CHỦ ĐỀ 2. ĐÔ THỊ LỊCH SỬ VÀ HIỆN TẠI

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

1. Điều kiện hình thành và phát triển đô thị cổ đại và trung đại

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát lược đồ 2, hình 2.2, hãy phân tích điều kiện hình thành và biểu hiện phát triển của đô thị A-ten.

Câu 2: Đọc thông tin và quan sát hình 2.3, hãy phân tích điều kiện hình thành và hiện hiện phát triển của  thị Vơ-ni-dơ.

2. Mối quan hệ giữa đô thị và các nền văn minh cổ đại

Câu 1: Đọc thông tin, tư liệu và quan sát hình 2.4, hình 2.5, hãy trình bày mối quan hệ giữa đô thị với các nền văn minh cổ đại.

3. Vai trò của giới thương nhân với sự phát triển đô thị châu Âu trung đại

Câu 1: Đọc thông tin và quan sát hình 2.6, hãy nêu vai trò của giới thương nhân với sự phát triển đô thị châu Âu trung đại.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Lập bảng thông tin về điều kiện hình thành, phát triển của đô thị cổ – trung đại và mối quan hệ giữa đô thị và các nền văn minh cổ đại. 

VẬN DỤNG

Câu 1: Trình bày ý kiến của em về nhận định sau của Các Mác: “Thành thị là bông hoa rực rỡ nhất của thời trung đại”.

Câu 2: Hãy sưu tầm tư liệu và trình bày về một đô thị tiêu biểu thời cổ đại hoặc trung đại.

PHẦN II: 5 PHÚT GIẢI BÀI.

1. Điều kiện hình thành và phát triển đô thị cổ đại và trung đại

Câu 1:

- Điều kiện hình thành:

+ A-ten hình thành trên vùng đồng bằng nhỏ và hẹp thuộc bán đảo Át-ti-ca, ven biển Ê-giê, được bao quanh bởi đồi núi.

+ Đất đai và khí hậu nhìn chung không thuận lợi cho sản xuất lương thực, nhưng phù hợp với các loại cây như nho, ô-liu,...

+ Khu vực này có nhiều tài nguyên (đá quý, quặng sắt, đất sét,...), nhiều vũng vịnh sâu và kín gió, thuận lợi cho phát triển thủ công nghiệp và thương nghiệp, đặc biệt là thương mại hàng hải.

- Biểu hiện phát triển của đô thị A-ten:

+ Vào thế kỉ VIII TCN, trên cơ sở quần cư của thợ thủ công giỏi, thương nhân và những thuỷ thủ ham thích phiêu lưu, đô thị A-ten ra đời.

+ Đô thị A-ten gồm hai phần chính: khu dân cư và khu đồi thiêng.

+ Thế kỉ V TCN, A-ten bước vào thời kì đỉnh cao về kinh tế, là trung tâm thương mại của Hy Lạp. Chính quyền A-ten được coi là đỉnh cao của nền dân chủ cổ đại.

Câu 2:

- Điều kiện hình thành:

+ Cuối thế kỉ VI, Vo-ni-do được xây dựng lại trên cơ sở một đô thị đông dân của đế quốc La Mã trước đó. Với nhiều hải cảng thương mại lớn, đây là nơi hội tụ của phần lớn các tuyến đường hàng hải quan trọng từ Địa Trung Hải đến phương Đông.

+ Vào thế kỉ XI, đô thị này độc lập với Giáo hội Roma, tạo điều kiện cho sự phát triển mẽ của Vơ-ni-dơ ở giai đoạn sau.

+ Tại Vơ-ni-dơ, những tòa nhà nhiều màu sắc được xây dựng dọc theo các con kênh lớn.

+ Ở quảng trường trung tâm và khu vực xung quanh, các công trình như tòa nhà hành chính, dinh thự, ngân hàng, bệnh viện, khu chợ... được xây dựng. 

- Biểu hiện phát triển:

+ Trong các thế kỉ XV - XVI, với khoảng 100 000 dân, Vơ-ni-dơ trở thành thủ đô của đế chế thương mại.

+ Đồng tiền của Vơ-ni-dơ được sử dụng trong hệ thống thương mọi phía đông Địa Trung Hải.

+ Trong thời kì Phục hưng, Vo-ni-do là trung tâm in ấn, hội hoạ và âm nhạc của cả châu Âu.

+ Lễ hội hoá trang của Vo-ni-do, được tổ chức từ năm 1994 là sự kiện thu hút hàng nghìn người tham gia mỗi năm.

2. Mối quan hệ giữa đô thị và các nền văn minh cổ đại

Câu 1: 

Mối quan hệ giữa đô thị với các nền văn minh cổ đại:

- Tại các đô thị, một bộ phận dân cư tách khỏi hoạt động sản xuất, có điều kiện tham gia vào các hoạt động văn chương và nghệ thuật, góp phần làm thay đổi nhanh chóng đời sống văn hoá và trạng thái văn minh. Đồng thời, đô thị là nơi lưu giữ và truyền bá.

- Sự phát triển của các nền văn minh cũng  tác động trở lại đối với các đô thị. Quá trình giao lưu, cạnh tranh giữa các nền văn minh là cơ sở thúc đẩy chuyển biến tại các đô thị. A-ten bước vào giai đoạn phát triển hoàng kim trong thời kỳ Pê-ri-clét (thế kỉ V TCN) sau cuộc chiến tranh với Ba Tư. Các cuộc viễn chính của A-lếch-xăng Đại đế (thế kỉ IV TCN) đã giúp truyền bá và mở rộng ảnh hưởng của văn minh Hy Lạp tới các khu vực Tây Á, Bắc Phi.các thành tựu của văn minh cổ đại.

3. Vai trò của giới thương nhân với sự phát triển đô thị châu Âu trung đại

Câu 1: 

Vai trò của thương nhân đối với đô thị châu Âu trung đại:

- Hoạt động buôn bán của thương nhân đưa đến không khi tự do cho các đô thị, góp phần phá vỡ tính chất khép kín của các lãnh địa, tạo ra sự kết nối giữa các vùng, thúc đẩy kinh tế hàng hoá phát triển, đặt cơ sở cho việc thống nhất thị trưởng trong nước.

- Thương nhân và thợ thủ công khởi xướng cuộc đấu tranh chống lãnh chúa phong kiến, đòi quyền tự trị.

- Thương nhân giàu có nắm mọi chức vụ quan trọng về hành chính, tư pháp, tài chính, quân sự trong các đô thị. Họ ủng hộ nhà vua chống lại các lãnh chúa địa phương, xây dựng bộ máy nhà nước tập trung ở trung ương. Nhu cầu tìm hiểu tri thức và giải trí của thị dân, đặc biệt là của thương nhân đã thúc đẩy sự phát triển văn hoá, khoa học, kỹ thuật tại các đô thị trung đại.

- Thương nhân còn là người lãnh đạo hoặc bảo trợ cho những phong trào đấu tranh đầu tiên chống chế độ phong kiến ở Tây Âu thời hậu kì trung đại như Văn hoá Phục hưng.

LUYỆN TẬP

Câu 1:

VẬN DỤNG

Câu 1: 

Câu nói của Mác "thành thị là bông hoa rực rỡ nhất thời trung đại" muốn nói đến vai trò của thành thị.

- Thành thị ra đời đã phá vỡ nền kinh tế tự cấp tự túc, thúc đẩy sản xuất, mở rộng thị trường, tạo điều kiện thống nhất quốc gia. - Các thiết chế dân chủ trong thành thị có vai trò to lớn trong việc xác lập nhu cầu và khả năng thực hiện một lý tưởng xã hội mới, đối lập với chế độ phong kiến.

- Không khí tự do của thành thị là môi trường thuận lợi để phát triển văn hóa.

=> Do những vai trò to lớn trên mà Các Mác nói: “Thành thị là bông hoa rực rỡ nhất vật của thời Trung đại”.

Câu 2: 

Đô thị cổ đại Aten: Athens thể hiện rõ nét và nhất hệ tư tưởng, chính trị, văn hóa của Hy Lạp, có thể coi là một thể loại đô thị đặc trưng trong lịch sử loài người. Một số vấn đề và giải pháp đô thị của Athens có ảnh hưởng lớn đến lịch sử đô thị phương Tây và còn là những bài học kinh nghiệm cho tới tận hôm nay. Quan sát đô thị cổ Athens, chúng ta có thể rút ra một số yếu tố và nguyên lý cơ bản, có thể áp dụng phần nào cho các đô thị đương đại, cả ở Việt Nam.