Slide bài giảng Lịch sử 9 kết nối bài 10: Liên Xô và Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991

Tóm lược nội dung

BÀI 10. LIÊN XÔ VÀ ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

MỞ ĐẦU

Quan sát hai hình dưới đây, em liên hệ đến quốc gia và khu vực nào? Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá của quốc gia và khu vực này từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991 có gì nổi bật? Hãy chia sẻ một số hiểu biết của em về điều đó

Trả lời rút gọn:

- Qua hai hình trên, em liên hệ đến Liên Xô và các nước Đông Âu

- Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội, văn hoá của Liên Xô và các nước Đông Âu từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991: Sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến năm 1991, Liên Xô đã nhanh chóng khôi phục đất nước, thực hiện nhiều kế hoạch 5 năm xây dựng chủ nghĩa Xã hội. Các nước Đông Âu được giải phóng đã tiến hành cách mạng dân chủ nhân dân, tiến lên chủ nghĩa xã hội

1. LIÊN XÔ TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Trình bày tình hình chính trị của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991

Trả lời rút gọn:

- Từ năm 1949, Liên Xô tiến hành bầu cử Xô viết các cấp, thực hiện dân chủ hoá hệ thống chính trị 

- Tới đầu những năm 80 của thế kỉ XX, Liên Xô lâm vào khủng hoảng chính trị

- Tháng 3/1985, M. Goóc-ba-chốp được bầu làm Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô và công cuộc cải tổ chính trị được tiến hành

- Tháng 3/1990, M. Goóc-ba-chốp được bầu làm Tổng thống

- Ngày 19/8/1991, một số lãnh đạo Đảng và Nhà nước Liên Xô đã tiến hành cuộc đảo chính lật đổ M. Goóc-ba-chốp nhưng không thành công

- M. Goóc-ba-chốp từ chức Tổng thống vào ngày 25/12/1991, đánh dấu sự tan rã của Liên bang Xô viết

Câu hỏi: Trình bày tình hình kinh tế của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991

Trả lời rút gọn:

- Năm 1946, Liên Xô bắt tay vào công cuộc khôi phục kinh tế, năm 1950 đã phục hồi được mức trước chiến tranh

- Đến những năm 60, trở thành cường quốc công nghiệp thứ hai thế giới 

- Từ giữa những năm 70, kinh tế có dấu hiệu trì trệ

- Khủng hoảng kinh tế trầm trọng trong những năm 1989 – 1991 

Câu hỏi 1: Khai thác tư liệu 1 và thông tin trong mục, trình bày tình hình xã hội và văn hoá của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991

Trả lời rút gọn:

-  Cơ cấu xã hội biến đổi tích cực, thành phần công nhân và trí thức tăng

- Từ cuối những năm 70, đời sống của nhân dân Liên Xô suy giảm, niềm tin vào chủ nghĩa xã hội lung lay. Từ năm 1989, nhiều cuộc biểu tình, bãi công đã nổ ra

- Tình hình văn hóa của Liên Xô từ năm 1945 đến năm 1991:

+ Sau năm 1945, văn hoá của Liên Xô phát triển, thực hiện chế độ giáo dục miễn phí 

+ Thúc đẩy giao lưu văn hoá giữa các dân tộc

Câu hỏi 2: Nêu những biểu hiện về sự khủng hoảng và giải thích vì sao chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô sụp đổ

Trả lời rút gọn:

+ Về kinh tế: Công nghiệp trì trệ, nông nghiệp sa sút. 

+ Về chính trị - xã hội: Các tệ nạn quan liêu, tham nhũng ngày càng trầm trọng..

- Nguyên nhân chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô sụp đổ:

+ Đảng và Nhà nước Liên Xô không phát huy được tính năng động, làm mất dân chủ 

+ Nội bộ chính quyền có nhiều bất đồng, không thống nhất về đường lối, chủ trương và chính sách

+ Đường lối phát triển kinh tế - xã hội có nhiều điểm không hợp lý, quá chủ quan, nóng vội

+ Những vấn đề dân tộc chậm được giải quyết hoặc chỉ được giải quyết theo lối tư duy cũ

+ Sức ép của việc phải chạy đua vũ trang và luôn bị chống phá bởi các âm mưu, chiến lược của các thế lực thù địch trong và ngoài 

2. CÁC NƯỚC ĐÔNG ÂU TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1991

Câu hỏi: Trình bày nét nổi bật về chính trị của các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991

Trả lời rút gọn:

- Từ 1944 – 1946, nhân dân các nước Đông Âu đã thành lập các nhà nước dân chủ nhân dân

- Đến đầu những năm 80, tình hình chính trị diễn biến hết sức phức tạp

- Trước sức ép trong nước, cùng chính sách không “can thiệp” của Liên Xô, từ năm 1989, ban lãnh đạo các nước Đông Âu phải thực hiện đa nguyên chính trị và tổ chức tổng tuyển cử tự do.

Câu hỏi: Khai thác tư liệu 2 và thông tin trong mục, trình bày nét nổi bật về kinh tế của các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991 

Trả lời rút gọn:

- Các nước Đông Âu đã thực hiện cải cách ruộng đất, quốc hữu hoá các xí nghiệp lớn 

- Đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX, trở thành những nước công nghiệp hoặc công – nông nghiệp.

- Từ giữa những năm 70, nền kinh tế có sự suy giảm. 

- Từ năm 1988, lâm vào cuộc khủng hoảng kinh tế, thu nhập quốc dân giảm sút nghiêm trọng, nợ nước ngoài tăng

Câu hỏi 1: Trình bày nét nổi bật về xã hội và văn hoá của các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991

Trả lời rút gọn:

+ Giai cấp bóc lột bị xoá bỏ, công nhân, nông dân và trí thức trở thành những người làm chủ đất nước

+ Đời sống vật chất và tinh thần của người dân được cải thiện và nâng cao.

+ Từ cuối những năm 70, khủng hoảng kinh tế làm cho đời sống nhân dân khó khăn

- Nét nổi bật về văn hoá của các nước Đông Âu từ năm 1945 đến năm 1991: 

+ Có bước phát triển vượt bậc. 

+ Từ nửa sau những năm 80 - năm 1991, xuất hiện nhiều ấn phẩm văn hoá có nội dung chống chủ nghĩa xã hội

Câu hỏi 2: Nêu những biểu hiện và giải thích vì sao chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu sụp đổ

Trả lời rút gọn:

+ Khủng hoảng toàn diện về kinh tế và chính trị

+ Bị các nước đế quốc bên ngoài kích động, quần chúng biểu tình

- Nguyên nhân dẫn tới sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu:

+ Đảng không phát huy được tính năng động của nền kinh tế - xã hội, làm mất dân chủ cả trong và ngoài Đảng

+ Nội bộ chính quyền có nhiều bất đồng, không thống nhất về đường lối, chủ trương và chính sách

+ Đường lối phát triển kinh tế - xã hội có nhiều điểm không hợp lý, quá chủ quan, nóng vội

+ Những vấn đề dân tộc chậm được giải quyết hoặc chỉ được giải quyết theo lối tư duy cũ 

+ Sức ép của việc phải chạy đua vũ trang và luôn bị chống phá bởi các âm mưu, chiến lược của các thế lực thù địch trong và ngoài 

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu hỏi: Hãy hoàn thành bảng (theo gợi ý dưới đây vào vở) tóm tắt về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá của Liên Xô và các nước Đông Âu (1945 – 1991)

Trả lời rút gọn:

Câu hỏi: Sưu tầm và sử dụng tài liệu từ sách, tạp chí và internet, giới thiệu một số thành tựu tiêu biểu về kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá của Liên Xô hoặc một nước Đông Âu từ sau năm 1945.

Trả lời rút gọn:

- Liên Xô chiếm khoảng 20% tổng sản lượng công nghiệp toàn thế giới, cường quốc công nghiệp đứng thứ hai thế giới (sau Mĩ); đi đầu trong nhiều ngành công nghiệp quan trọng.

- Sản lượng nông phẩm trong những năm 60 (thế kỉ XX) tăng trung bình 16%/năm.

- Là nước đầu tiên phóng thành công vệ tinh nhân tạo (1957), phóng tàu vũ trụ Phương Đông (1961), mở đầu kỉ nguyên chinh phục vũ trụ của loài người

- Liên Xô chiếm lĩnh nhiều đỉnh cao của khoa học – kĩ thuật thế giới