BÀI 24. SINH SẢN Ở THỰC VẬT

HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU

CH: Hiện nay, để sản xuất một lượng lớn hoa lan nhằm cung ứng cho thị trường vào các dịp lễ, Tết, những nhà làm vườn đã thực hiên bằng cách nào?

Giải nhanh:

- Tưới nước, bón phân đầy đur

- Không trồng cây dưới ánh nắng gay gắt vì hoa Lan ưa bóng râm

- Cắt tỉa cây thường xuyên

- Chú ý xịt thuốc phòng bệnh cho hoa Lan

I. SINH SẢN VÔ TÍNH Ở THỰC VẬT

CH 1: Quan sát Hình 24.1, hãy cho biết vì sao sinh sản sinh dưỡng là hình thức sinh sản vô tính

Giải nhanh:

Sinh sản sinh dưỡng là sinh sản vô tính. Vì xảy ra thông qua sự phân tách và tái sinh các bộ phận sinh dưỡng và tạo thành một cây mới có đặc tính giống như cây bố mẹ. Sinh sản sinh dưỡng chỉ xảy ra ở lá, rễ cây và thân của nó.

CH 2: Quan sát Hình 24.2, hãy mô tả quá trình sinh sản bằng bào tử ở rêu. Trong đó, xác định sinh sản vô tính diễn ra ở giai đoạn nào.

Giải nhanh:

- Rêu sinh sản bằng bào tử thông qua cơ quan sinh sản là túi bào tử.

- Sinh sản vô tính ở rêu diễn ra khi túi bào tử chín, mở nắp và phát tán các bào tử (1n) ra môi trường. Bào tử này sau đó nảy mầm thành cây rêu mới.

Luyện tập: Trong chu trình sinh sản của rêu, giai đoạn đơn bội hay lưỡng bội chiếm ưu thế? Vì sao

 Giải nhanh:

Đối với Rêu, thể giao tử chiếm ưu thế so với thể bào tử (Đơn - Lưỡng bội). Thể bào tử 2n luôn luôn có số lượng nhiễm sắc thể gấp đôi thể giao tử (n). Điều này là hệ quả của một sự kiện, các bào tử của Rêu luôn luôn là bào tử giảm nhiễm, nguyên tản sợi và thân có lá của Rêu là đơn bội, trong khi đó thể sinh túi của Rêu là lưỡng bội, bởi vì chúng do hợp tử tạo ra, do thụ tinh của giao tử đực (n) và giao tử cái (n). Chu kỳ phát triển cá thể của Rêu là lưỡng di truyền nghĩa là chúng thuộc về đơn - lưỡng bội (haplodiplophase), trong đó pha n xen kẽ với pha 2n, chứ không phải chỉ có pha lưỡng bội tất yếu, được đặc trưng cho loài, mà còn có pha đơn bội được tách ra từ pha lưỡng bội

CH 3: Trong nông nghiệp, người ta đã áp dụng những phương pháp nào để nhân nhanh các giống cây trồng mang những đặc tính mong muốn? Cho ví dụ

Giải nhanh:

Trong nông nghiệp, người ta đã áp dụng những phương pháp:

- Giâm cành: mía, khoai lang, sắn dây, dâu tằm,...

- Chiết cành: cam, quýt, chanh, bưởi,...

- Ghép cành: Xoài cát ghép với xoài tượng, Cây táo chua ghép với táo ngọt,...

- Nuôi cấy mô tế bào thực vật: Nhân giống việt quất bằng nuôi cấy mô dưới ánh sáng nhân tạo,...

Luyện tập: Tại sao nuôi cấy mô tế bào thực vật có thể tạo ra số lượng lớn cây trồng có đặc điểm giống nhau? Điều này có ý nghĩa gì đối với đời sống con người?

 Giải nhanh:

- Trong phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật, các nhà khoa học có thể nuôi cấy các mẩu mô của thực vật, thậm chí từng tế bào trong ống nghiệm rồi sau đó cho chúng tái sinh thành các cây. Bởi vậy, bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật, từ một mẩu tế bào của cây mẹ trong một thời gian ngắn có thể tạo ra rất nhiều cây giống, đồng đều về phẩm chất (các cây con đều có đặc điểm di truyền giống cây mẹ) trên một diện tích nhỏ.

- Ý nghĩa:

+ Sản xuất lượng giống lớn cho quy mô công nghiệp

+ Giống cây đồng nhất về phẩm chất

+ Sản xuất cây giống sạch bệnh

+ Bảo tồn các nguồn giống quý hiếm

II. SINH SẢN HỮU TÍNH Ở THỰC VẬT

CH 4: Quan sát Hình 24.5 và dựa vào kiến thức đã học, hãy mô tả cấu tạo chung của hoa

Giải nhanh:

- Hoa gồm các bộ phận chính như: cánh hoa (tràng hoa), đài hoa, nhị và nhụy. Ngoài ra còn có các bộ phận khác như: cuống hoa và đế hoa.

+ Nhị hoa gồm 3 bộ phận chính:

• Chỉ nhị

• Bao phấn

• Hạt phấn nằm trong bao phấn

+ Nhụy hoa gồm 4 bộ phận chính:

• Đầu nhụy

• Vòi nhụy

• Bầu nhụy

• Noãn nằm trong bầu nhụy

CH 5: Quan sát Hình 24.6, hãy mô tả quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi. Hai quá trình này có đặc điểm gì khác nhau?

Giải nhanh:

Hình thành hạt phấn ở thực vật:

- Tế bào mẹ (2n) trong bao phấn giảm phân thành 4 tế bào con (n) là bào tử đực. Mỗi tế bào đực này nguyên phân để tạo hạt phấn (thể giao tử đực), mỗi hạt phấn gồm 2 tế bào.

Hình thành túi phôi ở thực vật:

- Tế bào mẹ (2n) trong bầu nhụy giảm phân thành 4 tế bào con (đại bào tử đơn bội). Sau khi 3 tế bào tiêu biến, chỉ còn lại 1 đại bào tử thực hiện nguyên phân để tạo túi phôi (thể giao tử cái), gồm 7 tế bào với 8 nhân.

Khác nhau:

- Hạt phấn: Tất cả 4 bào tử đực (n) thực hiện nguyên phân để hình thành hạt phấn.

- Túi phôi: Chỉ một đại bào tử cái (trên mỗi cây) thực hiện nguyên phân để tạo túi phôi.

CH 6: Tại sao quá trình thụ tinh ở thực vật có hoa được gọi là thụ tinh kép?

Giải nhanh:

Trong sinh sản của thực vật có hoa, quá trình thụ tinh lại được gọi là thụ tinh kép vì mỗi hạt phấn tạo ra 2 tinh tử, 1 tinh tử thụ tinh với noãn trong túi phôi tạo hợp tử, tinh tử còn lại thụ tinh với tế bào trung tâm tạo thành tế bào 3n.

CH 7: Hạt và quả được hình thành như thế nào? Trong quá trình chín, quả đã có những biến đổi sinh lí như thế nào?

Giải nhanh:

- Hạt: Hình thành từ noãn thụ tinh, có thể có nội nhũ hoặc không. Noãn thụ tinh phân chia và phát triển thành phôi. Vỏ noãn bảo vệ hạt và phần còn lại chứa chất dự trữ cho hạt. Mỗi noãn thụ tinh tạo ra một hạt.

- Quả: Hình thành từ bầu nhuỵ sinh trưởng và chuyển hoá. Quả không qua thụ tinh noãn là quả đơn tính. Quá trình chín của quả bao gồm biến đổi sinh lí, sinh hóa làm cho quả có độ mềm, màu sắc và hương vị hấp dẫn, thuận lợi cho sự phát tán của hạt.

Luyện tập: Lập bảng so sánh sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính ở thực vật

Giải nhanh:

- Giống nhau: Đều tạo ra cá thể mới từ các cá thể ban đầu.

- Khác nhau:

Vận dụng: Hiện nay, biện pháp nhân giống nào đang được áp dụng để duy trì các giống thực vật mang nguồn gene quý hoặc có nguy cơ tuyệt chủng? Hãy cho biết cơ sở khoa học của biện pháp đó

Giải nhanh:

Nuôi cấy mô tế bào thực vật là biện pháp nhân giống được áp dụng. Cơ sở khoa học của nó dựa trên sự nhân đôi và phân li đồng đều của các nhiễm sắc thể trong quá trình nguyên phân.