Slide bài giảng Hoá học 11 cánh diều Bài 16: Alcohol (phần 1)

Tóm lược nội dung

BÀI 16: ALCOHOL

KHỞI ĐỘNG

GV yêu cầu HS thảo luận và trả lời: Chất X có trong thành phần của bia. Nếu lạm dụng, chất X là nguyên nhân của nhiều vấn đề xã hội như gây tai nạn giao thông, bạo lực gia đình, bệnh tật,... Chất X là gì?

NỘI DUNG BÀI HỌC GỒM

• Tìm hiểu về khái niệm và danh pháp alcohol
• Tìm hiểu tính chất vật lí của alcohol

HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

1. Tìm hiểu về khái niệm và danh pháp alcohol

* Khái niệm:

• Alcohol là gì?
• Alcohol được phân loại như thế nào? Cho ví dụ.
• Thế nào là bậc của alcohol? Cho ví dụ.
• Từ methyl alcohol và ethyl alcohol, hãy viết công thức chung của alcohol no, đơn chức, mạch hở.

* Danh pháp:

• Mạch carbon chính và thứ tự của các nguyên tử carbon trong phân tử alcohol được xác định như thế nào?
• Rút ra cách gọi tên alcohol theo danh pháp thay thế và thông thường của alcohol.

Nội dung ghi nhớ:

1. Khái niệm

 Alcohol là những hợp chất hữu cơ trong phân tử có nhóm hydroxy (-OH) liên kết trực tiếp với nguyên tử carbon no. 

* Alcohol được phân loại theo nhiều cách khác nhau:

- Theo liên kết carbon: 

+ Alcohol no: CH₃CH₂OH,

+ Alcohol không no: CH₂=CH-CH₂-OH 

+ Alcohol thơm:

- Theo số nhóm chức hydroxy: 

+ Monoalcohol: CH₃OH

+ Polyalcohol: HOCH₂CH₂OH

* Bậc của alcohol (bậc một, bậc hai và bậc ba) chính là bậc của nguyên tử carbon 

Ví dụ:

+ Alcohol bậc một: CH₃-CH₂-CH₂-OH

+ Alcohol bậc hai:

+ Alcohol bậc ba:

* Alcohol no, đơn chức, mạch hở có công thức tổng quát là C_nH_2n+1OH (n  1)

2. Danh pháp

- Tên thay thế: Nhóm hydroxy là nhóm thế gắn vào mạch chính của hydrocarbon. Đánh số thứ tự nguyên tử carbon trong mạch chính sao cho vị trí của nguyên tử carbon liên kết với nhóm hydroxy là nhỏ nhất.

+ Tên của monoalcohol:

Tên hydrocarbon (bỏ e) – số chỉ vị trí nhóm –OH – ol  

Ví dụ:

 butan-2-ol 

+ Tên của polyalcohol:

Tên hydrocarbon – số chỉ vị trí nhóm –OH – từ chỉ số lượng nhóm –OH (di, tri,...) ol   

butan-1,3-diol

+ Tên thông thường:

 isobutyl alcohol

CH₂=CH-CH₂-OH allyl alcohol 

ethylene glycol 

C₆H₅-CH₂-OH benzyl alcohol 

2. Tìm hiểu tính chất vật lí của alcohol

• So sánh nhiệt độ sôi của alkohol với các hydrocarbon hoặc dẫn xuất halogen có phân tử khối tương đương?
• Sự phụ thuộc của phân tử alcohol đến nhiệt độ sôi và tính tan có quy luật nào không?

Nội dung ghi nhớ:

- Do tạo được liên kết hydrogen liên phân tử nên các alcohol có nhiệt độ sôi cao hơn các hydrocarbon hoặc dẫn xuất halogen có phân tử khối tương đương

- Nhiệt độ sôi và khối lượng riêng của các alcohol tăng dần khi phân tử khối tăng.

- Khi nguyên tử carbon tăng lên thì độ tan của alcohol trong nước giảm dần.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

- Hoàn thành bài tập trắc nghiệm sau:

Câu 1: Cho m gam một ancol (rượu) no, đơn chức X qua bình đựng CuO (dư), nung nóng. Sau khi phản ứng hoàn toàn, khối lượng chất rắn trong bình giảm 0,32 gam. Hỗn hợp hơi thu được có tỉ khối đối với hiđro là 15,5. Giá trị của m là

A. 0,32. 

B. 0,92.

C. 0,64.

D. 0,46

Câu 2: Ancol X khi phản ứng với Na cho số mol H₂ tạo thành bằng số mol ancol tham gia phản ứng. X là chất nào trong các chất dưới đây :

A. etylen glicol  

B. etanol

C. metanol

D. grixerol

Câu 3: 13,8 gam ancol A tác dụng với Na dư giải phóng 5,04 lít H₂ ở đktc, biết MA < 100. Vậy A có công thức cấu tạo thu gọn là

A. C₃H₆(OH)₂. 

B. C₂H₅OH. 

C. CH₃OH.

D. C₃H₅(OH)₃

Câu 4: Đi từ 150 gam tinh bột sẽ điều chế được bao nhiêu ml ancol etylic 46o bằng phương pháp lên men ancol ? Cho biết hiệu suất phản ứng đạt 81% và d = 0,8 g/ml

A. 46,875 ml.

B. 93,75 ml.

C. 187,5 ml  

D. 21,5625 ml.

Câu 5: Oxi hóa 6 gam ancol đơn chức A bằng oxi không khí (có xúc tác và đun nóng) thu được 8,4 gam hỗn hợp anđehit, ancol dư và nước. Phần trăm A bị oxi hóa là

A. 53,33% 

B. 75%.

C. 80%.

D. 60%. 

Gợi ý đáp án:

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

Vận dụng kiến thức, GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi:

Câu 1:  Cho Na tác dụng vừa đủ với 1,24 gam hỗn hợp 3 ancol đơn chức X, Y, Z thấy thoát ra 0,336 lít khí H2 (đkc). Xác định khối lượng muối natri ancolat thu được?

Câu 2: Cho 0,1 lít cồn etylic 95^o tác dụng với Na dư thu được V lít khí H₂ (đktc). Biết rằng ancol etylic nguyên chất có khối lượng riêng là 0,8 g/ml, khối lượng riêng của nước là 1 g/ml. Xác định V?