CHƯƠNG 1: THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA TẾ BÀO

Đáp án Sinh học 10 Chân trời bài 19 Quá trình phân bào

Đáp án bài 19 Quá trình phân bào. Bài giải được trình bày ngắn gọn, chính xác giúp các em học Sinh học 10 Chân trời sáng tạo dễ dàng. Từ đó, hiểu bài và vận dụng vào các bài tập khác. Đáp án chuẩn chỉnh, rõ ý, dễ tiếp thu. Kéo xuống dưới để xem chi tiết

Nếu chưa hiểu - hãy xem: => Lời giải chi tiết ở đây

BÀI 19 - QUÁ TRÌNH PHÂN BÀO

MỞ ĐẦU

Câu 1: Cơ chế nào giúp một hợp tử phát triển thành cơ thể gồm rất nhiều tế bào có bộ nhiễm sắc thể giống nhau và giống bộ nhiễm sắc thể trong hợp tử ban đầu? Cơ chế nào giúp cơ thể tạo được sự đa dạng di truyền ở thế hệ sau của các loài sinh vật sinh sản hữu tính?

Đáp án chuẩn:

Cơ chế nguyên phân giúp hợp tử phát triển thành cơ thể có các tế bào có cùng bộ nhiễm sắc thể và giống với bộ nhiễm sắc thể trong hợp tử ban đầu. Cơ chế giảm phân và thụ tinh đóng vai trò trong việc tạo sự đa dạng di truyền ở thế hệ sau của các loài sinh vật sinh sản hữu tính.

I. QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN (PHÂN BÀO NGUYÊN NHIỄM)

Câu 1: Quan sát Hình 19.1 và cho biết: Quá trình nguyên phân gồm mấy kì?

BÀI 19 - QUÁ TRÌNH PHÂN BÀOMỞ ĐẦUCâu 1: Cơ chế nào giúp một hợp tử phát triển thành cơ thể gồm rất nhiều tế bào có bộ nhiễm sắc thể giống nhau và giống bộ nhiễm sắc thể trong hợp tử ban đầu? Cơ chế nào giúp cơ thể tạo được sự đa dạng di truyền ở thế hệ sau của các loài sinh vật sinh sản hữu tính?Đáp án chuẩn:Cơ chế nguyên phân giúp hợp tử phát triển thành cơ thể có các tế bào có cùng bộ nhiễm sắc thể và giống với bộ nhiễm sắc thể trong hợp tử ban đầu. Cơ chế giảm phân và thụ tinh đóng vai trò trong việc tạo sự đa dạng di truyền ở thế hệ sau của các loài sinh vật sinh sản hữu tính.I. QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN (PHÂN BÀO NGUYÊN NHIỄM)Câu 1: Quan sát Hình 19.1 và cho biết: Quá trình nguyên phân gồm mấy kì?Đáp án chuẩn:4 kì.Câu 2: Quan sát Hình 19.1 và cho biết: Sau một lần nguyên phân thì thu được bao nhiêu tế bào từ một tế bào ban đầu?Đáp án chuẩn:- Thu được hai tế bào từ một tế bào ban đầu.Câu 3: Quan sát Hình 19.2 và cho biết: Giai đoạn phân chia nhân ở quá trình nguyên phân gồm các kì nào?Đáp án chuẩn:- Kì đầu, kì giữa, kì sau.Câu 4: Quan sát Hình 19.2 và cho biết: Trong các kì của nguyên phân, nhiễm sắc thể, thoi phân bào và màng nhân có sự thay đổi như thế nào?Đáp án chuẩn:- Kì đầu: Thoi phân bào bắt đầu, sợi mảnh của nhiễm sắc thể bắt đầu co xoắn và màng nhân biến mất.- Kì giữa: Nhiễm sắc thể đạt độ co xoắn cực đại, tập trung thành một hàng trên mặt phẳng xích đạo.- Kì sau: Nhiễm sắc thể tách ra từ tâm động và di chuyển về hai cực trên.- Kì cuối: Nhiễm sắc thể giãn xoắn, thoi phân bào hoàn tất, và màng nhân xuất hiện lại.Câu 5: Quan sát Hình 19.3 và cho biết quá trình phân chia tế bào chất trong nguyên phân chia tế bào chất trong nguyên phân có gì khác nhau ở tế bào động vật và thực vật.Đáp án chuẩn:Ở tế bào động vật, màng tế bào co thắt lại ở vị trí giữa tế bào, tạo ra eo thắt.Ở tế bào thực vật, hình thành vách ngăn trên mặt phẳng xích đạo.Luyện tập: Trình bày ý nghĩa về sự thay đổi hình thái nhiễm sắc thể trong các kì của quá trình nguyên phân.Đáp án chuẩn:- Ở đầu kì đầu, các nhiễm sắc thể co xoắn để rút ngắn chiều dài của chúng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phân li của nhiễm sắc thể về hai cực của tế bào ở kì sau.- Ở đầu kì cuối, các nhiễm sắc thể giãn xoắn để chuẩn bị cho quá trình tổng hợp và nhân đôi nhiễm sắc thể ở chu kì tế bào tiếp theo.Câu 6: Hãy quan sát Hình 19.4 và cho biết nguyên phân có ý nghĩa như thế nào đối với sự sinh trưởng, phát triển của cây.Đáp án chuẩn:- Nguyên phân làm gia tăng chiều dài của thân và rễ, làm phát sinh thêm cành nhánh cho cây, tham gia vào quá trình sinh trưởng sơ cấp của cây.II. QUÁ TRÌNH GIẢM PHÂN (PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM)Câu 7: Quan sát Hình 19.6 và cho biết: Giảm phân là gì? Giảm phân gồm mấy giai đoạn chính?Đáp án chuẩn:Giảm phân là quá trình phân bào giảm nhiễm xảy ra trong quá trình hình thành giao tử, bao gồm hai giai đoạn chính là giảm phân I và giảm phân II.Câu 8: Quan sát Hình 19.6 và cho biết: Kể tên các kì của quá trình giảm phân.Đáp án chuẩn:Kì đầu I, kì giữa I, kì sau I, kì cuối I, kì đầu II, kì giữa II, kì sau II, kì cuối II.Câu 9: Quan sát Hình 19.6 và cho biết: Trong các kì phân bào giảm phân, nhiễm sắc thể, thoi phân bào và màng nhân có sự thay đổi như thế nào?Đáp án chuẩn:Sự thay đổi nhiễm sắc thể, thoi phân bào và màng nhân trong các kì của giảm phân:Giảm phân I Kì đầuKì giữaKì sauKì cuốiSự thay đổi của nhiễm sắc thểNST kép bắt đôi vs nhau theo từng cặp. Các NST bắt đầu co xoắn lại. Các NST kép trong cặp NST tương đồng bắt đầu tra đổi các đoạn chromatidNST co xoắn cực đại và di chuyển về mặt phẳng xích đạo xếp thành 2 hàngMỗi NST trong NST kép đc thoi phân bào kéo về mỗi cựcNST dãn xoắnSự thay đổi của thoi phân bàoĐược hình thànhXuất hiệnĐính vào tâm động ở một NST kép của cặp NST tương đồngTiêu biếnSự thay đổi của màng nhânDần tiêu biếnTiêu biến hoàn toànTiêu biến hoàn toànMàng nhân xuất hiênGiảm phân II Kì đầuKì giữaKì sauKì cuốiSự thay đổi của NSTCác NST kép dần co xoắn lạiCác cặp NST kép tập trung thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bàoCác chromatid tách nhau ở tâm động và được thoi phân bào kéo về mỗi cực của tế bào NST dãn xoắn, bộ NST đơn bội nSự thay đổi của thoi phân bàoHình thànhXuất hiệnĐính vào tâm động của cặp NST tương đồngTiêu biếnSự thay đổi của màng nhânTiêu biếnTiêu biến hoàn toànTiêu biến hoàn toànHình thành trở lạiCâu 10: Hãy quan sát quá trình hình thành giao tử ở Hình 19.7 và cho biết ý nghĩa của quá trình giảm phân.Đáp án chuẩn:- Tạo ra sự đa dạng genetictừ việc phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp nhiễm sắc thể, từ đó giúp các loài sinh vật thích nghi và tiến hóa.- Cung cấp nguồn nguyên liệu cho chọn lọc tự nhiên, giúp loài sinh vật thích ứng với môi trường sống khác nhau.- Duy trì và ổn định bộ nhiễm sắc thể đặc trưng cho từng loài qua các thế hệ.Luyện tập: Lập bảng so sánh số lượng nhiễm sắc thể trong các giai đoạn khác nhau của quá trình nguyên phân và giảm phân.Đáp án chuẩn: Kì trung gianKì đầuKì giữaKì sauKì cuốiNguyên phânNST đơn0004n4nNST kép2n2n2n4n4nGiảm phân INST đơn00000NST kép2n2n2n2n2nGiảm phân IINST đơn 002nnNST kép nn2n2nVận dụng: Đề xuất những biện pháp phòng tránh những yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến quá trình giảm phân nhằm bảo vệ sức khỏe sinh sản ở người.Đáp án chuẩn:- Hạn chế tiếp xúc với chất độc hại: Tránh làm việc trong môi trường ô nhiễm và sử dụng thiết bị bảo hộ khi tiếp xúc với hóa chất độc hại như thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, hóa chất công nghiệp.- Đảm bảo dinh dưỡng cân đối: Ăn uống đủ các loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng và vi chất, như rau xanh, quả tươi, thực phẩm hữu cơ; hạn chế ăn thực phẩm nhanh chóng và không lành mạnh.- Hạn chế uống và hút thuốc lá: Thuốc lá và các chất gây nghiện khác có thể ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng ở nam giới và làm suy giảm chất lượng trứng ở nữ giới. Nên hạn chế hoặc ngừng sử dụng hoàn toàn.- Tránh tiếp xúc với chất xơ hóa học: Các chất này có thể gây hại cho gan và hormone sinh dục. Hạn chế sử dụng sản phẩm chứa chất xơ hóa học như mỹ phẩm, chất tẩy rửa, sản phẩm làm đẹp chứa hợp chất paraben, thuốc nhuộm tóc, dầu gội.- Hạn chế tiếp xúc với tia UV: Tiếp xúc quá mức với tia UVA và UVB có thể gây hại cho tinh trùng và trứng. Sử dụng kem chống nắng và hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.- Điều chỉnh cân nặng và tập thể dục đều đặn: Duy trì một cân nặng lành mạnh và thực hiện các hoạt động thể lực thường xuyên.- Giảm xung đột công việc và căng thẳng: Áp lực công việc và căng thẳng có thể ảnh hưởng đến sinh sản. Tạo môi trường làm việc thuận lợi và thực hiện các hoạt động giảm stress như yoga, thiền.Câu 11: Hãy lập bảng so sánh điểm giống và khác nhau của hai quá trình phân bào nguyên phân và giảm phân.Đáp án chuẩn: Nguyên phânGiảm phânGiống nhauĐều có thoi phân bào.Lần phân bào II của giảm phân diễn ra giống nguyên phân: NST kép xếp thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi vô sắc (ở kì giữa) và tách nhau ở tâm động thành hai NST đơn phân li về hai cực tế bào (ở kì sau).Khác nhauXảy ra ở tất cả các dạng tế bào.Một lần phân bào.Không có tiếp hợp và hoán vị gen.Kết thúc nguyên phân tạo ra 2 tế bào có số lượng NST giống tế bào mẹ (2n).Chỉ xảy ra ở tế bào sinh dục giai đoạn chín.Hai lần phân bào.Có tiếp hợp và hoán vị gen.Các NST kép ở kì giữa I xếp thành 2 hàng ở mặt phẳng xích đạo, phân li độc lập và tổ hợp tự do đi về 2 cực tế bào (ở kì sau), hình thành 2 tế bào con (ở kì cuối) mang số lượng n NST kép.Kết thúc giảm phân tạo ra 4 tế bào con có số lượng NST giảm đi một nửa (n).BÀI TẬP

Đáp án chuẩn:

4 kì.

Câu 2: Quan sát Hình 19.1 và cho biết: Sau một lần nguyên phân thì thu được bao nhiêu tế bào từ một tế bào ban đầu?

Đáp án chuẩn:

- Thu được hai tế bào từ một tế bào ban đầu.

Câu 3: Quan sát Hình 19.2 và cho biết: Giai đoạn phân chia nhân ở quá trình nguyên phân gồm các kì nào?

Đáp án chuẩn:

- Kì đầu, kì giữa, kì sau.

Câu 4: Quan sát Hình 19.2 và cho biết: Trong các kì của nguyên phân, nhiễm sắc thể, thoi phân bào và màng nhân có sự thay đổi như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Kì đầu: Thoi phân bào bắt đầu, sợi mảnh của nhiễm sắc thể bắt đầu co xoắn và màng nhân biến mất.

- Kì giữa: Nhiễm sắc thể đạt độ co xoắn cực đại, tập trung thành một hàng trên mặt phẳng xích đạo.

- Kì sau: Nhiễm sắc thể tách ra từ tâm động và di chuyển về hai cực trên.

- Kì cuối: Nhiễm sắc thể giãn xoắn, thoi phân bào hoàn tất, và màng nhân xuất hiện lại.

Câu 5: Quan sát Hình 19.3 và cho biết quá trình phân chia tế bào chất trong nguyên phân chia tế bào chất trong nguyên phân có gì khác nhau ở tế bào động vật và thực vật.

Đáp án chuẩn:

Ở tế bào động vật, màng tế bào co thắt lại ở vị trí giữa tế bào, tạo ra eo thắt.

Ở tế bào thực vật, hình thành vách ngăn trên mặt phẳng xích đạo.

Luyện tập: Trình bày ý nghĩa về sự thay đổi hình thái nhiễm sắc thể trong các kì của quá trình nguyên phân.

Đáp án chuẩn:

- Ở đầu kì đầu, các nhiễm sắc thể co xoắn để rút ngắn chiều dài của chúng, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phân li của nhiễm sắc thể về hai cực của tế bào ở kì sau.

- Ở đầu kì cuối, các nhiễm sắc thể giãn xoắn để chuẩn bị cho quá trình tổng hợp và nhân đôi nhiễm sắc thể ở chu kì tế bào tiếp theo.

Câu 6: Hãy quan sát Hình 19.4 và cho biết nguyên phân có ý nghĩa như thế nào đối với sự sinh trưởng, phát triển của cây.

Đáp án chuẩn:

- Nguyên phân làm gia tăng chiều dài của thân và rễ, làm phát sinh thêm cành nhánh cho cây, tham gia vào quá trình sinh trưởng sơ cấp của cây.

II. QUÁ TRÌNH GIẢM PHÂN (PHÂN BÀO GIẢM NHIỄM)

Câu 7: Quan sát Hình 19.6 và cho biết: Giảm phân là gì? Giảm phân gồm mấy giai đoạn chính?

Đáp án chuẩn:

Giảm phân là quá trình phân bào giảm nhiễm xảy ra trong quá trình hình thành giao tử, bao gồm hai giai đoạn chính là giảm phân I và giảm phân II.

Câu 8: Quan sát Hình 19.6 và cho biết: Kể tên các kì của quá trình giảm phân.

Đáp án chuẩn:

Kì đầu I, kì giữa I, kì sau I, kì cuối I, kì đầu II, kì giữa II, kì sau II, kì cuối II.

Câu 9: Quan sát Hình 19.6 và cho biết: Trong các kì phân bào giảm phân, nhiễm sắc thể, thoi phân bào và màng nhân có sự thay đổi như thế nào?

Đáp án chuẩn:

Sự thay đổi nhiễm sắc thể, thoi phân bào và màng nhân trong các kì của giảm phân:

Giảm phân I

	Kì đầu	Kì giữa	Kì sau	Kì cuối
Sự thay đổi của nhiễm sắc thể	NST kép bắt đôi vs nhau theo từng cặp. Các NST bắt đầu co xoắn lại. Các NST kép trong cặp NST tương đồng bắt đầu tra đổi các đoạn chromatid	NST co xoắn cực đại và di chuyển về mặt phẳng xích đạo xếp thành 2 hàng	Mỗi NST trong NST kép đc thoi phân bào kéo về mỗi cực	NST dãn xoắn
Sự thay đổi của thoi phân bào	Được hình thành	Xuất hiện	Đính vào tâm động ở một NST kép của cặp NST tương đồng	Tiêu biến
Sự thay đổi của màng nhân	Dần tiêu biến	Tiêu biến hoàn toàn	Tiêu biến hoàn toàn	Màng nhân xuất hiên

Giảm phân II

	Kì đầu	Kì giữa	Kì sau	Kì cuối
Sự thay đổi của NST	Các NST kép dần co xoắn lại	Các cặp NST kép tập trung thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bào	Các chromatid tách nhau ở tâm động và được thoi phân bào kéo về mỗi cực của tế bào	NST dãn xoắn, bộ NST đơn bội n
Sự thay đổi của thoi phân bào	Hình thành	Xuất hiện	Đính vào tâm động của cặp NST tương đồng	Tiêu biến
Sự thay đổi của màng nhân	Tiêu biến	Tiêu biến hoàn toàn	Tiêu biến hoàn toàn	Hình thành trở lại

Câu 10: Hãy quan sát quá trình hình thành giao tử ở Hình 19.7 và cho biết ý nghĩa của quá trình giảm phân.

Đáp án chuẩn:

- Tạo ra sự đa dạng genetictừ việc phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp nhiễm sắc thể, từ đó giúp các loài sinh vật thích nghi và tiến hóa.

- Cung cấp nguồn nguyên liệu cho chọn lọc tự nhiên, giúp loài sinh vật thích ứng với môi trường sống khác nhau.

- Duy trì và ổn định bộ nhiễm sắc thể đặc trưng cho từng loài qua các thế hệ.

Luyện tập: Lập bảng so sánh số lượng nhiễm sắc thể trong các giai đoạn khác nhau của quá trình nguyên phân và giảm phân.

Đáp án chuẩn:

		Kì trung gian	Kì đầu	Kì giữa	Kì sau	Kì cuối
Nguyên phân	NST đơn	0	0	0	4n	4n
Nguyên phân	NST kép	2n	2n	2n	4n	4n
Giảm phân I	NST đơn	0	0	0	0	0
Giảm phân I	NST kép	2n	2n	2n	2n	2n
Giảm phân II	NST đơn		0	0	2n	n
Giảm phân II	NST kép		n	n	2n	2n

Vận dụng: Đề xuất những biện pháp phòng tránh những yếu tố tiêu cực ảnh hưởng đến quá trình giảm phân nhằm bảo vệ sức khỏe sinh sản ở người.

Đáp án chuẩn:

- Hạn chế tiếp xúc với chất độc hại: Tránh làm việc trong môi trường ô nhiễm và sử dụng thiết bị bảo hộ khi tiếp xúc với hóa chất độc hại như thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, hóa chất công nghiệp.

- Đảm bảo dinh dưỡng cân đối: Ăn uống đủ các loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng và vi chất, như rau xanh, quả tươi, thực phẩm hữu cơ; hạn chế ăn thực phẩm nhanh chóng và không lành mạnh.

- Hạn chế uống và hút thuốc lá: Thuốc lá và các chất gây nghiện khác có thể ảnh hưởng đến sản xuất tinh trùng ở nam giới và làm suy giảm chất lượng trứng ở nữ giới. Nên hạn chế hoặc ngừng sử dụng hoàn toàn.

- Tránh tiếp xúc với chất xơ hóa học: Các chất này có thể gây hại cho gan và hormone sinh dục. Hạn chế sử dụng sản phẩm chứa chất xơ hóa học như mỹ phẩm, chất tẩy rửa, sản phẩm làm đẹp chứa hợp chất paraben, thuốc nhuộm tóc, dầu gội.

- Hạn chế tiếp xúc với tia UV: Tiếp xúc quá mức với tia UVA và UVB có thể gây hại cho tinh trùng và trứng. Sử dụng kem chống nắng và hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời.

- Điều chỉnh cân nặng và tập thể dục đều đặn: Duy trì một cân nặng lành mạnh và thực hiện các hoạt động thể lực thường xuyên.

- Giảm xung đột công việc và căng thẳng: Áp lực công việc và căng thẳng có thể ảnh hưởng đến sinh sản. Tạo môi trường làm việc thuận lợi và thực hiện các hoạt động giảm stress như yoga, thiền.

Câu 11: Hãy lập bảng so sánh điểm giống và khác nhau của hai quá trình phân bào nguyên phân và giảm phân.

Đáp án chuẩn:

	Nguyên phân		Giảm phân
Giống nhau	Đều có thoi phân bào. Lần phân bào II của giảm phân diễn ra giống nguyên phân: NST kép xếp thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi vô sắc (ở kì giữa) và tách nhau ở tâm động thành hai NST đơn phân li về hai cực tế bào (ở kì sau).
Khác nhau	Xảy ra ở tất cả các dạng tế bào. Một lần phân bào. Không có tiếp hợp và hoán vị gen. Kết thúc nguyên phân tạo ra 2 tế bào có số lượng NST giống tế bào mẹ (2n).	Chỉ xảy ra ở tế bào sinh dục giai đoạn chín. Hai lần phân bào. Có tiếp hợp và hoán vị gen. Các NST kép ở kì giữa I xếp thành 2 hàng ở mặt phẳng xích đạo, phân li độc lập và tổ hợp tự do đi về 2 cực tế bào (ở kì sau), hình thành 2 tế bào con (ở kì cuối) mang số lượng n NST kép. Kết thúc giảm phân tạo ra 4 tế bào con có số lượng NST giảm đi một nửa (n).

BÀI TẬP

Bài 1: Tại sao trong quá trình giảm phân tạo ra các tế bào con có số lượng nhiễm sắc thể giảm đi một nửa?

Đáp án chuẩn:

Quá trình giảm phân tạo ra các tế bào con có số lượng NST giảm đi một nửa vì sự nhân đôi NST chỉ xảy ra một lần nhưng sự phân ly lại diễn ra hai lần.

Bài 2: Hãy thiết kế một mô hình thể hiện các kì của quá trình phân bào nguyên phân hoặc giảm phân bằng các vật liệu, dụng cụ gợi ý sau: len (ít nhất ba màu, để thể hiện hai nhiễm sắc thể trong cặp tương đồng và thoi phân bào), keo dán, giấy roki, bút lông,... Trình bày mô hình đã thiết kế được.

Đáp án chuẩn: