Soạn giáo án điện tử Toán 8 KNTT Bài 18: Thu thập và phân loại dữ liệu

Nội dung giáo án

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC NGÀY HÔM NAY!

KHỞI ĐỘNG

Trong cuộc khảo sát tìm hiểu về cách học của học sinh khối 7 được kết quả như sau:

Có 50% học sinh học qua đọc, viết;

Có 35% học sinh học qua nghe;

Có 10% học sinh học qua vận động;

Có 5% học sinh học qua quan sát.

Khẳng định nào sau đây là đúng?

1. Kết quả thu thập trên không có số liệu.
2. Kết quả thu thập trên không phải là số.
3. Kết quả trên gồm cả dữ liệu là số liệu và dữ liệu không phải là số.
4. Kết quả trên là dữ liệu phần trăm không phải dữ liệu là số.

CHƯƠNG V: DỮ LIỆU VÀ BIỂU ĐỒ

BÀI 18: THU THẬP VÀ PHÂN LOẠI DỮ LIỆU

NỘI DUNG BÀI HỌC

Thu thập dữ liệu

Phân loại dữ liệu

01 THU THẬP DỮ LIỆU

HĐ 1:

Nêu các phương pháp thu thập dữ liệu đã được học. Mỗi phương pháp cho một ví dụ.

Trả lời:

Các phương pháp thu thập dữ liệu đã được học: Có nhiều cách để thu thập dữ liệu như quan sát, làm thí nghiệm, lập phiếu hỏi,... hay thu thập từ những nguồn có sẵn như sách báo, trang web,...

Ví dụ:

• Làm thí nghiệm đo nhiệt độ của nước trong quá trình đun sôi.
• Lập phiếu hỏi các loại hoa quả yêu thích của các bạn trong lớp.
• Tra cứu số ca mắc covid của các nước trên thế giới năm 2020.

KẾT LUẬN

Thu thập dữ liệu có thể là trực tiếp hoặc gián tiếp.

• Thu thập dữ liệu trực tiếp là việc thu thập dữ liệu thông qua quan sát, làm thí nghiệm, lập bảng hỏi, phỏng vấn,…
• Thu thập dữ liệu gián tiếp là việc thu thập dữ liệu từ những nguồn có sẵn như sách, báo, mạng Internet,…

Để có thể đưa ra các kết luận hợp lí, dữ liệu thu thập được phải đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ đối tượng đang được quan tâm.

Ví dụ 1

Để thu thập mỗi dữ liệu sau, ta nên làm thế nào? Đó là thu thập dữ liệu    trực tiếp hay gián tiếp?

1. a) Dữ liệu về xếp hạng FIFA của bóng đá Việt Nam trong thời gian gần đây.
2. b) Số liệu về sự phát triển chiều cao của một giống cây mới theo thời gian.

Giải:

1. a) Để thu thập dữ liệu về xếp hạng FIFA của bóng đá nam Việt Nam trong thời gian gần đây, cách tốt nhất là ta vào website của Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) tại địa chỉ fifa.com/fifa-world-ranking/vie để thu thập. Đây là phương pháp thu thập dữ liệu gián tiếp.
2. b) Để có số liệu về sự phát triển chiều cao của một giống cây mới theo thời gian, ta trồng cây và định kì đo chiều cao, ghi lại kết quả. Đây là  phương pháp thu thập dữ liệu trực tiếp.

LUYỆN TẬP 1

Em hãy cho biết phương pháp thu thập dữ liệu trong mỗi trường hợp sau là trực tiếp hay gián tiếp.

1. a) Nam vào website của Tổng cục Thống kê và ghi lại số quận/huyện của các tỉnh/thành phố thuộc đồng bằng Bắc Bộ.
2. b) Thầy giáo dạy Giáo dục thể chất đã đo và ghi lại thời gian chạy cự li 1 000  mét của các bạn học sinh khối 8.

Giải:

1. a) Nam ghi lại số quận/huyện của các tỉnh/thành phố thuộc đồng bằng Bắc Bộ bằng cách thu thập dữ liệu từ nguồn có sẵn (website của Tổng cục Thống kê: https://www.gso.gov.vn/). Do đó, phương pháp thu thập dữ liệu của Nam là gián tiếp.
2. b) Để ghi lại thời gian chạy cự li 1 000 mét của các bạn học sinh khối 8, thầy giáo dạy Giáo dục thể chất cần cho học sinh thi chạy và dùng đồng hồ bấm giờ để đo rồi ghi lại thời gian chạy của mỗi bạn. Đây là phương pháp thu thập dữ liệu trực tiếp.

02 PHÂN LOẠI DỮ LIỆU

HĐ 2:

Cho hai dãy dữ liệu sau về 5 học sinh.

(A) Chiều cao (đơn vị: cm): 128,1; 132,9; 125,7; 131,3; 133,6.

(B) Số môn thể thao học sinh biết chơi: 2; 1; 5; 2; 3.

1. a) Hai dãy dữ liệu này có phải số liệu không?
2. b) Đo chiều cao (kí hiệu là h) một học sinh khác và hỏi về số môn thể thao (kí hiệu là n) mà em đó biết chơi.

+ h có thể nhận giá trị bất kì lớn hơn 120 cm và nhỏ hơn 150 cm được không?

+ n có thể nhận giá trị lớn hơn 3 và nhỏ hơn 4 được không?

Trả lời:

1. a) Dãy (A) biểu diễn số liệu về chiều cao (đơn vị: cm) của 5 học sinh; dãy (B) biểu diễn số liệu về số môn thể thao biết chơi của 5 học sinh. Do đó, hai dãy dữ liệu trên đều là số liệu.
2. b)

+ Số đo chiều cao của 5 bạn học sinh lớn hơn 120 cm và nhỏ hơn 150 cm nhưng số đo chiều cao của các bạn học sinh là số liệu cụ thể chứ không phải nhận giá trị bất kì. Do đó, h không thể nhận giá trị bất kì lớn hơn 120 cm và nhỏ hơn 150 cm.

+ Số môn thể thao học sinh biết chơi có các giá trị không lớn hơn 3 (các giá trị: 1; 2; 3) nên nó không thể nhận giá trị lớn hơn 3 và nhỏ hơn 4. Do đó, n không thể nhận giá trị lớn hơn 3 và nhỏ hơn 4.

KẾT LUẬN

Số liệu có thể nhận giá trị tùy ý trong một khoảng nào đó được gọi là số liệu liên tục. Số liệu không phải là số liệu liên tục được gọi là số liệu rời rạc.

Chú ý:

• Dạng hay gặp của số liệu liên tục và số liệu thu được từ các phép đo như chiều cao, cân nặng, nhiệt độ, …
• Dạng hay gặp của số liệu rời rạc là số liệu đếm số phần tử của một tập nào đó, chẳng hạn số học sinh trong lớp học, số sản phẩm một công nhân làm được trong ngày, …

Sơ đồ phân loại dữ liệu

Dữ liệu

• Dữ liệu là số (số liệu)
  • Dữ liệu rời rạc
  • Dữ liệu liên tục
• Dữ liệu không là số
  • Dữ liệu không là số, không thể sắp thứ tự
  • Dữ liệu không là số, có thể sắp thứ tự

Ví dụ 2

Với mỗi câu hỏi sau, Quỳnh đã hỏi ba bạn và ghi lại câu trả lời.

2. a) Nhà bạn có bao nhiêu chiếc ti vi? Kết quả: 3; 52; 2.
3. b) Bạn mất bao nhiêu thời gian (đơn vị: giờ) để hoàn thành bài tập về nhà?

Kết quả: 1,5; 2,3; 1,9.

Mỗi dãy dữ liệu trên thuộc loại nào? Chỉ ra giá trị không hợp lí nếu có.

Giải:

1. a) Dữ liệu thu được là số liệu rời rạc. Giá trị 52 không hợp lí.
2. b) Dữ liệu thu được là số liệu liên tục.

LUYỆN TẬP 2

Với mỗi câu hỏi sau, An đã hỏi 5 bạn và ghi lại câu trả lời.

48. a) Bạn nặng bao nhiêu kilôgam? Kết quả: 48; 51; 46; 145; 48.
49. b) Tên bạn có bao nhiêu chữ cái? Kết quả: 4; 5; 6; 3; 5.

Mỗi dãy dữ liệu trên thuộc loại nào? Chỉ ra giá trị không hợp lí nếu có.

Giải:

1. a) Dãy dữ liệu thu được là số liệu liên tục. Giá trị 145 không hợp lí.
2. b) Dữ liệu thu được là số liệu rời rạc

VẬN DỤNG

Em muốn ước lượng thời gian tự học ở nhà (đơn vị: giờ) của các bạn trong lớp. Hãy đưa ra cách thu thập dữ liệu và xác định xem dữ liệu thu được thuộc loại nào.

Giải:

Cách thu thập dữ liệu: mỗi bạn trong lớp đo thời gian tự học ở nhà (đơn vị: giờ) rồi ghi lại kết quả, sau đó em ước lượng khoảng thời gian tự học hoặc tính trung bình thời gian tự học của các bạn trong lớp.

Dữ liệu thu được thuộc loại số liệu rời rạc.

LUYỆN TẬP