BÀI 2 - CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ HỌC TẬP MÔN SINH HỌC

MỞ ĐẦU

Câu 1: Khi muối dưa cải bị hư hỏng, có hai nguyên nhân được đưa ra: (1) do đậy nắp hũ dưa không kin; (2) do không đảm bảo về điều kiện ánh sáng. Dựa vào phương pháp nào để xác định đầu là nguyên nhân làm dưa cải muối bị hỏng?

Đáp án chuẩn:

Dựa vào phương pháp quan sát để xác định nguyên nhân làm dưa cải muối bị hỏng: mùi vị, màu sắc,...

I. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ HỌC TẬP MÔN SINH HỌC

Câu 1: Hãy lựa chọn phương pháp phù hợp và đề xuất thực hiện nghiên cứu những vấn đề sau:

a, Xác định hàm lượng đường trong máu

b, Thúc đẩy thanh long ra hoa trái vụ

c, Tìm hiểu cấu tạo cơ thể người

Đáp án chuẩn:

a, Xác định hàm lượng đường trong máu

- Phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm:

  - Bước 1: Chuẩn bị thiết bị, dụng cụ, hóa chất và mẫu vật.

  - Bước 2: Tiến hành thí nghiệm và thu thập dữ liệu.

  - Bước 3: Báo cáo kết quả thí nghiệm.

  - Bước 4: Vệ sinh dụng cụ và phòng thí nghiệm.

b, Thúc đẩy thanh long ra hoa trái vụ

- Phương pháp thực nghiệm khoa học:

  - Bước 1: Chuẩn bị điều kiện thí nghiệm và thiết kế mô hình thí nghiệm.

  - Bước 2: Tiến hành thực nghiệm và thu thập dữ liệu.

  - Bước 3: Xử lí dữ liệu và báo cáo kết quả thực nghiệm.

c, Tìm hiểu cấu tạo cơ thể người

- Phương pháp quan sát:

  - Bước 1: Xác định đối tượng và phạm vi quan sát.

  - Bước 2: Chọn công cụ quan sát phù hợp với đối tượng.

  - Bước 3: Thu thập, ghi chép và xử lí dữ liệu quan sát.

Câu 2: Tại sao chúng ta cần phối hợp nhiều phương pháp khác nhau khi nghiên cứu và học tập môn sinh học? 

Đáp án chuẩn:

Vì môn sinh học có đối tượng nghiên cứu rộng, việc áp dụng một phương pháp duy nhất sẽ khó đạt hiệu quả cao. Do đó, cần phối hợp nhiều phương pháp khác nhau để nghiên cứu và học tập môn sinh học hiệu quả.

Luyện tập:  Hãy thiết kế thí nghiệm chứng minh quá trình hô hấp có khí thải cacbondioxide.

Đáp án chuẩn:

Phương pháp làm việc trong phòng thí nghiệm:

- Bước 1: Chuẩn bị các dụng cụ và hóa chất: cốc nước vôi trong, ống hút, lọ giấm, lọc, đũa thủy tinh, cốc sạch.

- Bước 2: Tiến hành thí nghiệm:

  - Đặt ống hút vào cốc chứa nước vôi trong.

  - Thổi khí qua ống hút.

  - Quan sát xem nước vôi trong có vẩn đục hay không.

  - Nếu có vẩn đục, lọc kết tủa và đổ giấm vào để quan sát hiện tượng.

  - Ghi chép, phân tích và giải thích hiện tượng.

- Bước 3: Báo cáo kết quả về sự có mặt của CO2 trong khí thở.

- Bước 4: Vệ sinh dụng cụ và phòng thí nghiệm sau khi hoàn thành thí nghiệm.

Câu 3: Hãy kể tên và cho biết chức năng của một số dụng cụ thí nghiệm.

Đáp án chuẩn:

Câu 4: Có thể lưu giữ kết quả quan sát bằng những cách nào ?

Đáp án chuẩn:

Kết quả quan sát có thể được lưu giữ thông qua tranh ảnh, bản vẽ, sơ đồ, làm tiêu bản,...

Luyện tập: Việc đặt câu hỏi nghiên cứu và xây dựng giả thuyết trong nghiên cứu khoa học có ý nghĩa như thế nào?

Đáp án chuẩn:

- Đặt câu hỏi nghiên cứu để định hướng vấn đề nghiên cứu và lựa chọn phương pháp nghiên cứu.

- Xây dựng giả thiết nhằm định hướng và lập kế hoạch nghiên cứu để nhà nghiên cứu có thể đưa ra kế hoạch phù hợp và đúng hướng.

II. TIN SINH HỌC

Câu 5: Tại sao tin sinh học được xem như công cụ nghiên cứu và học tập môn Sinh học?

Đáp án chuẩn:

Tin sinh học là ngành khoa học sử dụng máy tính để phân tích và lưu giữ dữ liệu sinh học. Nó là công cụ hỗ trợ quan trọng cho sinh học và công nghệ sinh học thông qua các ngân hàng dữ liệu.

Câu 6: Hãy đưa ra nhận xét về tầm quan trọng của tin sinh học trong đời sống ngày nay.

Đáp án chuẩn:

Tin sinh học có vai trò quan trọng với nhiều ứng dụng như: phát hiện đột biến gây bệnh để điều trị sớm; so sánh DNA và protein để xác định hệ gene và quan hệ họ hàng; xây dựng ngân hàng gene để lưu trữ dữ liệu trình tự gene và tìm kiếm các gene quy định tính trạng mong muốn.

Vận dụng: Hãy chọn một vấn đề cần nghiên cứu ở địa phương em và áp dụng tiến trình nghiên cứu để làm rõ vấn đề đó.

Đáp án chuẩn:

- Chọn vấn đề địa phương như nghiên cứu sử dụng khí sinh học trong sinh hoạt gia đình hoặc tái chế sản phẩm từ rác thải hữu cơ.

- Ví dụ: Nghiên cứu phân bón tái chế từ rác thải hữu cơ để giải quyết vấn đề quản lý chất thải rắn sinh hoạt gia đình.

Chi tiết quy trình:

- Xây dựng thùng ủ phù hợp với lượng rác hữu cơ từ gia đình, phân loại và đựng rác như lá cây, thức ăn thừa, rau cỏ, trái cây hư.

- Trộn rác với chế phẩm vi sinh Emuniv (2 muỗng), đường (10 muỗng), nước sạch (1 lít) để kích thích phân hủy nhanh chóng và hữu ích cho cây trồng.

- Thiết kế thùng ủ để dễ dàng phân hủy rác hữu cơ bằng phương pháp ủ phân.:

BÀI TẬP

Bài 1: Để hỗ trợ các vụ án hình sự, các nhà pháp y có thể sử dụng phương pháp nghiên cứu nào? Cho ví dụ.

Đáp án chuẩn:

- Để hỗ trợ các vụ án hình sự, các nhà pháp y có thể sử dụng một hoặc kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu như quan sát, làm việc trong phòng thí nghiệm và thực nghiệm khoa học. 

- Ví dụ, trong một vụ án, để xác định dấu vân tay của hung thủ trên các đồ vật, các chuyên gia thường áp dụng phương pháp quan sát để tìm ra dấu vân tay chính xác và rõ ràng nhất.

Bài 2: Tại sao phẩm chất trung thực rất quan trọng trong nghiên cứu khoa học?

Đáp án chuẩn:

Phẩm chất trung thực là rất quan trọng trong nghiên cứu khoa học vì nó liên quan đến đạo đức sinh học. Vi phạm tính không trung thực có thể dẫn đến sự bất công trong nghiên cứu và ảnh hưởng đến sự phát triển của con người cũng như văn minh nhân loại.