BÀI 22: SƠ LƯỢC VỀ SỰ HÌNH THÀNH PHỨC CHẤT CỦA ION KIM LOẠI CHUYỂN TIẾP TRONG DUNG DỊCH

PHẦN I. HỆ THỐNG CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

MỞ ĐẦU

Muối copper(II) sulfate (CuSO₄) có màu trắng. Dung dịch copper(II) sulfate có màu xanh.

Hãy dự đoán hiện tượng xảy ra khi thêm từ từ cho đến dư dung dịch ammonia vào ống nghiệm chứa dung dịch copper(II) sulfate. Giải thích.

I. SỰ HÌNH THÀNH PHỨC CHẤT AQUA CỦA CATION KIM LOẠI CHUYỂN TIẾP TRONG DUNG DỊCH

Luyện tập: Phức chất aqua có dạng hình học bát diện được hình thành khi cho CrCl₃ vào nước.

Viết phương trình hóa học của quá trình tạo phức chất trên.

II. DẤU HIỆU CỦA PHẢN ỨNG TẠO PHỨC CHẤT TRONG DUNG DỊCH

III. PHẢN ỨNG THAY THẾ PHỐI TỬ TRONG PHỨC CHẤT

Câu hỏi: Trong Ví dụ 4 và Ví dụ 5, hãy cho biết:

1. Phối tử thay thế và phối tử bị thay thế.
2. Dấu hiệu của phản ứng tạo phức chất có thể là gì?

Thí nghiệm 1: Phản ứng copper(II) sulfate với dung dịch ammonia.

Chuẩn bị:

• Hóa chất: Dung dịch CuSO₄ 2%, dung dịch NH₃ khoảng 10%.
• Dung cụ: Ống nghiệm, ống hút nhỏ giọt.

Tiến hành: Cho từ từ từng giọt dung dịch NH₃ vào ống nghiệm chứa 5 mL dung dịch CuSO₄. Lắc ống nghiệm trong quá trình thêm dung dịch NH₃. Khi dung dịch trong ống nghiệm chuyển sang màu xanh lam thì dừng thêm dung dịch NH₃.

Yêu cầu: Quan sát và giải thích hiện tượng. Viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

Thí nghiệm 2: Khả năng phản ứng của dung dịch copper(II) sulfate loãng với hydrochloric acid đặc.

Chuẩn bị:

• Hóa chất: Dung dịch CuSO₄ 0,5%, dung dịch HCl đặc.
• Dụng cụ: Ống nghiệm, ống hút nhỏ giọt.

Tiến hành: Thêm khoảng 2 mL dung dịch HCl vào ống nghiệm chứa khoảng 1 mL dung dịch CuSO₄.

Yêu cầu: Quan sát và giải thích hiện tượng. Viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.

IV. ỨNG DỤNG CỦA PHỨC CHẤT

Vận dụng: Tìm hiểu và giải thích ứng dụng trong hóa học của phức chất [Cu(NH₃)₄(OH₂)₂]²⁺.

BÀI TẬP

Bài tập 1: Hoàn thành phản ứng dưới đây:

Bài tập 2: Trong phản ứng thuận nghịch dưới đây, việc tăng nồng độ Cl^- (aq) ảnh hưởng thế nào đến sự thay đổi màu của dung dịch?

Bài tập 3: Phản ứng nào dưới đây là phản ứng thay thế phối tử trong phức chất?

PHẦN II. 5 PHÚT TRẢ LỜI CÂU HỎI, BÀI TẬP TRONG SGK

MỞ ĐẦU

Đáp án: Ban đầu: phức màu xanh.

I. SỰ HÌNH THÀNH PHỨC CHẤT AQUA CỦA CATION KIM LOẠI CHUYỂN TIẾP TRONG DUNG DỊCH

Đáp án LT:

II. DẤU HIỆU CỦA PHẢN ỨNG TẠO PHỨC CHẤT TRONG DUNG DỊCH

III. PHẢN ỨNG THAY THẾ PHỐI TỬ TRONG PHỨC CHẤT

Đáp án CH: a) Phối tử thay thế: NH₃^- . Phối tử bị thay thế: OH^-.

b) Sự biến đổi về màu sắc, sự hòa tan, sự kết tủa.

Đáp án TN1: Hiện tượng: phức màu xanh.

Đáp án TN2: Hiện tượng: màu xanh lá

IV. ỨNG DỤNG CỦA PHỨC CHẤT

Đáp án VD: Phức chất trên có tác dụng trong y học.

BÀI TẬP

Đáp án BT1:

Đáp san BT2: Tăng nồng độ Cl^- (aq)

Đáp án BT3: (a), (c).