.
• Phân quyền và kiểm soát: Các cơ quan nhà nước phân công, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau.

Vai trò của các tổ chức:

• Mặt trận Tổ quốc: Tham gia xây dựng pháp luật, giám sát việc thi hành pháp luật.
• Đảng: Lãnh đạo xây dựng pháp luật nhưng cũng phải tuân thủ pháp luật.

b) Nhận xét về anh K:

• Thực hiện đúng nghĩa vụ: Anh K đã tham gia vào quá trình xây dựng chính quyền.

Quy định của Hiến pháp về đường lối đối ngoại

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin và trả lời các câu hỏi dưới đây

Thông tin. Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với 189/193 nước thuộc tất cả các châu lục và có quan hệ tốt đẹp với tất cả nước lớn, các Uỷ viên Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược với 17 quốc gia (trong đó có 3 đổi tác chiến lược toàn điện), 13 đối tác toàn diện, tham gia hơn 500 hiệp định song phương và đa phương trên nhiều lĩnh vực.

(Theo dangcongsan.vn, ngày 30/9/2021)

a) Theo em, các hình ảnh và thông tin trên đã thể hiện nội dung nào về đường lối đối ngoại của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

b) Tại sao nội dung của đường lối đối ngoại được quy định trong Hiến pháp năm 2013?

Đáp án chuẩn:

a) Đường lối đối ngoại của Việt Nam thể hiện qua:

• Hợp tác kinh tế: Các hiệp định thương mại với Châu Âu và các đối tác khác.
• Quan hệ quốc tế: Tăng cường quan hệ với các nước lớn và tổ chức quốc tế.

b) Mục tiêu của đường lối đối ngoại:

• Hòa bình, hợp tác: Phát triển quan hệ hữu nghị, hợp tác quốc tế.
• Phát triển đất nước: Góp phần vào sự phát triển của đất nước.
• Đoàn kết quốc tế: Đóng góp vào hòa bình, tiến bộ của nhân loại.

Thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị

Câu hỏi: Em hãy đọc trường hợp, tình huống sau và trả lời các câu hỏi dưới đây

Trường hợp. Thực hiện chủ trương của xã về xây dựng làng văn hoá, là một học sinh trung học phổ thông, H đã tích cực đóng góp các ý kiến cho chính quyền thôn. Trong đó, H đề xuất ý kiến phát huy vai trò của học sinh trong việc tham gia xây dựng tủ sách trong nhà văn hoá thôn. Ý kiến của H đã được cán bộ thôn tôn trọng và ghi nhận.

Tình huống. Khi tranh luận về nghĩa vụ của công dân trong bảo vệ biên giới, mỗi bạn đã có ý kiến khác nhau. M thì cho rằng, việc bảo vệ biên giới là trách nhiệm của người lớn và bộ đội biên phòng còn học sinh không cân tham gia. Y cho rằng việc bảo vệ biên giới của quốc gia là trách nhiệm chung của tất cả mọi người.

a) Em có nhận xét gì về hành vi của bạn H và chính quyền địa phương?

b) Em có suy nghĩ như thế nào về ý kiến của hai bạn M và Y?

Đáp án chuẩn:

a) Nhận xét về hành vi của bạn H và chính quyền địa phương:

• Bạn H: Có tinh thần trách nhiệm cao với cộng đồng.
• Chính quyền: Mở cửa lắng nghe ý kiến của người dân.

b) Nhận xét ý kiến của hai bạn M và Y:

• Bạn Y: Có nhận thức đúng đắn về trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc.
• Học sinh: Cũng có thể góp phần bảo vệ Tổ quốc, dù bằng cách trực tiếp hay gián tiếp.

Luyện tập

Câu 1: Em hãy cho biết khẳng định nào sau đây là đúng với các quy định của Hiến pháp về chế độ chính trị? Vì sao?

A. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của các quốc gia trên thế giới.

B. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam chỉ có quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực Đông Nam Á và châu Á.

C. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là quốc gia đa dân tộc và các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, hợp tác chặt chẽ với nhau.

D. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn giải quyết mọi vấn đề trên cơ sở luật pháp quốc tế trong mối quan hệ với các nước.

E. Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực hiện quyền lực nhà nước bằng hình thức duy nhất là dân chủ trực tiếp.

Đáp án chuẩn:

Những khẳng định đúng với các quy định của Hiến pháp về chế độ chính trị: A,C,D

=> Giải thích: Nhà nước Việt Nam tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ, bình đẳng, cùng có lợi, tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và các điều ước quốc tế, là bạn, đối tác tin cậy, góp phần vào hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.

Câu 2: Em hãy đánh giá các hành vi thực hiện nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp về chế độ chính trị trong các trường hợp dưới đây:

A. Chị M không tích cực tham gia góp ý dự thảo luật của Nhà nước.

B. Uỷ ban nhân dân và Mặt trận Tổ quốc xã B luôn tích cực phổ biến, tuyên truyền và tạo mọi điều kiện cho nhân dân trực tiệp, bình đẳng, bỏ phiếu kín để bầu cử Hội đông nhân dân.

C. Anh K rất vui vẻ chia sẻ cho khách nước ngoài về một danh lam thắng cảnh của đất nước Việt Nam khi được hỏi.

D. Em Q luôn tự hào khi hát Quốc ca trong giờ chào cờ của trường.

Đáp án chuẩn:

A. Chị M: Không thực hiện đầy đủ quyền và nghĩa vụ công dân.

B. UBND và Mặt trận Tổ quốc xã B: Thực hiện tốt công tác bầu cử, đúng theo quy định của pháp luật.

C. Anh K: Quảng bá hình ảnh đất nước.

D. Em Q: Thể hiện lòng yêu nước và tự hào dân tộc.

Câu 3: Nhà nước tổ chức trưng câu dân ý về Luật Nghĩa vụ quân sự, bạn T đã tích cực tham gia đóng góp ý kiến qua hòm thư góp ý của Quốc hội, đồng thời, còn động viên bạn bè cùng tham gia để hoàn thiện luật cho phù hợp với thực tiễn đất nước.

Theo em, T và các bạn đã thực hiện những quyền gì trong việc tham gia trưng cầu ý dân?

Đáp án chuẩn:

T và các bạn đã thực hiện những quyền: Quyền bỏ phiếu để biểu quyết khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân.

Câu 4: Khi tìm hiểu về bản chất của Nhà nước, M cho rằng, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước tổ chức và hoạt động trên cơ sở Hiến pháp, tôn trọng và bảo vệ Hiến pháp.

Em có đồng ý với ý kiến của M không? Vì sao?

Đáp án chuẩn:

 Em đồng ý với ý kiến của M. 

* Giải thích: Thể chế hoá quan điểm xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của Đảng, Điều 2 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: 

1. Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân;
2. Nhân dân làm chủ, quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân, dựa trên liên minh giữa công nhân, nông dân và trí thức;
3. Quyền lực nhà nước thống nhất, phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

Câu 5: Q thắc mắc, tại sao nước ta lại cần mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều nước trên thế giới nhưng phải giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia.

Căn cứ vào nội dụng bài học, em hãy giải thích cho Q.

Đáp án chuẩn:

Nước ta lại cần mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều nước trên thế giới nhưng phải giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia bởi vì: Hiện nay, quan hệ cạnh tranh chiến lược giữa một số nước diễn ra gay gắt, tác động mạnh mẽ đến khu vực và thế giới, trong đó có Việt Nam. Vì thế, khi thực hiện quan hệ ngoại giao, ta phải vận dụng phương thức vừa hợp tác, vừa đấu tranh một cách linh hoạt, có đối sách phù hợp với từng nước lớn, quan hệ với nước này không làm ảnh hưởng tới quan hệ với nước khác, cũng như không ảnh hưởng đến độc lập, chủ quyền quốc gia Việt Nam.

Vận dụng

Câu 1: Em hãy cùng các bạn sưu tầm thông tin và thiết kế sản phẩm tuyên truyền về hoạt động đối ngoại của Việt Nam với các nước trên thế giới.

Đáp án chuẩn:

Em tự thực hiện.

* Gợi ý tham khảo: 

Các hoạt động đối ngoại của Việt Nam:

Hội nghị hẹp Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN diễn ra từ ngày 16-17/1/2020 tại thành phố Nha Trang, Khánh Hòa

Việt Nam chủ trì cuộc họp đầu tiên của Ủy ban Các đại diện thường trực tại ASEAN (CPR 1/2020) trong năm Chủ tịch ASEAN 2020 của Việt Nam_Ảnh: TTXVN

Câu 2: Em hãy viết một bức thư với chủ đề “Hoàng Sa, Trường Sa thân yêu của chúng em” và chia sẻ với các bạn.

Đáp án chuẩn:

Bài tham khảo

Kính gửi các chú bộ đội ở Trường Sa, Hoàng Sa!

Cháu viết thư này để hỏi thăm các chú. Các chú có khỏe không? Tình hình biển đảo chắc các chú lo lắm. Gia đình cháu vẫn bình thường, nhưng chúng cháu luôn thấp thỏm khi nghe tin về biển đảo. Dù chưa ra thăm Trường Sa, Hoàng Sa, nhưng cháu rất ngưỡng mộ và thương các chú.

Nhìn các chú vất vả canh gác, cháu thấy xúc động. Chúng cháu mang trong mình dòng máu Việt Nam và tình yêu đất nước. Tình cảm dành cho các chú luôn in đậm trong lòng cháu và bạn bè.

Cháu biết các chú xa gia đình, nhưng nhân dân Việt Nam luôn dành tình cảm cho các chú. Cháu sẽ cố gắng học tập để sau này góp phần bảo vệ đất nước.

Hy vọng một ngày không xa, cháu cũng được làm bộ đội, bảo vệ Tổ quốc. Chúc các chú mạnh khỏe, đầy nghị lực và niềm tin vào chiến thắng. Cảm ơn các chú đã bảo vệ cuộc sống yên bình cho mọi miền đất nước.

Thư của cháu tới đây đã dài. Hẹn ngày gần nhất sẽ ra thăm các chú.