A. LÝ THUYẾT

1. Nhận biết vật chuyển động

Quan sát những bức hình sau, chọn từ thích hợp trong ngoặc và điền vào chỗ trống:

Vị trí của bạn Nam so với một cây ven đường ......................... (thay đổi/ không thay đổi) theo thời gian.

Vậy bạn Nam ........................... (chuyển động/ không chuyển động) so với cây.

Bạn Nam tham gia cổ vũ bóng đá và ngồi trên khán đài.

Vị trí của quả bóng so với bạn Nam ............................ (thay đổi/ không thay đổi) theo thời gian.

Vậy quả bóng ................................ (chuyển động/ không chuyển động) so với bạn Nam.

Nam và Mai cùng ngồi tại vị trí của mình và tích cực đóng góp ý kiến.

Vị trí của Mai so với Nam .......................... (thay đổi/ không thay đổi) theo thời gian.

Vậy Mai ........................ (chuyển động/ không chuyển động) so với Nam.

Cây ven đường trong hình 1.1, bạn Nam trong hình 1.2 và trong hình 1.3 được chọn làm vật mốc. Để nhận biết một vật là chuyển động hay đứng yên, người ta dựa vào vị trí của vật đó so với vật mốc. Khi vị trí của vật so với vật mốc mà ta chọn thay đổi theo thời gian thì vật đó chuyển động so với vật mốc.

Trong khoảng thời gian 30 giây, hãy sử dụng mẫu câu sau để đặt nhiều câu nhất có thể, để kết luận khi nào một vật là đứng yên hay chuyển động.

Nếu vị trí của .................. so với ............................ theo thời gian thì ...................... so với ...........................

Hướng dẫn:

+) Vị trí của bạn Nam so với một cây ven đường thay đổi theo thời gian.

    Vậy bạn Nam chuyển động so với cây.

+) Vị trí của quả bóng so với bạn Nam thay đổi theo thời gian.

    Vậy quả bóng chuyển động so với bạn Nam.

+) Vị trí của Mai so với Nam không thay đổi theo thời gian.

    Vậy Mai không chuyển động so với Nam.

Đặt câu:

• Nếu vị trí của chiếc ô tô thay đổi so với cột điện bên đường theo thời gian thì chiếc ô tô chuyển động so với cột điện.
• Nếu vị trí của thuyền thay đổi so với người trên bờ theo thời gian thì thuyền chuyển động so với người trên bờ.
• Nếu vị trí của xe buýt không thay đổi so với người lái xe theo thời gian thì xe buýt không chuyển động so với người lái xe.

2. Nhận biết chuyển động cơ xung quanh ta.

Thảo luận với bạn bên cạnh trong 2 phút, hãy lần lượt nêu những ví dụ về chuyển động cơ, mỗi bạn nêu ít nhất năm ví dụ. Mỗi ví dụ phải chỉ ra được đâu là vật mốc, đâu là vật chuyển động.

Hướng dẫn:

- Ô tô chuyển động trên đường so cùng với người đi bộ.

• Vật mốc: người đi bộ
• Vật chuyển động: ô tô

- Chiếc diều mỗi lúc một bay xa hơn so với người thả diều

• Vật mốc: người thả diều
• Vật chuyển động: chiếc diều

- Vận động viên chạy dưới sân so với khán giả ngồi trên khán đài.

• Vật mốc: khán giả 
• Vật chuyển động: vận động viên

- Một đứa trẻ đang chạy từ ngôi nhà ra ngoài đường chơi.

• Vật mốc: ngôi nhà
• Vật chuyển động: đứa trẻ.

- Máy bay dần dần cất cánh khỏi sân bay.

• Vật mốc: sân bay
• Vật chuyển động: máy bay

3. Tìm hiểu tính tương đối của chuyển động

Hình 1.4 mô tả hành khách đang ngồi trên toa tàu rời khỏi nhà ga.

- So với nhà ga thì hành khách chuyển động hay đứng yên? Tại sao?

......................................................................................................................................................

- So với toa tàu thì hành khách chuyển động hay đứng yên? Tại sao?

......................................................................................................................................................

- Hãy dựa vào các câu trả lời trên để tìm từ/cụm từ thích hợp điền vào chỗ trống trong nhận xét sau đây:

Một vật có thể là chuyển động .......................... nhưng lại là .............................. đối với vật khác.

- Hãy tìm ít nhất ba ví dụ để minh họa cho nhận xét trên.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Hướng dẫn:

- So với nhà ga thì hành khách chuyển động. Vì vị trí của hành khách thay đổi so với nhà ga theo thời gian.

- So với toa tàu thì hành khách đứng yên. Vì vị trí của hành khách không thay đổi so với toa tàu theo thời gian.

- Một vật có thể là chuyển động so với vật này nhưng lại là đứng yên đối với vật khác.

- Ví dụ cho nhận xét trên:

• Người lái thuyền chuyển động so với gốc cây bên đường nhưng lại là đứng yên đối với thuyền.
• Em bé đạp xe đạp chuyển động so với cột điện bên đường nhưng lại là đứng yên đối với xe đạp.
• Bạn học sinh ngồi ở bàn chuyển động so với các bạn khác đang chơi đùa ngoài sân nhưng lại là đứng yên so với chiếc bàn.

4. Phân biệt các dạng chuyển động thường gặp.

Đường mà vật chuyển động vạch ra được gọi là quỹ đạo của chuyển động. Tùy theo hình dạng của quỹ đạo, người ta phân biệt chuyển động thẳng và chuyển động cong.

- Hãy nối chuyển động ở cột A với dạng của chuyển động tương ứng ở cột B.

- Hãy nêu ít nhất ba ví dụ thuộc dạng chuyển động thẳng, ba ví dụ thuộc dạng chuyển động cong, ba ví dụ thuộc dạng chuyển động tròn thường gặp trong đời sống.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Hướng dẫn:

- Nối: hình 1.5 - b ; 1.6 - c ; 1.7 - a

- Ví dụ

Chuyển động thẳng: thuyền thẳng đi trên sông; tàu hỏa chạy trên đoạn ray thẳng; viên gạch được thả thẳng đứng từ trên cao.

Chuyển động cong: mũi tên đang bay ; quả cầu lông đang bay; quả bóng tenis đang được đánh trên sân.

Chuyển động tròn: bánh xe đạp đang đi trên đường; chuyển động của đu quay ; chuyển động của compa.