Slide bài giảng Lịch sử 9 chân trời Chủ đề 2: Văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long

Tóm lược nội dung

CHỦ ĐỀ 2. VĂN MINH CHÂU THỔ SÔNG HỒNG VÀ SÔNG CỬU LONG

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long tuy có lịch sử hình thành khác nhau nhưng đều có những nét đặc sắc về văn hóa, được hun đúc và phát triển trên cơ sở văn minh của các dòng sông nơi hai vùng châu thổ hình thành. Vậy, những nét đặc sắc về văn hoá đó là gì? Hiện nay, biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ này diễn ra ra sao và có tác động như thế nào đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của hai vùng?

Bài làm rút gọn:

* Nét đặc sắc văn hóa của hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long:

1. Châu thổ sông Hồng:

- Văn hóa lúa nước:

- Văn hóa truyền thống: Nhã nhạc cung đình Huế; Ca trù, hát xẩm, hát chầu văn…

2. Châu thổ sông Cửu Long:

- Văn hóa miệt vườn

- Văn hóa sông nước

* Biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long:

- Biểu hiện: Nhiệt độ tăng; Mưa lũ; Hạn hán, xâm nhập mặn

- Tác động:

+ Kinh tế:

• Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, thủy sản.

• Gây thiệt hại về nhà cửa, cơ sở hạ tầng.

• Giảm thu nhập, tăng chi phí cho người dân.

+ Xã hội:

• Gây di dời, di cư do thiên tai.

• Ảnh hưởng đến sức khỏe, giáo dục, y tế.

• Gây mất cân bằng sinh thái.

1. Những nét văn hoá đặc sắc trong nền văn minh châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long 

Câu hỏi 1: Hãy vẽ sơ đồ tư duy thể hiện những nét chính về văn hóa ở châu thổ sông Hồng. Em có nhận xét gì về nét sinh hoạt của cư dân xưa ở vùng này?

Bài làm rút gọn:

Nhận xét: 

- Cư dân sống chủ yếu bằng nghề nông:

+ Trồng lúa nước là cây trồng chính.

+ Sử dụng các công cụ lao động thủ công.

- Cư dân sống thành làng xã:

+ Có tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau.

+ Giữ gìn các phong tục tập quán truyền thống.

- Cư dân có đời sống tinh thần phong phú:

+ Nhiều lễ hội, trò chơi dân gian.

+ Âm nhạc, ca hát, múa hát phát triển.

Câu hỏi 2: Hãy trình bày những nét chính về văn hóa ở châu thổ sông Cửu Long. Theo em, đặc trưng quan trọng trong văn hóa ở vùng này là gì?

Bài làm rút gọn:

- Kiến trúc: Nhà nằm dọc hai bên bờ sông, kênh rạch, cấu trúc mở 

- Nếp sống: gắn liền với sông nước, di chuyển bằng ghe, xuồng nhỏ 

- Ẩm thực: giao thoa Việt – Hoa 

- Trang phục: áo bà ba, khăn rằn 

- Lễ hội: đa dạng

- Nghệ thuật: điệu hò, nói vè, nói thơ, nói tuồng,..

2. Biến đổi khí hậu và biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long 

Câu hỏi 1: Dựa vào bảng 2.1, bảng 2.2 và thông tin trong bài, hãy:

Cho biết dưới sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, nhiệt độ và lượng mưa thay đổi như thế nào ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long. 

Trình bày các biểu hiện của hiện tượng thời tiết cực đoan, mực nước biển dâng ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Bài làm rút gọn:

Biến đổi khí hậu:

- Nhiệt độ tăng: Mùa hè nóng hơn, gay gắt hơn; Số ngày nắng nóng trong năm tăng.

- Mưa lũ: diễn ra thường xuyên và dữ dội hơn; nước lũ dâng cao hơn, gây ngập lụt diện rộng.

- Hạn hán, xâm nhập mặn: xảy ra thường xuyên và kéo dài hơn; xâm nhập mặn ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân.

Hiện tượng thời tiết cực đoan:

1. Châu thổ sông Hồng:

- Biểu hiện thời tiết cực đoan:

+ Lũ lụt xảy ra thường xuyên và dữ dội hơn, gây thiệt hại nặng nề.

+ Hạn hán xảy ra thường xuyên và kéo dài hơn, ảnh hưởng đến sản xuất.

+ Bão đổ bộ vào Việt Nam ngày càng nhiều và mạnh hơn, gây thiệt hại lớn về nhà cửa, cơ sở hạ tầng.

- Mực nước biển dâng:

+ Mực nước biển dâng cao làm xâm nhập mặn, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân.

+ Nguy cơ sạt lở bờ biển ngày càng cao.

2. Châu thổ sông Cửu Long:

- Biểu hiện thời tiết cực đoan:

+ Hạn hán xảy ra thường xuyên và kéo dài hơn, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.

+ Xâm nhập mặn ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân.

+ Bão đổ bộ vào Việt Nam ngày càng nhiều và mạnh hơn, gây thiệt hại lớn về nhà cửa, cơ sở hạ tầng.

- Mực nước biển dâng:

+ Mực nước biển dâng cao làm xâm nhập mặn, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân.

+ Nguy cơ sạt lở bờ biển ngày càng cao.

Câu hỏi 2: Dựa vào thông tin trong bài, hãy nêu những tác động của biển đổi khi hậu đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Bài làm rút gọn:

- Thu hẹp diện tích đất nông nghiệp

- Thay đổi thời vụ sản xuất, cơ cấu cây trồng

- Suy giảm đa dạng sinh học

- Tăng nguy cơ gây cháy rừng

- Giảm sản lượng thuỷ sản

- Phá huỷ các công trình xây dựng 

- Gây bất lợi đến hoạt động dịch vụ, du lịch 

- Gây thiếu nước sinh hoạt trầm trọng, dịch bệnh gia tăng

Câu hỏi 3: Dựa vào bảng 2.3 và thông tin trong bài, hãy đề xuất một số biện pháp giúp giảm nhẹ, thích ứng với biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Bài làm rút gọn:

* Biện pháp giảm nhẹ:

- Giảm phát thải khí nhà kính:

+ Sử dụng năng lượng hiệu quả và tiết kiệm năng lượng.

+ Phát triển năng lượng tái tạo.

+ Trồng rừng, bảo vệ rừng.

- Nâng cao nhận thức cộng đồng:

+ Tuyên truyền, giáo dục về biến đổi khí hậu.

+ Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.

- Biện pháp thích ứng:

+ Phòng chống thiên tai:

+ Xây dựng hệ thống đê điều, cống, hồ chứa nước.

+ Báo động sớm, dự báo thời tiết.

- Phát triển kinh tế:

+ Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với biến đổi khí hậu.

+ Phát triển các ngành kinh tế ít chịu ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu.

- Nâng cao nhận thức cộng đồng:

+ Tuyên truyền, giáo dục về biến đổi khí hậu.

+ Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường.

* Châu thổ sông Hồng:

- Xây dựng hệ thống đê điều kiên cố

- Phát triển các giống cây trồng chịu úng, mặn

- Phát triển du lịch sinh thái

Châu thổ sông Cửu Long:

- Xây dựng hệ thống cống, đập ngăn mặn

- Phát triển các mô hình nuôi trồng thủy sản nước lợ, nước mặn

- Phát triển du lịch sinh thái

LUYỆN TẬP

Câu 1: Hãy hoàn thành bảng thống kê về nét đặc sắc của văn hoá ở châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long theo mẫu dưới đây vào vở: 

Bài làm rút gọn:

Câu hỏi 2: Tóm tắt những biểu hiện của biến đổi khí hậu ở hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long.

Bài làm rút gọn:

- Biểu hiện:

+ Nhiệt độ tăng:

• Mùa hè nóng hơn, gay gắt hơn.

• Số ngày nắng nóng trong năm tăng.

+ Mưa lũ:

• Mưa lũ diễn ra thường xuyên và dữ dội hơn.

• Nước lũ dâng cao hơn, gây ngập lụt diện rộng.

+ Hạn hán, xâm nhập mặn:

• Hạn hán xảy ra thường xuyên và kéo dài hơn.

• Xâm nhập mặn ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và đời sống người dân.

- Tác động:

+ Kinh tế:

• Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, thủy sản.

• Gây thiệt hại về nhà cửa, cơ sở hạ tầng.

• Giảm thu nhập, tăng chi phí cho người dân.

+ Xã hội:

• Gây di dời, di cư do thiên tai.

• Ảnh hưởng đến sức khỏe, giáo dục, y tế.

• Gây mất cân bằng sinh thái.

VẬN DỤNG 

Câu 1: Những nét văn hóa truyền thống nào còn được lưu giữ trong đời sống của người Việt Nam hiện nay ở vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long?

Bài làm rút gọn:

* Châu thổ sông Hồng:

• Lễ hội Gióng (Sóc Sơn, Hà Nội)

• Lễ hội đền Hùng (Phú Thọ)

• Lễ hội Lim (Bắc Ninh)

* Châu thổ sông Cửu Long:

• Lễ hội đua ghe Ngo (Cần Thơ)

• Lễ hội hoa xuân (Mỹ Tho)

• Lễ hội Vía Bà (Đồng Tháp)

Câu 2: Hãy sưu tầm hình ảnh về những tác động của biến đổi khí hậu đối với hai vùng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long, sau đó chia sẻ với các bạn cùng lớp

Bài làm rút gọn: