BÀI 16. VIỆT NAM DƯỚI THỜI NGUYỄN (NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX)

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU

CH1: Khu Đại nội Huế thuộc cụm quần thể Di tích Cố đô Huế, nơi lưu giữ nhiều dấu ấn đặc sắc của một vương triều phong kiến trong lịch sử Việt Nam, được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa thế giới (1993). Vương triều nào được đề cập ở trên? Hãy chia sẻ những điều em biết về vương triều đó.

I. NHÀ NGUYỄN THÀNH LẬP VÀ CỦNG CỐ QUYỀN THỐNG TRỊ

CH1: Hãy cho biết Vương triều Nguyễn được thành lập như thế nào?

CH2: Khai thác lược đồ hình 16.3 (SGK, tr.70), em có nhận xét gì về đơn vị hành chính thời Nguyễn?

CH3: Trình bày nét chính về tình hình chính trị thời Nguyễn.

II. TÌNH HÌNH KINH TẾ, XÃ HỘI VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX

CH1: Hãy nêu những nét chính về tình hình kinh tế thời Nguyễn. 

CH2: Hãy nêu nét nổi bật về tình hình xã hội thời Nguyễn nửa đầu thế kỉ XIX. Số lượng cuộc khởi nghĩa nổ ra gợi cho em suy nghĩ gì?

III. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA VĂN HÓA VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX

CH1: Nêu những nét chính về tình hình văn hóa thời Nguyễn. Em có ấn tượng nhất tới thành tựu nào? Vì sao?

IV. QUÁ TRÌNH THỰC THI CHỦ QUYỀN ĐỐI VỚI QUẦN ĐẢO HOÀNG SA VÀ QUẦN ĐẢO TRƯỜNG SA CỦA NHÀ NGUYỄN.

CH1: Khai thác tự liệu 2, 3, hãy nêu những đóng góp của vua Gia Long và vua Minh Mạng trong công cuộc thực thi chủ quyển ở quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa.

CH2: Hãy mô tả quá trình thực thi chủ quyền đối với quân đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa của nhà Nguyễn.

LUYỆN TẬP 

CH1: Lập và hoàn thành bảng hệ thống (theo gợi ý dưới đây) về một số thành tựu tiêu biểu dưới thời Nguyễn.

CH2: Có quan điểm cho rằng: Nhà Nguyễn đã để lại di sản văn hoá đồ sộ. Em đồng ý với quan điểm đó không? Vì sao?

CH3: Nêu cảm nghĩ của em về quá trình thực thi chủ quyền của nhà Nguyễn đối với quần đảo Hoàng Sa và quần đảo Trường Sa.

VẬN DỤNG

CH1: Lựa chọn một thành tựu tiêu biểu dưới thời Nguyễn, sưu tầm thêm tư liệu và xây dựng bài giới thiệu ngắn gọn về thành tựu đó theo ý tưởng của em.

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

MỞ ĐẦU

CH1:

- Vương triều Nguyễn.

- Nhà Nguyễn là triều đại quân chủ cuối cùng trong lịch sử Việt Nam được thành lập sau khi Nguyễn Ánh lên ngôi hoàng đế năm 1802 và kết thúc khi Bảo Đại thoái vị vào năm 1945, tổng cộng là 143 năm

I. NHÀ NGUYỄN THÀNH LẬP VÀ CỦNG CỐ QUYỀN THỐNG TRỊ

CH1: Năm 1802, Nguyễn Ánh đã đánh bại triều Tây Sơn, lập ra triều Nguyễn, lấy niên hiệu là Gia Long, đặt kinh đô ở Phú Xuân 

CH2: Dưới thời Nguyễn, cả nước được chia thành 30 tỉnh và 1 phủ trực thuộc. 

=> Nhận xét: Nhà Nguyễn vẫn duy trì chế độ quân chủ chuyên chế Trung ương tập quyền, tổ chức bộ máy nhà nước quy cũ và hoàn chỉnh.

CH3: 

- Năm 1802, Nguyễn Ánh củng cố nhà nước quân chủ tập quyền. Nhà vua trực tiếp điều hành mọi việc hệ trọng trong nước, từ trung ương đến địa phương.

- Năm 1815, ban hành bộ luật Hoàng triều luật lệ 

- Xây dựng quân đội gồm nhiều binh chủng, ở kinh đô và các trấn, tỉnh đều xây dựng thành trì vững chắc. 

=> Tăng cường tính tập quyền của nhà nước từ trung ương đến địa phương.

II. TÌNH HÌNH KINH TẾ, XÃ HỘI VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX

CH1:

• Nông nghiệp:

- Công cuộc khai hoang: Được đẩy mạnh

- Chính sách quân điền: Được đặt lại.

- Đê điều: được sửa đắp nhưng vỡ đê, lụt lội vẫn xảy ra 

• Thủ công nghiệp: phát triển.

• Thương nghiệp: Đất nước thống nhất thuận lợi cho việc trao đổi buôn bán. Các đô thị, thị tứ phồn thịnh. Thuyền buôn nước ngoài thường xuyên đến buôn bán

CH2:

Xã hội:
- Trong xã hội sự phân chia giai cấp ngày càng cách biệt
- Tệ tham quan ô lại thời Nguyễn rất phổ biến.
Đời sống nhân dân phải chịu nhiều gánh nặng:
- Sưu cao, thuế nặng. 

- Chế độ lao dịch nặng nề.
- Thiên tai, mất mùa đói kém thường xuyên.
- Đời sống của nhân dân cực khổ.
- Mâu thuẫn xã hội lên cao.

Các cuộc khởi nghĩa nổ ra cho thấy mâu thuẫn xã hội đang ngày một gay gắt

III. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA VĂN HÓA VIỆT NAM NỬA ĐẦU THẾ KỈ XIX

CH1:

Về văn học:

• Văn học chữ Nôm phát triển với nhiều tác phẩm nổi tiếng

• Văn học dân gian được thể hiện dưới nhiều hình thức

• Nội dung: phản ánh cuộc sống lao động và khát vọng của nhân dân, phê pháp thói hư, tật xấu của xã hội phong kiến.

Về nghệ thuật:

• Văn nghệ dân gian: Nhã nhạc phát triển đến đỉnh cao;...

• Hội họa: nhiều dòng tranh dân gian 

• Kiến trúc, điêu khắc: các công trình nổi tiếng như kinh thành Huế, chùa Thiên Mụ, Cửu đình,...

Về tôn giáo: Phật giáo phát triển, Công giáo được truyền bá tích cực 

Về khoa học:

• Ghi nhận những bước đột phá trong biên soạn các công trình sử học

• Y dược học: nổi tiếng với bộ "Hải Thượng y tông tâm lĩnh".

IV. QUÁ TRÌNH THỰC THI CHỦ QUYỀN ĐỐI VỚI QUẦN ĐẢO HOÀNG SA VÀ QUẦN ĐẢO TRƯỜNG SA CỦA NHÀ NGUYỄN.

CH1:

• Năm 1816, Hoàng đế Gia Long long trọng treo cờ tại quần đảo Hoàng Sa.

• Dưới thời vua Minh Mạng: hằng năm cho binh thuyền ra đảo đo đạc. Ông cho quân mang theo các bài gỗ đến đó dựng làm dấu

CH2:

• Thời Gia Long: Triều đình lập 2 đội Hoàng Sa và Bắc Hải với nhiệm vụ thực thi chủ quyền 

• Thời Minh Mạng: Hoạt động thực thi chủ quyền tiếp tục được đẩy mạnh.  

LUYỆN TẬP 

CH1: 

CH2:  đồng ý vì vào thời Nguyễn, đất nước đã có được rất nhiều thành tựu lớn trong các lĩnh vực văn học, nghệ thuật, khoa học

CH3: Quá trình thực thi chủ quyền cho thấy sự quan tâm của các triều đại phong kiến Việt Nam đối với an ninh biển đảo, đồng thời thể hiện chủ quyền tại Hoàng Sa và Trường Sa đã sớm được ghi nhận.

VẬN DỤNG

CH1: Kinh Thành Huế là tòa thành ở Cố đô Huế, nơi đóng đô của vương triều nhà Nguyễn trong suốt 140 năm từ 1805 đến 1945. Kinh Thành Huế được vua Gia Long xây dựng từ năm 1805 và sau này được vua Minh Mạng tiếp tục hoàn thành vào năm 1832. Kinh thành được xây dựng theo kiến trúc của phương Tây kết hợp một cách tài tình với kiến trúc thành quách phương Đông. Các vua triều Nguyễn đã cho xây dựng khá nhiều thành quách, cung điện và các công trình của hoàng gia. Hiện nay Kinh thành Huế là một trong số các di tích thuộc cụm Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hoá Thế giới.