Soạn giáo án Khoa học 4 cánh diều Bài 9: Sự lan truyền âm thanh

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH

TIẾT 1 – TỪ ĐẦU ĐẾN HẾT HOẠT ĐỘNG 3

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú, kích thích sự tò mò của HS trước khi vào bài học.

b. Cách thức thực hiện:

- GV chiếu hình ảnh và đặt câu hỏi: Vì sao khí gảy đàn ghi ta thì nghe được tiếng đàn?”

- GV tổ chức cho HS làm việc cá nhân, khuyến khích HS chia sẻ suy nghĩ của mình và chưa cần chốt ý kiến đúng.

- GV nhận xét, tuyên dương.

- GV dẫn dắt vào bài học mới: Để trả lời câu hỏi trên chúng ta sẽ vào bài học ngày hôm nay Bài 2 - Sự chuyển thể của nước.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

SỰ PHÁT RA ÂM THANH

Hoạt động 1: Tìm hiểu về sự phát ra âm thanh

a. Mục tiêu:  Lấy được ví dụ thực tế, làm được thí nghiệm để minh hoạ các vật phát ra âm thanh đều rung động.

b. Cách thức thực hiện:

- GV chia lớp thành các nhóm 4 HS.

- GV yêu cầu các nhóm thực hiện thí nghiệm tìm hiểu về sự rung động của mặt trống với việc phát ra âm thanh và trả lời các yêu cầu SGK trang 37:

Chuẩn bị: Trống, dùi trống, vụn giấy.

Tiến hành:

+ Rắc ít vụn giấy lên mặt trống (hình 2). Dự đoán hiện tượng xảy ra với các vụn giấy khi gõ vào mặt trống.

+ Gõ trống, nghe âm thanh do trắng phát ra và quan sát vụn giấy trên mặt trống.

+ So sánh kết quả quan sát được với dự đoán ban đầu của em. Giải thích vì sao có hiện tượng đó.

+ Em có nhận xét gì về mối liên quan giữa sự phát ra âm thanh và rung động của mặt trống?

- GV mời các nhóm báo cáo kết quả và nhận xét chéo nhau.

- GV nhận xét phần trình bày của các nhóm, tuyên dương các nhóm trả lời chính xác.

- GV liên hệ lại hoạt động khởi động:

+ Khi gảy dây đàn, sợi dây đàn rung, nhờ đó mà đàn phát ra âm thanh.

+ GV giúp HS nhận ra khi dây đàn đang rung và đang phát ra âm thanh mà ta đặt tay lên dây thì dây không rung nữa và âm thanh cũng mất.

- GV tổ chức cho HS làm thí nghiệm 2. Tìm hiểu sự rung động ở cổ họng khi nói:

+ Làm việc cá nhân: để tay vào cổ và nói.

+ Trao đổi với bạn về cảm giác.

- GV gọi 1 – 2 HS trình bày trước lớp.

- GV nhận xét và chốt lại:

Khi nói, không khí từ phổi đi lên khí quản, qua dây thanh quản làm cho các dây âm thanh rung động. Rung động này tạo ra âm.

- GV dẫn dắt và đặt câu hỏi: “Âm thanh phát ra do đâu?”

- GV gọi một số HS trình bày ý kiến.

- GV nhận xét tuyên dương HS trả lời đúng.

- GV yêu cầu HS đọc nội dung trong kí hiệu con ong ở trang 37 SGK.

Nếu đặt tay lên cổ khi nói, tay có cảm giác rung rung, đó là do dây thanh quản trong cổ họng rung động.

HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Hoạt động 2: Luyện tập về sự phát ra âm thanh

a. Mục tiêu:  Nhận biết các thể của nước.

b. Cách thức thực hiện:

Nhiệm vụ 1. Trả lời các câu trắc nghiệm

- GV tổ chức cho HS làm bài tập trắc nghiệm:

Câu 1: Nguồn âm là

A. các nguồn phát ra âm thanh

B. nguồn nhận âm thanh

C. một vật bất kì có khả năng cách âm

D. tất cả các vật đều là nguồn âm

Câu 2: Rắc giấy vụn lên mặt trống, khi gõ trống thì

A. Các mẩu giấy vụn bốc cháy

B. Các mẩu giấy vụn rung chuyển tùy vào lực gõ.

C. Các mẩu giấy đứng yên.

D. Các mẩu giấy bay hết ra ngoài.

Câu 3: Âm thanh sẽ mất đi khi

A. vật phát sáng biến mất.

B. các vật ngừng va chạm.

C. sự rung động ngừng.

D. không có ánh sáng.

Câu 4: Đặc điểm chung của các vật phát ra âm thanh là

A. đều có khối lượng lớn.

B. hầu hết ở thể lỏng.

C. đều rung động.

D. đều chiếm nhiều thể tích.

Câu 5: Cho các phát biểu sau

(1) Chỉ những vật như mặt trống, dây đàn khi phát ra âm thanh mới rung động, còn các vật như hòn đá, cục sắt khi phát ra âm thanh không hề có rung động

(2) Hòn đá khi phát ra âm thanh thì cũng có rung động, tuy vậy rung động rất nhỏ nên ta không thể quan sát trực tiếp được

(3) Chỉ những vật bị gõ, đạp khi phát ra âm thanh mới có rung động còn đài, ti vi khi phát ra âm thanh không liên quan gì tới rung động.

Số phát biểu đúng là

A. 0

B. 1

C. 2

D. 3

- GV mời HS trả lời, cả lớp nhận xét.

- GV nhận xét, tuyên dương HS trả lời đúng.

Nhiệm vụ 2. Luyện tập về sự phát ra âm thanh

- GV tổ chức cho HS hoạt động theo nhóm bốn.

- GV yêu cầu các nhóm thảo luận và thực hiện yêu cầu:

Nêu một số ví dụ khác cho thấy vật phát ra âm thanh thì rung động.

- GV mời đại diện 1 – 2 nhóm trình bày trước lớp, HS khác chú ý lắng nghe và nhận xét.

- GV tuyên dương và lưu ý:

Trong đa số trường hợp, sự rung động này rất nhỏ và ta không thể nhìn thấy trực tiếp (Ví dụ: hai viên sỏi đập vào nhau, gõ tay lên mặt bàn, sự rung của màng loa khi đài đang nói,...).

ÂM THANH LAN TRUYỀN QUA CHẤT KHÍ, CHẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG

Hoạt động 3: Tìm hiểu về sự phát ra âm thanh

a. Mục tiêu:  Nêu được dẫn chứng về âm thanh có thể truyền qua chất khí.

b. Cách thức thực hiện:

- GV chia lớp thành các nhóm 4 HS.

- GV yêu cầu các nhóm quan sát hình 4 và thực hiện yêu cầu 1 ở logo SGK trang 38:

Khi thầy cô giáo giảng bài, các em nghe được tiếng nói (âm thanh) của thầy cô. Điều này có cho thấy âm thanh lan truyền qua không khí không? Khi đó, âm thanh đã lan truyền từ đâu tới đâu?

- GV gợi ý HS: Liên hệ với bài không khí đã học để nhận ra sự tồn tại của không khí.

- GV mời đại diện 1 - 2 nhóm trình bày, HS các nhóm khác nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét đáp án của các nhóm, tuyên dương các nhóm trả lời chính xác.

- GV liên hệ lại hoạt động khởi động và đặt câu hỏi: Đâu là nguồn phát ra âm thanh?

- GV gọi 1 – 2 HS trả lời, cả lớp nhận xét.

- GV nhận xét, chốt đáp án:

Trong trường hợp này, âm thanh lan truyền từ đàn tới tai ta, làm màng nhĩ rung động, nhờ vậy mà ta nghe được.

- GV dẫn dắt và yêu cầu HS: Tìm thêm ví dụ về âm thanh lan truyền qua không khí từ nguồn âm đến tai.

- GV gọi một số HS chia sẻ trước lớp

- GV nhận xét và tuyên dương các HS trả lời đúng.

- GV yêu cầu HS đọc nội dung trong kí hiệu con ong ở trang 38 SGK.

Âm thanh lan truyền từ nguồn âm (nơi phát ra âm thanh) tới tai, làm màng nhĩ rung động, nhờ vậy chúng ta nghe được.

- GV đặt vấn đề, dẫn dắt HS tới hoạt động tiếp theo: Âm thanh lan truyền qua không khí nhưng có lan truyền được qua chất lỏng hay chất rắn không?

* CỦNG CỐ

- GV nhận xét, tóm tắt lại những nội dung chính của bài học.

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- Ôn tập kiến thức đã học.

- Đọc và chuẩn bị trước tiết sau.

- HS quan sát hình, suy nghĩ trả lời câu hỏi mở đầu.

- HS trả lời:

Nghe được tiếng đàn vì tiếng đàn tới tại; vì tiếng đàn to;…

- HS theo dõi, ghi bài mới.

- HS chia theo nhóm.

- Các nhóm thực hiện theo yêu cầu.

- Các nhóm xung phong báo cáo:

+ Dự đoán khi gõ trống thì có hiện tượng các vụn giấy di chuyển.

+ Giải thích hiện tượng đó: khi gõ trống, mặt trống sẽ rung lên làm di chuyển các vụn giấy. 

+ Khi gõ mặt trống rung (biết do các vụn giấy nảy lên); Khi gõ mạnh thì mặt trống rung mạnh hơn và tiếng trống to hơn; Khi đặt tay lên trống gõ thì trống không rung và không kêu; ...

- HS lắng nghe, sửa bài.

- HS chú ý lắng nghe, tiếp thu.

- HS thực hiện theo yêu cầu.

- HS trả lời:

Khi nói (phát ra âm thanh), tay em có cảm giác bị rung.

- HS chú ý lắng nghe, ghi nhớ.

- HS lắng nghe, suy nghĩ.

- HS trả lời:

Âm thanh do các vật rung động phát ra.

- HS thực hiện theo yêu cầu.

- HS chú ý lắng nghe.

- HS chọn đáp án:

- HS chia theo nhóm.

- Các nhóm thực hiện theo yêu cầu.

- Đại diện các nhóm xung phong trình bày.

Đổ vào trong cốc thủy tinh một ít nước, sau đó gõ vào thành cốc ta nghe có âm thanh phát ra đồng thời mặt nước trong cốc bị sóng sánh, chứng tỏ thành cốc đã dao dộng.

- HS chú ý lắng nghe.

- HS chia theo nhóm.

- Các nhóm thực hiện theo yêu cầu.

- HS chú ý lắng nghe gợi ý.

- Đại diện các nhóm xung phong trình bày:

Âm thanh có lan truyền qua không khí. Khi đó, âm thanh đã lan truyền từ miệng của giáo viên qua lớp không khí tới tai học sinh. 

- HS lắng nghe, sửa bài.

- HS chú ý lắng nghe, suy nghĩ.

- HS trả lời:

Đàn ghi ta.

- HS chú ý lắng nghe, tiếp thu.

- HS thực hiện theo yêu cầu.

- HS trả lời:

+ Khi ca sĩ hát, khán giả sẽ nghe thấy

giọng hát của ca sĩ. 

+ Khi một người thổi sáo, nếu đứng trong khoảng cách đủ gần thì sẽ nghe được tiếng sáo của người đó. 

 - HS chú ý lắng nghe, ghi nhớ.

- HS thực hiện đọc và ghi nhớ.

- HS lắng nghe, ghi bài.

- HS chú ý lắng nghe, ghi nhớ.

- HS lắng nghe, rút kinh nghiệm.

- HS chú ý, thực hiện theo yêu cầu của GV.