BÀI 8: ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU

CH: Em hãy tìm và chia sẻ ý nghĩa của những câu ca dao tục ngữ nói về vấn đề đạo đức trong kinh doanh.

KHÁM PHÁ

1. Quan niệm và vai trò của đạo đức kinh doanh.

CH: Em hãy đọc thông tin, trường hợp và trả lời câu hỏi:

Thông tin, trường hợp (Trang 54, 55 SGK)

a. Em hãy nhận xét việc làm của các chủ thể được nhắc đến ở thông tin và trường hợp trên.

b. Theo em, việc làm của các chủ thể đó có ý nghĩa như thế nào đối với doanh nghiệp, người tiêu dùng và xã hội?

2. Các biểu hiện của đạo đức kinh doanh.

CH: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc trường hợp và trả lời câu hỏi:

Hình ảnh, Trường hợp (Trang 55, 56 SGK)

a.  Em hãy liệt kê các biểu hiện của đạo đức kinh doanh và các hành vi vi phạm đạo đức của kinh doanh được đề cập ở mỗi hình ảnh và trường hợp trên.

b. Em hãy kể thêm các biểu hiện khác của đạo đức kinh doanh và hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh.

c. Theo em, với những biểu hiện vi phạm đạo đức kinh doanh, chúng ta cần có thái độ như thế nào?

LUYỆN TẬP

CH1: Em hãy cho biết các ý kiến dưới đây đúng hay sai. Vì sao?

a. Đạo đức kinh doanh chỉ được biểu hiện trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp với khách hàng, người tiêu dùng.

b. Khi doanh nghiệp thực hiện đạo đức kinh doanh thì lợi ích của doanh nghiệp sẽ thống nhất với lợi ích của người tiêu dùng và xã hội.

c. Chỉ cần chủ doanh nghiệp thực hiện đạo đức kinh doanh, con người lao động, nhân viên trong doanh nghiệp thì không cần.

CH2: Em hãy cho biết hành vi của các nhân vật trong các trường hợp dưới đây là thực hiện có đạo đức kinh doanh hay vi phạm đạo đức kinh doanh. Vì sao?

a. Khi khách hàng phản ánh về chất lượng sản phẩm, nhan viên của Công ty X có thái độ phục vụ tiêu cực.

b. Công ty chế biến nông sản X chèn ép giá thu mua nông sản của người dân.

c. Doanh nghiệp P đóng bảo hiểm đầy đủ cho nhân viên theo đúng quy định của nhà nước quy định.

d. Cửa hàng kinh doanh của anh X thường xuyên lấy ý kiến của khách hàng để cải thiện sản phẩm

e. Công ty T tìm mọi cách để triệt hạ sản phẩm của đối thủ.

CH3: Em hãy đọc tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi:

Tình huống. Để tăng lợi nhuận, doanh nghiệp chế biến nông sản H cố tình sử dụng nguyên liệu giá rẻ, không đảm bảo chất lượng để sản xuất. Không những thế, doanh nghiệp này còn xả thải trái phép, làm ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống của người dân xung quanh.

Em hãy nhận xét về việc làm của doanh nghiệp trên. Nếu là nhân viên của doanh nghiệp này, em sẽ thể hiện thái độ và hành vi như thế nào?

CH4: Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến dưới đây? Em hãy liệt kê các biện pháp để thực hiện đạo đức kinh doanh?

CH5: Em hãy đọc tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi:

a. Em hãy nhận xét việc làm của các chủ thể kinh doanh trong tình huống trên.

b. Nếu là B, em sẽ vận động người thân trong gia đình thực hiện đạo đức kinh doanh như thế nào?

VẬN DỤNG

CH1: Em hãy sưu tầm và chia sẻ về một tấm gương có đạo đức trong kinh doanh.

CH2: Em hãy tìm kiếm các thông tin /hình ảnh/video về các hành vi vi phạm đạo đức trong kinh doanh và chia sẻ với các bạn trong lớp.

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

MỞ ĐẦU

CH: - Buôn có bạn bán có phường: Làm ăn kinh doanh buôn bán cái gì cũng cần có tổ chức, phường hội liên kết để bảo vệ, giúp đỡ nhau. Đồng thời hạn chế những mâu thuẫn, xung đột có thể xảy ra.

- Bán quạt mùa đông, buôn hồng mùa hè: Câu ca dao tục ngữ này chỉ ra cho chúng ta thấy việc nghiên cứu thị trường, tìm hiểu nhu cầu khách hàng trước khi đầu tư kinh doanh một sản phẩm là rất cần thiết. Không thể cứ đi bán một sản phẩm mà khách hàng không cần.

- Mua trâu bán chả, mua vải bán áo: Trong đầu tư kinh doanh, ai cũng muốn mình thu được nguồn lợi tương ứng với số tiền đầu tư mình bỏ ra. Chẳng ai mong muốn chỉ kiếm ít lãi cả.

- Tiền trong nhà tiền chửa, tiền ra cửa tiền đẻ: Ông bà ta đã chỉ ra rằng, tiền mà chỉ để trong nhà mãi thì nó cũng sẽ không sinh sôi nảy nở. Muốn kiếm thêm được nhiều tiền, để tiền đẻ ra tiền thì phải đầu tư kinh doanh, buôn bán.

- Vui lòng khách đến vừa lòng khách đi: Người bán hàng phải biết khéo léo, vui vẻ, hòa nhã và phục vụ tốt để khách hàng cảm thấy hài lòng và sẽ quay trở lại với cửa hàng. Nếu tỏ ra khó chịu, phục vụ không tốt sẽ khiến khách hàng không hài lòng và không muốn mua hàng nữa.

- Treo đầu dê bán thịt chó: Từ xưa cho đến ngày nay, việc buôn bán kinh doanh gian lận luôn bị phê bình và lên án. Việc treo đầu dê bán thịt chó là lừa dối, không trung thực với khách hàng chỉ để kiếm lợi về cho chính mình.

KHÁM PHÁ

1. Quan niệm và vai trò của đạo đức kinh doanh.

CH: a. - Sự thành công của doanh nhân Bạch Thái Bưởi không chỉ đến từ: tầm nhìn chiến lược nhạy bén và năng lực kinh doanh xuất sắc; mà còn đến từ sự mẫu mực, đạo đức kinh doanh. Điều này được thể hiện qua các chi tiết, như:

+ Trong quá trình kinh doanh, Bạch Thái Bưởi luôn đề cao tinh thần dân tộc.

+ Bạch Thái Bưởi luôn quan tâm đến đời sống của giới thợ thuyền; giành chế độ an ninh cho nhân viên…

+ Bạch Thái Bưởi cũng thể hiện trách nhiệm của mình đối với cộng đồng, xã hội khi trợ cấp du học cho học sinh nghèo.

- Chị M luôn giữ vững các nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Điều này được thể hiện qua việc:

+ Thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ kinh tế - xã hội đối với đất nước.

+ Luôn chú trọng đến chất lượng sản phẩm và uy tín với khách hàng.

+ Giáo dục nhân viên của mình thái độ phục vụ khách hàng tận tình, trách nhiệm.

+ Đảm bảo về tiền lương và các chế độ đãi ngộ tốt cho nhân viên.

b. Việc kinh doanh có đạo đức của các chủ thể kinh doanh đã có ý nghĩa tích cực đối với doanh nghiệp, người tiêu dùng và xã hội. Cụ thể là:

- Xây dựng được lòng tin và uy tín đối với khách hàng;

- Nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp; đẩy mạnh hợp tác đầu tư, tạo ra lợi nhuận cho các chủ thể sản xuất kinh doanh;

- Thúc đẩy sự vững mạnh của nền kinh tế quốc gia;

- Góp phần quan trọng trong việc xây dựng quan hệ xã hội lạnh mạnh, có trách nhiệm - nghĩa tình - văn minh - hiện đại.

2. Các biểu hiện của đạo đức kinh doanh.

CH: a. - Các biểu hiện của đạo đức kinh doanh:

+ Hình ảnh số 1: Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa ủng hộ quỹ phòng chống dịch Covid-19

+ Hình số 3: Doanh nghiệp tổ chức khám sức khỏe định kì cho người lao động.

+ Doanh nghiệp D đã: (1) chủ động thông báo cho đối tác, khách hàng và thu hồi sản phẩm bị lỗi; (2) thường xuyên tổ chức các hoạt động từ thiện, hỗ trợ các gia đình có hoàn cảnh khó khăn, xây dựng trường học trên địa bàn).

- Các hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh:

+ Hình ảnh số 2: Buôn bán hàng giả mạo, không rõ nguồn gốc.

+ Hình ảnh số 3: Doanh nghiệp đổ trộm chất thải không đúng nơi quy định.

+ Công ty T cố tình quảng cáo không đúng về công dụng của sản phẩm.

b. - Một số biểu hiện khác của đạo đức kinh doanh:

+ Luôn giữ chữ “tín”.

+ Thực hiện đúng những nghĩa vụ và cam kết với khách hàng.

+ Trung thực, trách nhiệm trong kinh doanh.

+ Không sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng, độc hại cho sức khỏe người tiêu dùng.

+ Cạnh tranh lành mạnh với các đối thủ.

+ Tôn trọng, đảm bảo lợi ích chính đáng của người lao động theo đúng cam kết; đối xử bình đẳng, công bằng với nhân viên…

+ Tuân thủ pháp luật; tích cực thực hiện trách nhiệm xã hội.

- Một số hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh:

+ Gian dối, bội tín trong kinh doanh.

+ Không thực hiện những nghĩa vụ và cam kết với khách hàng.

+ Dùng các hóa chất, phụ gia độc hại, không rõ nguồn gốc, xuất xứ trong quá trình chế biến và bảo quản thực phẩm nhằm thu lợi nhuận cao.

+ Thực hiện các hành vi cạnh tranh không lành mạnh, như: thông đồng với nhau để bán hạ giá, bán phá giá nhằm triệt hạ đối thủ; đánh cắp bí mật thương mại của đối thủ,…

+ Không đảm bảo tiền lương và chế độ đãi ngộ cho người lao động; xúc phạm danh dự, nhân phẩm người lao động; phân biệt đối xử giữa các nhân viên,…

+ Thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, như: trốn thuế; sản xuất hàng quốc cấm; làm ô nhiễm môi trường…

c. Những biểu hiện vi phạm đạo đức kinh doanh, chúng ta cần có thái độ phê phán, lên án, tố cáo hành vi sai trái với cơ quan chức năng và người tiêu dùng.

 LUYỆN TẬP

CH1: 

- Ý kiến A, sai. Vì: Đạo đức kinh doanh được thể hiện trong nhiều mối quan hệ, như: Giữa chủ thể sản xuất kinh doanh với khách hàng.

+ Giữa chủ thể sản xuất kinh doanh với người lao động.

+ Giữa chủ thể sản xuất kinh doanh với cộng đồng, xã hội.

+ Giữa các chủ thể sản xuất kinh doanh với nhau.

- Ý kiến B, đúng. Vì: việc thực hiện tốt đạo đức kinh doanh sẽ đem đến nhiều lợi ích lớn đối với doanh nghiệp, người tiêu dùng và xã hội.

- Ý kiến C, sai. Vì: chủ doanh nghiệp, người lao động và nhân viên trong doanh nghiệp đều cần thực hiện đạo đức kinh doanh.

CH2: - Trường hợp A. Vi phạm đạo đức kinh doanh. Vì: nhân viên của công ty X có thái độ tiêu cực, không phù hợp khi phục vụ khách hàng.

- Trường hợp B. Vi phạm đạo đức kinh doanh. Vì: doanh nghiệp X thực hiện hành vi ép giá nông sản; không đảm bảo lợi ích cho đối tác (bà con nông dân).

- Trường hợp C. Thực hiện tốt đạo đức kinh doanh. Vì: doanh nghiệp P đã đảm bảo lợi ích chính đáng của người lao động theo đúng cam kết.

- Trường hợp D. Thực hiện tốt đạo đức kinh doanh. Vì: cửa hàng của anh X luôn tôn trọng và bảo vệ lợi ích của khách hàng; đảm bảo chất lượng sản phẩm ở mức tốt nhất.

- Trường hợp E. Vi phạm đạo đức kinh doanh. Vì: công ty T đã có hành vi cạnh tranh không lành mạnh khi tìm mọi cách để triệt hạ sản phẩm của đối thủ.

CH3: - Trong tình huống trên, doanh nghiệp chế biến nông sản H đã có nhiều hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh, như:

+ Cố tình sử dụng nguyên liệu giá rẻ, không đảm bảo chất lượng để sản xuất.

+ Xả thải trái phép, làm ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống của người dân xung quanh.

- Nếu là nhân viên của doanh nghiệp này, em sẽ:

+ Yêu cầu chủ doanh nghiệp chấm dứt các hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh này, đồng thời thực hiện việc: sử dụng các nguyên liệu có chất lượng tốt, nguồn gốc rõ ràng để sản xuất; xử lí chất thải đúng quy định trước khi xả ra môi trường.

+ Nếu chủ doanh nghiệp không chấp nhận, vẫn tiếp tục thực hiện các hành vi vi phạm nêu trên, em sẽ từ chối làm việc, thu thập các thông tin, chứng cứ và gửi đến cơ quan chức năng để tố giác hành vi trái đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp H.

CH4: Em đồng ý với ý kiến dưới đây.

Biện pháp để thực hiện đạo đức kinh doanh: 

- Hoàn thiện khung luật pháp nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho đạo đức kinh doanh. Hiện nay, có tình trạng chưa đủ quy định về pháp lý đối với những vi phạm trong đạo đức kinh doanh, thủ tục pháp lý chưa được quy chuẩn rõ ràng nên khó xử lý khi phát hiện vi phạm, chế tài chưa đủ mạnh để răn đe và ngăn chặn các biểu hiện vi phạm đạo đức kinh doanh, từ đó dẫn đến tình trạng “nhờn luật”, cố tình vi phạm nhưng các cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn trong xử lý.

- Cần nâng cao nhận thức của cộng đồng doanh nghiệp, của người tiêu dùng và toàn xã hội về vấn đề đạo đức kinh doanh, đặc biệt sự nhận thức và trách nhiệm của doanh nghiệp, doanh nhân là những chủ thể hoạt động kinh doanh; gắn chặt và đề cao tinh thần trách nhiệm của doanh nghiệp, doanh nhân đối với đối tác, khách hàng, người tiêu dùng và toàn xã hội (về chất lượng sản phẩm, trách nhiệm hậu mãi, trách nhiệm bảo vệ môi trường tự nhiên và xã hội).

- Tăng cường phổ biến và giáo dục về đạo đức kinh doanh cho các chủ thể kinh doanh, từng cá nhân doanh nghiệp, doanh nhân để họ có nhận thức đúng và đầy đủ về các quy định luật pháp, trách nhiệm cũng như đạo đức kinh doanh. Bên cạnh đó cũng cần giáo dục nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và toàn xã hội về những quy định của pháp luật và vấn đề đạo đức kinh doanh để người tiêu dùng và khách hàng (thường được gọi là “thượng đế”) có thể giám sát việc tuân thủ luật pháp và những chuẩn mực về đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp, doanh nhân.

- Cần có những biện pháp khuyến khích doanh nghiệp, doanh nhân nâng cao đạo đức kinh doanh. Nhà nước cần phổ biến Bộ Tiêu chí về đạo đức kinh doanh để thực thi rộng rãi trong cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân và toàn xã hội; tiến hành một cuộc vận động thường xuyên về xây dựng và thực hiện đạo đức kinh doanh; áp dụng những hình thức tôn vinh xứng đáng các doanh nghiệp, doanh nhân thực hiện xuất sắc những chuẩn mực của đạo đức kinh doanh.

- Nâng cao vai trò của các cơ quan bộ, ban, ngành, địa phương, tổ chức xã hội (như Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở Trung ương và các cấp, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam), các hội và hiệp hội (như Hội Bảo vệ quyền người tiêu dùng, Hiệp hội Phát triển Văn hóa Doanh nghiệp Việt Nam, Hội Doanh nghiệp Nhỏ và Vừa), Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các khu công nghiệp, các hội và hiệp hội ngành nghề…

CH5: 

a. Việc làm của các chủ thể kinh doanh trong tình huống trên đã vi phạm đạo đức kinh doanh bán gấp 2 lần giá bình thường cho người dân.

b. Nếu là B em sẽ vận động người thân trong nhà không tăng giá mặt hàng mà mình vẫn giữ nguyên giá để thực hiện đạo đức kinh doanh.

VẬN DỤNG

CH1: 

Tấm gương doanh nhân Bạch Thái Bưởi

Ông Bạch Thái Bưởi sinh năm 1874 tại làng An Phú, huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông (nay thuộc ngoại thành Hà Nội). Ông chính là người đầu tiên khẳng định vị thế của doanh nhân Việt, người làm kinh doanh với khát vọng to lớn là cải tạo xã hội, mà cụ thể là ước vọng có thể xây dựng một Hà Nội lung linh, hoa lệ như Paris.

Từ một công chức làm trong một hãng thầu công chánh của Pháp, một dịp may đến với ông là năm 1895, Hội chợ Bordeaux được tổ chức tại Pháp, Bạch Thái Bưởi được chọn, qua đề cử của công sứ Bonnet. Trong những ngày ở Pháp, không như những người khác dành thời gian du hí đây đó, ông nỗ lực tìm hiểu, học hỏi cung cách buôn bán, cách tổ chức và quản lí sản xuất, nghệ thuật khuếch trương thương nghiệp.

Trên chuyến tàu trở về nước, Bạch Thái Bưởi đã manh nha một quyết định táo bạo: xin nghỉ việc để đi vào con đường kinh doanh với quan điểm “phải biết cung cấp cái mà người ta đang thiếu, cái mà người ta đang cần. Nhưng phải kịp thời”. Ông đã hùn tiền với một người Pháp để chuyên khai thác gỗ làm tà-vẹt bán cho Sở Hoả xa Đông Dương. Trong công việc, Bạch Thái Bưởi tỏ ra rất khắc nghiệt khi nghiệm thu sản phẩm. Ông bảo: “Tiền mất đi còn có thể tìm lại được, chứ chữ tín mất đi là hỏng việc lớn sau này”.

Bạch Thái Bưởi thành công và thu hút được nhiều người tài về cùng dựng nghiệp vì ông là người rất biết cách đối đãi và tin tưởng những cộng sự của mình. Ông cũng quan tâm đến đời sống của giới thợ thuyền, dành chế độ đãi ngộ tốt cho nhân viên, trợ cấp cho học sinh nghèo đi du học,… Có lẽ, Bạch Thái Bưởi là nhà doanh nghiệp Việt Nam trước nhất đầu thế kỉ XX đã có ý thức vận dụng tinh thần yêu nước, khai thác tinh thần tự tôn dân tộc như một vũ khí sắc bén để chiến thắng vẻ vang đối thủ cạnh tranh của mình.

CH2: Thông tin về một số hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh

- Thông tin 1: Trong 9 tháng đầu năm 2022,  Ban quản lý An toàn thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh đã phát hiện trên 2600 cơ sở vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm; tịch thu, tiêu hủy 12,8 tấn sản phẩm không đảm bảo chất lượng, không rõ nguồn gốc xuất xứ; xử phạt các đơn vị vi phạm với tổng số tiền lên đến hơn 9,6 tỉ đồng.

- Thông tin 2: Tháng 4/2016, Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh đã xả nước thải chưa qua xử lý ra biển, gây ra sự cố môi trường nghiêm trọng tại 4 tỉnh ven biển miền Trung Việt Nam (Hà Tĩnh, Quảng Bình; Quảng Trị; Thừa Thiên Huế); đồng thời, gây thiệt hại lớn về kinh tế - xã hội; ảnh hưởng xấu đến đời sống của người dân.