VĂN BẢN. LƯỢM

CHUẨN BỊ

Câu 1: Xem lại mục Chuẩn bị trong bài Đêm nay Bác không ngủ đề vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

Giải rút gọn:

• Câu chuyện được kể về cậu bé giao thư liên lạc- Lượm hồn nhiên vui tươi, dũng cảm hi sinh vì tổ quốc
• Những yếu tố tự sự miêu tả thể hiện qua chi tiết như
• Ngoại hình cậu bé được miêu tả: loắt choắt, xinh xinh, chân thoăn thoắt, đầu nghiêng nghiêng, ca nội đội lệch, huýt sáo vang trên đường vàng, cười híp mắt, má đổ bồ quân
• Tự sự kể chuyện về cuộc gặp gỡ tình cờ: ngày Huế đổ máu, chú Hà Nôi về, tình cờ chú cháu, gặp nhau hàng bè
• Tưởng tưởng kể lại ngày Lượm mất
• Nghệ thuật:
• Thể thơ bốn chữ
• Sử dụng từ láy có giá trị gợi hình và giàu âm điệu
• Nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật
• Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt: miêu tảm, tự sự, biểu cảm
• Ý nghĩa: Lượm-một chú bé hồn nhiên, dũng cảm, hy sinh vì nhiệm vụ cao cả. Đó là hình tượng cao đẹp trong bộ thơ Tố Hữu, là sự cảm phục, mến thương của tác giả dành cho Lượm và các em bé yêu nước. 

Câu 2: Đọc trước bài thơ Lượm, tìm hiểu thêm về tác giả Tố Hữu và hoàn cảnh ra đời của bài thơ này.

Giải rút gọn:

Tác giả:

+ Tố Hữu sinh năm 1920, mất năm 2000, tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành

 + Sinh trưởng trong gia đình nho học ở Huế và yêu văn chương

 + Tố Hữu sớm giác ngộ cách mạng và hăng say hoạt động cách mạng và hăng say hoạt động, kiên cường đấu tranh trong các nhà tù thực dân

 + Tố Hữu đảm nhiệm nhiều cương vị trọng yếu trên mặt trận văn hóa và trong bộ máy lãnh đạo của Đảng và Nhà nước

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1: Chú ý cách ngắt nhịp và biện pháp tu từ trong khổ thơ thứ nhất

Giải rút gọn:

• Cách ngắt nhịp và biện pháp tu từ trong khổ thơ thứ nhất:

Ngày Huế// đổ máu

Chú Hà Nội về//

Tình cờ // chú, cháu

Gặp nhau // Hàng Bè

• Biện pháp tu từ hoán dụ: "Ngày Huế đổ máu" => dùng địa danh Huế để nói toàn thể người dân sống trong đó phải đổ máu cho cuộc chiến.

Câu 2: Tìm và chỉ ra tác dụng của các từ láy trong các dòng thơ 5-8

Giải rút gọn:

• Các từ láy: loắt choắt, xinh xinh, thoăn thoắt, nghênh nghênh.
• Tác dụng: góp phần khắc họa hình ảnh chú bé Lượm – một em bé liên lạc hồn nhiên, vui tươi, say mê tham gia công tác kháng chiến thật đáng mến, đáng yêu.

Câu 3: Chỉ ra tác dụng của các biện pháp tu từ trong các dòng thơ 10-12

Giải rút gọn:

So sánh “mồm huýt sáo vang - như con chim hót nhảy trên đường vàng"

=> Tác dụng: tái hiện lại cách thật cụ thể và sinh động hình ảnh một chú bé liên lạc nhanh nhẹn, yêu đời, nhiệt tình tham gia phục vụ kháng chiến

Câu 4: Ngoại hình và tính cách của chú bé liên lạc được thể hiện qua các bức tranh minh họa này thế nào?

Giải rút gọn:

• Ngoại hình
• Lượm là một cậu bé thanh mảnh, nhỏ nhắn.
• Cậu có đôi chân thật nhanh nhẹn.
• Lượm luôn đội chiếc mũ ca lô trên đầu, lệch về một phía trông thật ngộ nghĩnh và đáng yêu.
• Chú liên lạc này luôn đeo một cái xắc xinh xinh trên vai trông rất ra dáng “cán bộ”. Đó cũng là một cậu bé rất yêu đời.

=> Lượm rất lạc quan trong khi làm nhiệm vụ. 

• Tính cách, phẩm chất:
• Vui vẻ, yêu đời, lúc nào cũng hát ca khi làm nhiệm vụ.
• Dũng cảm, không sợ nguy hiểm vượt qua bom đạn để đưa những bức thư khẩn cực kỳ quan trọng cho các đơn vị khác.
• Nguyện hi sinh vì đất nước

Câu 5: Khổ thơ (dòng 25-26) có gì đặc biệt so với các khổ khác?

Giải rút gọn:

Được tách riêng chỉ gồm 2 dòng 4 chữ nhằm diễn tả niềm thương xót, ngậm ngùi trước sự hi sinh đột ngột của Lượm.

Câu 6: Cách ngắt nhịp trong khổ thơ (dòng 39-42) có gì đặc biệt?

Giải rút gọn:

• Cách ngắt nhịp trong khổ thơ thể hiện tậm trạng nghẹn ngào, đau đớn, đau xót trước sự hi sinh của Lượm

Bỗng // lòe chớp đỏ

Thôi rồi, // Lượm ơi!

Chú // đồng chí nhỏ

Một // dòng máu tươi!

• Tác dụng: thể hiện tậm trạng nghẹn ngào, đau đớn, đau xót trước sự hi sinh của Lượm.

Câu 7: Câu hỏi dòng 47 có ý nghĩa gì?

Giải rút gọn:

Câu thơ: “Lượm ơi, còn không?” được đặt ở gần cuối bài thơ để bộc lộ cảm xúc và khẳng định. Từ đó:

+ Bộc lộ cảm xúc: Tiếc thương, đau xót trước sự hi sinh của Lượm.

+ Câu hỏi còn bộc lộ sự ngỡ ngàng như chưa kịp tin vào sự thật Lượm đã hi sinh.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1: Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian (khoảng 10 dòng).

Giải rút gọn:

Đó là ngày của những năm năm 1946, thực dân Pháp trở mặt xâm lược nước ta một lần nữa, từ Hà Nội, tôi trở về quê hương, đúng lúc gặp giặc Pháp tấn công vào Huế. Tình cơ tôi quen được Lượm, một cậu bé giao liên làm nhiệm vụ vận chuyển điện tín mật ở đồn Mang Cá. Cậu bé loắt choắt, da sạm nắng, trên đầu là chiếc mũ ca nô đội lệch, trông mới tinh nghịch làm sao, luôn cười, phô hàm răng trắng đều, sải bước thật nhanh về phía tôi, hai tay dang rộng, chiếc xắc cốt nhún nhảy trên lưng theo nhịp bước. Và rồi vào một ngày hè sau đó, tôi bàng hoàng khi nhận được tin Lượm đã hi sinh trong một trận tấn công đồn giặc. Tôi nghe kể lại rằng giữa lúc cuộc chiến đấu diễn ra ác liệt, Lượm nhận nhiệm vụ chuyển thư thượng khẩn ra mặt trận và hi sinh trên mặt trận đầy bom đạn. Chiến tranh thật đau đớn làm sao!

Câu 2: Đọc các khổ thơ: 2, 3, 4, 5, lập bằng sau vào vỡ và điền các chỉ tiết miêu tả Lượm phù hợp vào các cội.

 Trong các chi tiết tác giả đã dùng để miêu tả nhân vật Lượm, em thấy thú vị với chi tiết nào nhất? Vị sao?

Giải rút gọn:

Câu 3: Theo em, tại sao các dòng thơ 25, 26, 47 được tách ra thành những khổ thơ riêng?

Giải rút gọn:

Các dòng thơ 25, 26, 47 được tách ra thành những khổ thơ riêng chỉ gồm 2 dòng 4 chữ diễn tả niềm thương xót, ngậm ngùi trước sự hi sinh đột ngột của Lượm.

Câu 4: Trong tác phẩm, tác giả gọi Lượm bằng nhiều từ ngữ xưng hô khác nhau. Hãy tìm và cho biết mỗi từ ngữ đó thể hiện thái độ và tình cảm gì?

Giải rút gọn:

Trong bài thơ, người kể chuyện đã gọi Lượm bằng nhiều từ xưng hô khác nhau: Cháu, chú bé, Lượm, Chú đồng chí nhỏ, cháu, chú bé. Cụ thể:

• Tác giả thay đổi cách gọi vì quan hệ của tác giả và Lượm vừa là chú cháu, lại vừa là đồng chí,vừa là của một nhà thơ với một chiến sĩ đã hy sinh.
• Trong đoạn thơ sau cùng, tác giả gọi Lượm là "Chú bé" vì lúc này Lượm không còn là người cháu riêng của tác giả. Lượm đã là của mọi người, mọi nhà, Lượm đã thành một chiến sĩ nhỏ hy sinh vì quê hương, đất nước.

Câu 5: Bài thơ kết thúc bằng việc lặp lại những dòng thơ miêu tả hình Lượm vẫn như ngày đầu có ý nghĩa gì?

Giải rút gọn:

Bài thơ kết thúc bằng việc lặp lại những dòng thơ miêu tả hình Lượm vẫn như ngày đầu có ý nghĩa Lượm, em sẽ không chết, em sẽ sống mãi trong lòng tác giả trong lòng chúng ta

Câu 6: Trong cuộc sống và trong tác phẩm văn học có rất nhiều tấm gương thiếu niên dũng cảm như nhân vật Lượm; hãy viết 3-4 dòng giới thiệu về một thiếu niên dũng cảm mà em biết

Giải rút gọn:

Mỗi khi nhắc tới Côn Đảo người ta không thể không nhắc tới tên tuổi Võ Thị Sáu - những người chết còn trẻ mãi. Nhiều thế hệ cả nước đều gọi chị bằng hai tiếng rất gần gũi, thân thương là “Chị Sáu”. Chị tham gia cách mạng từ năm 14 tuổi và bị bắt ra Côn Đảo. Hình ảnh chị ra pháp trường với vụ cười và tiếng hát trên môi là hình ảnh sống mãi trong lòng chúng ta.