BÀI 2: CUNG – CẦU TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

PHẦN I. CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

MỞ ĐẦU

CH: Em hãy nêu ví dụ về sự thay đổi của nhu cầu tiêu dùng một số loại hàng hóa, dịch vụ vào những dịp lễ, Tết ở Việt Nam. Theo em, các chủ thể sản xuất kinh doanh sẽ làm gì để đáp ứng sự thay đổi đó.

KHÁM PHÁ

1. Khái niệm cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

a. Khái niệm cầu

CH: Em hãy đọc thông tin sau đây và trả lời câu hỏi:

Trường hợp:

Giả định trong một năm, người tiêu dùng (với mức thu nhập xác định) tại một thành phố mua mặt hàng X với khối lượng và mức giá tương ứng.

a. Em hãy cho biết giá cả ảnh hưởng như thế nào đến lượng hàng hóa được mua.

b. Nếu người tiêu dùng có nhu cầu về mặt hàng X nhưng không có khả năng chi trả thì có tạo thành cầu về mặt hàng này được không?

c. Nếu người tiêu dùng có khả năng chi trả nhưng không có nhu cầu sử dụng hàng hóa X thì có được gọi là cầu về mặt hàng này không?

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

CH: Em hãy đọc trường hợp sau đây và trả lời câu hỏi:

Trường hợp 1: 

Khi nền kinh tế tăng trưởng tố, thu nhập bình quân của người dân tăng lên. Điều này làm cho cầu tiêu dùng hàng hóa, dịch vụ thông thường của họ cũng tăng lên. Tuy nhiên, khi các hoạt động kinh tế gặp khó khăn do tác động của thiên tai và sự bất ổn của thị trường thế giới.....

Trường hợp 2: 

Trong bối cảnh thị trường dầu mỏ, thế giới biến động làm giá xăng dầu tăng lên, với mức thu nhập không đổi, nhiều người tiêu dùng ở thành phố đã phải cân nhắc khi sử dụng phương tiện giao thông. Thay vì sử dụng phương tiện ôtô, xe máy cá nhân hoặc taxi, nhiều người đã lựa chọn dùng phương tiện công cộng như xe buýt

Trường hợp 3:  

Xu hướng tiêu dùng "sản phẩm xanh" danh dần trở thành phổ biến ở Việt Nam.Người tiêu dùng ngày càng chọn mua nhiều hơn các sản phẩm có yếu tố "xanh", lựa chọn các phương thức tiêu dùng bền vững, thân thiện với môi trường. Đây là những thay đổi tích cực của xu hướng tiêu dùng, làm cho cộng đồng "người tiêu dùng xanh" ngày càng trở nên đông đảo

a. Em hãy xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cầu hàng hóa, dịch vụ trong trường hợp nêu trên.

b. Ngoài các nhân tố trên , theo em còn có những nhân tố nào khác ảnh hưởng đến cầu về hàng hóa, dịch vụ trên thị trường?

2. Khái niệm cung và cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cung.

CH: Em hãy đọc trường hợp sau đây và trả lời câu hỏi: 

Trường hợp:

Giả định trong một năm người kinh doanh mặt hàng X của một thành phố bán hàng đó với khối lượng và mức giá như bảng.

a. Em hãy cho biết giá cả ảnh hưởng như thế nào đến lượng hàng hóa bán ra.

b. Em có nhận xét gì về lượng hàng hóa X bán ra tại mức giá 10 triệu đồng/ tấn? Tịa mức giá đố có cung không? Vì sao?

c. Nếu người kinh doanh có hàng hóa X nhưng chưa muốn bán ra thị trường thì có tạo thành cung về mặt hàng này không?

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cung.

CH: Em hãy đọc trường hợp, thông tin và trả lời câu hỏi:

Trường hợp 1:

Trong bối cảnh khan hiếm nguồn nguyên liệu, giá cả các yếu tố sản xuất tăng cao, một số doanh nghiệp phải tăng chi phí để mua dù nguyên liệu phục vụ sản xuất. MỘt số doanh nghiệp khác chấp nhận tình trạng sản xuất gián đoạn do không chuẩn bị đủ nguyên liệu đầu vào.

Trường hợp 2: 

Vào thời điểm gần Tết Trung thu, thị trường bánh trung thu trở nên sôi động, nhu cầu đa dạng về chủng loại, mẫu bánh trung thu và xu hướng tăng giá bán là những yếu tố thúc đẩy các nhà sản xuất tập trung nguồn lực cho sản phẩm này. Ngoài số doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo với dây chuyền sản xuất hiện đại, công suất lớn chuyển sang làm bánh trung thu theo thời vụ, nhiều cơ sở sản xuất theo kiểu thủ công, quy mô nhỏ hơn, như các hộ cá thể trong làng nghề truyền thống cũng gia nhập thị trường.

THÔNG TIN

Nhằm tạo môi trường thuận lợi thu hút doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản tại khu vực nông thôn, CHính phủ đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi và hỗ trợ gồm miễn, giảm tiền thuê đất và hỗ trợ tín dụng đầu tư. Theo đó, doanh nghiệp có dự án đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn được ngân sách địa phương hỗ trợ lãi suất vay thương mại để thực hiện dự án. Nhờ có những chính sách trên, nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư vốn vào sản xuất, tiêu thụ nông, lâm nghiệp, thủy sản.

(Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư)

a. Em hãy xác định nhân tố ảnh hưởng đến cung hàng hóa, dịch vụ trong mỗi trường hợp và thông tin trên.

b. Theo em, còn những nhân tố nào khác có thể ảnh hưởng đến cung hàng hóa, dịch vụ trên thị trường?

3. Mối quan hệ cung - cầu và có vai trò của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế.

CH: Em hãy đọc thông trường hợp, quan sát đồ thị và trả lời câu hỏi:

Trường hợp:

Thị trường hàng hóa X ở 1 thành phố trong năm nay cod nhiều biến động tại một số thời, làm cho giá cả biến động tại một số thời điểm, làm cho giá cả biến động theo. Tại các mức giá khác nhau lượng sản phẩm được mua bán như sau:

a. Em có nhận xét gì về lượng cung, lượng cầu mặt hàng X tại các mức giá trong bảng số liệu.

b. Thị trường đạt trạng thái như thế nào tại mức giá 30 triệu đòng/ tấn? Tại mức giá đó, mối tương quan giữa lượng cung và lượng cầu như thế nào?

c. Theo em, khi thị trường có trạng thái cung lớn hơn cầu, người sản xuất kinh doanh và người tiêu dùng sẽ đưa ra lựa chọn như thế nào?

d. Em có nhận xét gì về vai trò của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế?

LUYỆN TẬP

CH1: Em đồng tình hay không đồng tình với các nhận định dưới đây về cầu hàng hóa, dịch vụ? Vì sao?

a. Cầu là nhu cầu về hàng hóa, dịch vụ mà người tiêu dùng muốn mua.

b. Khi người tiêu dùng có khả năng mua và sẵn mua một loại hàng hóa, dịch vụ tại các mức giá khác nhau trong một thời gian nhất định thì tạo thành cầu về hàng hóa dịch vụ đó.

c. Cầu là nhu cầu về hàng hóa, dịch vụ mà người tiêu dùng có khả năng mua.

d. Cầu là số lượng hàng hóa, dịch vụ đáp ứng những nhu cầu khác nhau của người tiêu dùng trong một thời gian nhất định.

CH2: Em hãy xác định nhân tố ảnh hưởng tới cầu về hàng hóa, dịch vụ trong những trường hợp dưới đây:

a. Cứ vào dịp Tết, cầu về hoa đào, hoa mai và cây cảnh ở Việt Nam tăng cao.

b. Do tình hình dịch bệnh trên đàn gia súc, cầu về hải sản thị trường tăng lên.

c. Do mức sống được cải thiện dần, cầu về hàng tiêu dùng như ti vi, tử lạnh, máy giặt, .....đang tăng lên.

d. Mặc dù giá cả cổ phiếu có xu hướng tăng, nhiều nhà đầu tư vẫn quyết định mua thêm một số loại cổ phiếu.

CH3: Em hãy xác định hoạt động kinh tế nào dưới đây tạo thành cung hàng hóa trên thị trường. Vì sao?

a. Hằng tháng, xí nghiệp dệt ở thành phố N sản xuất được 2 triệu mét vải để đưa ra thị trường.

b. Quần áo của hãng thời trang X được bày bán ở cửa hàng thời trang.

c. Các tỉnh khu vực Nam Trung Bộ chuẩn bị thu hoạch quả thanh long để xuất khẩu sang châu Âu

d. Vườn nhà bạn H trồng nhiều loại cây ăn quả khác nhau. Mùa nào thức ấy, nhà H có nhiều loại trái cây để ăn, biếu họ hàng...

CH4: Gia đình H có nguồn thu nhập chính từ kinh doanh mặt hàng may. Hiện nay trên thị trường, cung về mặt hàng này lớn hơn cầu.....

a. Theo em, trường hợp trên đề cập đến vai trò gì của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế?

b. Lựa chọn của gia đình H có hợp lí không? Vì sao?

c. Gia đình H còn có thể lựa chọn phương án nào dưới đây? Giải thích vì sao.

a. Tạm ngừng kinh doanh mặt hàng này và chờ đợi thị trường hồi phục.

b. Tiếp tục đẩy mạnh đầu tư, mở rộng kinh doanh các sản phẩm may mặc.

c. Đẩy mạnh việc tuyên truyền và quảng bá sản phẩm may mặc của gia đình.

CH5: Em hãy xác định nhân tố ảnh hưởng tới cung về hàng hóa, dịch vụ trong những trường hợp sau đây:

a. Đón đầu mùa du lịch hè, các doanh nghiệp lữ hành đã tung ra thị trường nhiều dịch vụ du lịch hấp dẫn.

b. Do giá xăng dầu tăng cao mà cước phí dịch vụ không tăng theo tương ứng, cung dịch vụ taxi thành phố giảm sút

c. Từ khi công nghệ mới áp dụng trong nhà máy sản xuất đường mía thay thế các lò sản xuất đường thủ công về đường trên thị trường tăng mạnh

d. Do nhiều hộ nông dân ở Tây Nguyên chuyển đổi vườn cà phê sang trồng hồ tiêu, cung hồ tiêu Việt Nam những năm tiếp theo tăng mạnh.

e. Cung xe ô tô lắp ráp trong nước tăng lên khi Nhà nước ban hành những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tăng tỉ lệ nội địa hóa phụ tùng sản xuất ô tô.

VẬN DỤNG

CH1: Em hãy sưu tầm thông tin về tình hình cung, cầu một hàng hóa, dịch vụ thiết yếu trên thị trường và chia sẻ với các bạn cùng lớp.

CH2: Em viết bài phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến cung, cầu một hàng hóa, dịch vụ trên thị trường vào dịp Tết.

PHẦN II. 5 PHÚT GIẢI BÀI

MỞ ĐẦU

CH: Ví dụ về quần áo người tiêu dùng sử dụng nhiều hơn vào dịp Tết trong các ngày Tết. Các chủ thể sản xuất kinh doanh sẽ tăng năng suất lao động, cạnh tranh giá thành và mẫu mã, chất lượng.

KHÁM PHÁ

1. Khái niệm cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

a. Khái niệm cầu

CH: a. Giá cả ảnh hưởng rất nhiều tới chất lươhng hàng hóa được mua, giá thành cao thì sẽ được đáp ứng bởi vật liệu chất lượng.

b. Không tạo thành cầu về mặt hàng vì có khả năng mua và không có khả năng chi trả.

c. Có gọi là cầu về mặt hàng vì học có khả năng mua và có khả năng chi trả

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cầu

CH: a. Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cầu hàng hóa, dịch vụ trong trường hợp nêu trên:

Trường hợp 1: Thiên tai, thị trường, kinh tế suy thoái

Trường hợp 2: Thế giới biến động, thu nhập vẫn giữ nguyên không đổi

Trường hợp 3: Thị hiếu người tiêu dùng thay đổi

b. Một số nhân tố khác ảnh hưởng đến cầu về hàng hóa, dịch vụ trên thị trường: 

Có rất nhiều yếu tố trong nền kinh tế có thể ảnh hưởng đến cầu. Vậy những yếu tố nào sau đây ảnh hưởng đến cầu?

Giá cả hàng hóa và dịch vụ, thu nhập của người tiêu dùng, dân số, chính sách của Chính phủ, kỳ vọng của thị trường hay tâm lý, tập quán và thị hiếu của người tiêu dùng. Chúng ta sẽ cùng phân tích kĩ lưỡng những yếu tố này ngay dưới đây.

2. Khái niệm cung và cầu và các nhân tố ảnh hưởng đến cung.

CH: a. Giá cả ảnh hưởng tới nhu cầu mua của khách hàng và chất lượng sản phẩm

b. Lượng hàng hóa X bán ra tại mức giá đó khá rẻ. Tại mức giá đó lượng cung gia tăng rất nhiều vì giá thành rẻ nên người buôn sẽ kiếm lời dễ hơn.

c. Nếu người kinh doanh có hàng hóa X nhưng chưa muốn bán ra thị trường thì không tạo thành cung về mặt hàng này

b. Các nhân tố ảnh hưởng đến cung.

CH: a. Xác định nhân tố ảnh hưởng đến cung hàng hóa, dịch vụ trong mỗi trường hợp và thông tin trên: 

Trường hợp 1: khán hiếm nguồn nguyên liệu, giá cả tăng cao, chi phí tăng

Trường hợp 2: Đa dạng về mẫu mã chủng loại, giá thành tăng, qui mô nhỏ.

b.  Những nhân tố nào khác có thể ảnh hưởng đến cung hàng hóa, dịch vụ trên thị trường: 

- Giá cả của hàng hóa và dịch vụ có liên quan. ..

- Thu nhập tiền mặt. ..

- Thị hiếu của xã hội. ...

- Chất lượng hàng hóa. ...

- Tổng dân số ...

- Sử dụng công nghệ ...

- Cơ hội sinh lời.

3. Mối quan hệ cung - cầu và có vai trò của quan hệ cung - cầu trong nền kinh tế.

CH: a. Trên thị trường cung - cầu thường xuyên tác động lẫn nhau và ảnh hưởng trực tiếp tới giá cả vì vậy lượng cung - cầu công ti X ảnh hưởng tới mức giá.

b. Thị trường đáp ứng nhu cầu lượng cầu tăng. 

Tại mức giá đó thì mối tương đương giữa cung - cầu tăng lên

c. Người sản xuất kinh doanh sẽ bị ứ đọng hàng hóa vì nhiều hàng hóa tồn và người tiêu dùng sẽ có sự lựa chọn về giá cả mặt hàng. Giá cả mặt hàng sẽ giảm xuống thấp hơn giá ban đầu

d. Trên thị trường cung - cầu thường xuyên tác động lẫn nhau và ảnh hưởng trực tiếp tới giá cả. Khi lượng hàng hóa người mua muốn mua đúng bằng lượng hàng hóa mà người bán muốn bán thì mức giá cân bằng c ngược lại.

LUYỆN TẬP

CH1: Các nhận định em đồng ý: a, b, d

Các nhận định em không đồng ý: c

Vì cầu là nhu cầu của người tiêu dùng có nhu cầu về mặt hàng, dịch vụ khác nhau tạo thành một nhu cầu và phụ thuộc vào giá thành và họ mua có mong muốn mua tại thời điểm nhất định.

CH2: Nhân tố ảnh hưởng tới cầu về hàng hoá dịch vụ trong trường hợp:

a. nhu cầu mua tăng cao.

b. tình hình dịch bệnh và gia súc tăng lên

c. nhu cầu mua sắm đồ gia dụng trong nhà tăng lên.

d. nhu cầu mua giá cổ phiếu tăng.

CH3: Hoạt động kinh tế a,b, c vì họ mang hàng hóa ra bên ngoài bán với giá cả của thị trường điều đó thể hiện mối quan hệ cung - cầu

CH4: a. Theo em vai trò cung cầu là Quan hệ cung cầu có tác động lẫn nhau và ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả. 

b. Có hợp lí vì nếu một loại mặt hàng có nhiều cung hơn cầu thì giá thành sẽ thấp và trở lên bão hòa.

c. Lựa chọn đáp án c vì nếu các sản phẩm không tiếp cận được tới người dân thì sẽ ứ đọng không bán được

CH5: Nhân tố ảnh hưởng tới cung về hàng hóa, dịch vụ trong những trường hợp dưới đây:

a. Cung và cầu bằng nhau, giá cả hạ thấp.

b. Giá xăng tăng cao

c. Giá thành ổ định, cung cầu bằng nhau do công nghệ mới.

d. Do giá hồ tiêu tăng lên.

e. Lắp ráp ô tô tăng lên

VẬN DỤNG

CH1: Tình hình cầu của một số loại thực phẩm trong tháng 1/2022

- Sau khi có xu hướng giảm liên tiếp trong năm 2021, nhu cầu sử dụng mặt hàng thịt lợn đã có xu hướng tăng trở lại trong tháng 01 năm 2022, đặc biệt trong những ngày cận Tết, tuy nhiên mức tăng không cao so với Tết 02 năm trước. Giá các mặt hàng thịt lợn ở mức thấp hơn so với cùng kỳ năm trước khoảng 15-25%.

- Giá các sản phẩm thịt bò ổn định trong suốt cả năm 2021 và bắt đầu tăng nhẹ vào cuối tháng 1 năm 2022 do ảnh hưởng bởi giá thịt lợn và nhu cầu tăng.

- Giá các sản phẩm gia cầm cũng ở mức thấp trong suốt năm 2021 (có thời điểm giá thịt gà lông trắng chỉ còn 7.000-9.000đ/kg), bắt đầu tăng trở lại vào tháng 12/2021 và tiếp tục tăng nhẹ vào ngày sát Tết do nhu cầu tăng.

CH2: Một số nhân tố ảnh hưởng đến lượng cung thực phẩm trên thị trường dịp Tết Nguyên đán Nhâm Dần (2022)

- Tết Nguyên đán Nhâm Dần đang đến gần, trong khi các nguyên liệu sản xuất đầu vào có xu hướng tăng mạnh thì thời tiết thuận lợi, sản xuất nông nghiệp ổn định và tăng trưởng tốt đã tiếp tục hỗ trợ cho thị trường mặt hàng thực phẩm diễn biến thuận lợi, không có biến động bất thường. Nguồn cung thực phẩm dịp Tết Nguyên đán được bảo đảm, không có tình trạng khan hàng hoặc tăng giá bất hợp lý.

- Trong những ngày gần Tết (từ ngày 23 tháng Chạp) do các siêu thị tham gia chương trình bình ổn thị trường vẫn giữ giá ổn định và một số siêu thị có chương trình giảm giá bán thực phẩm tươi sống, thịt lợn đông lạnh, nên giá thịt gà, thịt bò chỉ tăng vào những ngày sát Tết tại các chợ truyền thống do sức mua tăng.