BÀI 12. MIỄN DỊCH Ở ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI

HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU

CH: Ở người, khi tiếp xúc cùng một tác nhân gây bệnh, có những người sẽ mắc bệnh do tác nhân đó gây ra nhưng một số người khác thì không. Hiện tượng này được giải thích như thế nào?

Giải nhanh:

Nhờ hệ miễn dịch, sức đề kháng của mỗi người khác nhau, do đó có người tiếp xúc với tác nhân gây bệnh nhưng không nhiễm bệnh, trong khi người khác lại bị.

I. NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH Ở ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI

CH 1: Quan sát Hình 12.1, hãy xác định các nguyên nhân gây bệnh ở động vật và người bằng cách hoàn thành các bảng sau:

Giải nhanh:

II. ĐÁP ỨNG MIỄN DỊCH Ở ĐỘNG VẬT VÀ NGƯỜI

CH 2: Miễn dịch có vai trò như thế nào đối với động vật và người

Giải nhanh:

Miễn dịch giúp sinh vật chống lại vi khuẩn, virus, tế bào ung thư và các tác nhân gây bệnh khác, duy trì sức khỏe và đảm bảo sự tồn tại của chúng.

CH 3: Quan sát Hình 12.2 và cho biết hàng rào bảo vệ của cơ thể gồm những thành phần nào. Khi có tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ tiêu diệt các tác nhân đó bằng những cách nào

Giải nhanh:

- Bên ngoài:

 + Da: Lớp sừng và tế bào biểu bì ngăn chặn tác nhân gây bệnh và cạnh tranh vi khuẩn.

 + Niêm mạc: Dịch nhầy ngăn chặn bám vi khuẩn, chứa các enzyme tiêu diệt vi khuẩn và duy trì sạch sẽ.

- Bên trong:

 + Các cơ quan và tế bào bạch cầu: Sản xuất bạch cầu, tiết chất kháng khuẩn và enzyme tiêu diệt tác nhân gây hại.

CH 4: Trong miễn dịch không đặc hiệu, cơ thể sẽ được bảo vệ bởi những hàng rào bảo vệ nào?

Giải nhanh:

Trong miễn dịch không đặc hiệu, cơ thể được bảo vệ bởi các hàng rào bao gồm vỏ ngoài (ở động vật không xương sống) và da, niêm mạc (ở động vật có xương sống). Các phản ứng như enzyme lysozyme, peptide kháng khuẩn và sự thực bào của tế bào miễn dịch cũng đóng vai trò trong việc bảo vệ cơ thể.

CH 5: Quan sát Hình 12.4, hãy cho biết vai trò của các loại tế bào tham gia đáp ứng miễn dịch đặc hiệu bằng cách hoàn thành bảng sau:

Giải nhanh:

CH 6: Phân biệt miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu

Giải nhanh:

- Miễn dịch đặc hiệu: Phản ứng miễn dịch hình thành để chống lại một kháng nguyên cụ thể.

- Miễn dịch không đặc hiệu: Bảo vệ ngay lập tức của hệ thống miễn dịch mà không cần tiếp xúc trước đó với kháng nguyên.

Luyện tập: Hãy giải thích tại sao nguy cơ mắc bệnh ở người rất lớn nhưng xác suất bị bệnh lại rất nhỏ

Giải nhanh:

Vì có rất nhiều tác nhân gây bệnh xung quanh môi trường sống của chúng ta, có thể là tác nhân bên trong hay tác nhân bên ngoài. Cơ thể người tiếp xúc với hàng loạt các tác nhân gây bệnh nên nguy cơ mắc bệnh là rất lớn. Nhưng nhờ có hệ thống miễn dịch chống lại các tác nhân gây bệnh đó nên nguy cơ bị bệnh đã giảm xuống đáng kể.

III. BẢO VỆ SỨC KHỎE Ở NGƯỜI

CH 7: Hãy dự đoán một số nguyên nhân có thể làm cho hệ miễn dịch bị tổn thương và suy giảm chức năng

Giải nhanh:

- Thiếu hụt tế bào B (kháng thể)

- Thiếu tế bào T

- Sự thiếu hụt tế bào B và T kết hợp

- Khiếm khuyết Phagocytes

- Bổ sung thiếu sót

CH 8: Tại sao nói "Người nhiễm HIV không chết vì HIV mà chết vì các loài sinh vật gây bệnh khác"?

Giải nhanh:

HIV là Virus gây suy giảm miễn dịch ở người. Khi nhiễm, HIV tấn công các tế bào miễn dịch lympho T-CD4, loại tế bào bạch cầu giúp cơ thể chống đỡ bệnh tật. Khi không được điều trị, virus HIV phát triển mạnh khiến số lượng bạch cầu T-CD4 trong máu giảm xuống ít hơn 200 tế bào/mm3 máu. Lúc này, HIV đã diễn tiến thành AIDS, Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải. AIDS khiến cho hệ miễn dịch của cơ thể không còn khả năng chống đỡ các loại bệnh tật và viêm nhiễm. Hầu hết người nhiễm HIV giai đoạn cuối sẽ chết vì các bệnh nhiễm trùng cơ hội này.

CH 9: Ở người, tại sao các tế bào ung thư khó bị phát hiện bởi hệ miễn dịch?

Giải nhanh:

Trên bề mặt tế bào ung thư thường có các neoantigens mà hệ thống miễn dịch nhận dạng là "bất ngã", dẫn đến sự tấn công của hệ thống miễn dịch. Khi nào và nếu cuộc tấn công miễn dịch này có hiệu quả, ung thư có thể không bao giờ phát triển. Sự phá hủy các tế bào ung thư có thể được hoàn tất, trong trường hợp đó ung thư không bao giờ xuất hiện. Tuy nhiên, một số tế bào ung thư có hoặc có khả năng tránh được sự phát hiện và/hoặc tiêu diệt của hệ thống miễn dịch, cho phép chúng tiếp tục nhân lên.

Luyện tập: Hãy cho biết vai trò của việc bảo vệ môi trường trong phòng chống các bệnh ở người

Giải nhanh:

Việc bảo vệ môi trường đồng nghĩa với việc bảo vệ sự sống trên Trái đất. Bảo vệ môi trường giúp hạn chế sự phát triển của vi khuẩn và virus gây bệnh, từ đó giúp ngăn ngừa các bệnh nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

CH 10: Hãy hoàn thành bảng sau về một số hiện tượng dị ứng mà em biết

Giải nhanh:

CH 11: Sau khi tiêm kháng sinh (hay vaccine), cơ thể chúng ta có thể xuất hiện những phản ứng gì? Tại sao lại có những phản ứng đó?

Giải nhanh:

- Một số loại kháng sinh có thể gây ảnh hưởng tới thành phần và công thức máu như giảm bạch cầu, tình trạng này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Một số loại kháng sinh làm giảm tiểu cầu có thể gây chảy máu, bầm tím, làm chậm quá trình đông máu. 

- Một số phản ứng sau khi tiêm: Đau, sưng ở vị trí tiêm. Có thể nóng, sốt, kém ăn,...

CH 12: Hãy kể tên một số loại vaccine em đã được tiêm và cho biết tiêm các loại vaccine đó để phòng bệnh gì.

Giải nhanh:

- Vaccine phòng bệnh viêm gan B

- Vaccine BCG phòng bệnh lao

- Vaccine Quinvaxem phòng đồng thời 5 loại bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, viêm phổi, viêm màng não do vi khuẩn Hib.

- Vaccine HPV phòng bệnh ung thư cổ tử cung

Vận dụng: Tiến hành điều tra việc thực hiện tiêm phòng bệnh, dịch tại địa phương em thông qua các nội dung sau: đối tượng (vật nuôi, con người), loại bệnh (dịch), kế hoạch tiêm phòng, loại vaccine, tỉ lệ đã tiêm và chưa tiêm (nêu rõ lý do nếu chưa tiêm); đánh giá tính hiệu quả của công tác tiêm phòng

Giải nhanh:

- Đối tượng: Con người

- Loại bệnh: Covid-19

- Kế hoạch tiêm phòng: Tiêm 3 mũi vaccine Pfizer cho tất cả người dân, khoảng cách giữa các lần tiêm là 3-4 tuần

- Tỉ lệ đã tiêm: 100%

- Hiệu quả: Giảm nguy cơ mắc Covid-19 và giảm các hậu quả của bệnh