MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy tìm và chia sẻ ý nghĩa của những câu ca dao tục ngữ nói về vấn đề đạo đức trong kinh doanh

Trả lời:

- Buôn có bạn bán có phường: Trong việc buôn bán và kinh doanh bất kỳ mặt hàng nào, việc tổ chức và hợp tác là rất quan trọng để bảo vệ và hỗ trợ lẫn nhau, đồng thời giảm thiểu xung đột tiềm ẩn.

- Bán quạt mùa đông, buôn hồng mùa hè: sự cần thiết của việc nghiên cứu thị trường và hiểu rõ nhu cầu của khách hàng trước khi đầu tư kinh doanh sản phẩm

- Mua trâu bán chả, mua vải bán áo: Trong lĩnh vực đầu tư kinh doanh, mọi người đều muốn có lợi nhuận tương xứng với số tiền họ đầu tư. Không ai muốn chỉ kiếm ít lợi nhuận.

- Tiền trong nhà tiền chửa, tiền ra cửa tiền đẻ: Câu ngạn ngữ này nhấn mạnh rằng để tạo ra thêm tiền, tiền phải được đầu tư và không nên để tiền đọng quá lâu.

- Vui lòng khách đến vừa lòng khách đi: Việc phục vụ vui vẻ, hòa nhã và chất lượng là quan trọng để làm hài lòng khách hàng và giữ họ quay lại.

- Treo đầu dê bán thịt chó: Việc lừa dối và gian lận trong kinh doanh luôn bị lên án và không được chấp nhận.

KHÁM PHÁ

1. Quan niệm và vai trò của đạo đức kinh doanh.

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin, trường hợp và trả lời câu hỏi:

Thông tin, trường hợp (Trang 54, 55 SGK)

a. Em hãy nhận xét việc làm của các chủ thể được nhắc đến ở thông tin và trường hợp trên.

b. Theo em, việc làm của các chủ thể đó có ý nghĩa như thế nào đối với doanh nghiệp, người tiêu dùng và xã hội?

Trả lời:

a. - Điều làm nên thành công của doanh nhân Bạch Thái Bưởi không chỉ xuất phát từ khả năng tư duy chiến lược sáng suốt và kỹ năng kinh doanh xuất sắc, mà còn bắt nguồn từ tấm gương đạo đức và phẩm hạnh trong kinh doanh. Điều này thể hiện qua những điểm sau đây:

• Bạch Thái Bưởi luôn đặt tầm nhìn dân tộc lên hàng đầu trong quá trình kinh doanh.

• Ngài luôn quan tâm chăm sóc đời sống của nhân viên thuyền, đảm bảo mọi người được bảo vệ và hưởng chế độ tốt nhất.

• Bạch Thái Bưởi cũng thể hiện trách nhiệm xã hội khi hỗ trợ học bổng du học cho các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn.

- Chị M duy trì một tinh thần đạo đức và tiêu chuẩn cao trong quá trình sản xuất kinh doanh. Điều này thể hiện qua các hoạt động sau:

• Thực hiện đầy đủ các trách nhiệm về kinh tế và xã hội đối với đất nước.

• Luôn tập trung vào chất lượng sản phẩm và sự tin tưởng của khách hàng.

• Giáo dục nhân viên về tinh thần phục vụ khách hàng tận tâm và trách nhiệm.

• Đảm bảo mức lương và quyền lợi tốt cho đội ngũ nhân viên.

b. Tư duy kinh doanh có đạo đức của các doanh nhân đã tạo ra một tác động tích cực đối với doanh nghiệp, người tiêu dùng và xã hội. Điều này được thể hiện qua những điểm sau đây:

• Xây dựng niềm tin và uy tín đối với khách hàng.

• Nâng cao khả năng cạnh tranh, thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp và khuyến khích hợp tác đầu tư, tạo ra lợi nhuận cho các chủ thể sản xuất kinh doanh.

• Góp phần quan trọng trong việc đảm bảo sự ổn định của nền kinh tế quốc gia.

• Đóng góp tích cực vào việc xây dựng một môi trường xã hội lành mạnh, đầy trách nhiệm, văn minh và hiện đại.

2. Các biểu hiện của đạo đức kinh doanh.

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc trường hợp và trả lời câu hỏi:

Hình ảnh, Trường hợp (Trang 55, 56 SGK)

a.  Em hãy liệt kê các biểu hiện của đạo đức kinh doanh và các hành vi vi phạm đạo đức của kinh doanh được đề cập ở mỗi hình ảnh và trường hợp trên.

b. Em hãy kể thêm các biểu hiện khác của đạo đức kinh doanh và hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh.

c. Theo em, với những biểu hiện vi phạm đạo đức kinh doanh, chúng ta cần có thái độ như thế nào?

Trả lời:

a. - Các thể hiện của đạo đức trong lĩnh vực kinh doanh:

• Hình ảnh số 1: Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa đã đóng góp vào quỹ phòng chống dịch Covid-19.

• Hình ảnh số 3: Doanh nghiệp tổ chức kiểm tra sức khỏe định kỳ cho nhân viên.

Doanh nghiệp D đã: (1) tự nguyện thông báo cho đối tác và khách hàng và thu hồi sản phẩm bị lỗi; (2) thường xuyên tổ chức các hoạt động từ thiện, hỗ trợ các gia đình khó khăn, và hỗ trợ xây dựng trường học trong khu vực.

- Các hành vi vi phạm đạo đức trong kinh doanh:

• Hình ảnh số 2: Buôn bán sản phẩm giả mạo, không có nguồn gốc rõ ràng.

• Hình ảnh số 3: Doanh nghiệp xả rác trái quy định.

Công ty T đã có ý định đánh bóng công dụng của sản phẩm một cách không trung thực trong quảng cáo của họ.

b - Các biểu hiện khác của đạo đức trong lĩnh vực kinh doanh:

• Luôn duy trì sự "trung thực".

• Thực hiện cam kết và nhiệm vụ với khách hàng một cách đáng tin cậy.

• Hiển nhiên trung thực và chịu trách nhiệm trong các hoạt động kinh doanh.

• Không sản xuất hoặc tiếp thị hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc có hại cho sức khỏe của người tiêu dùng.

• Tham gia vào cuộc cạnh tranh lành mạnh với các đối thủ.

• Tôn trọng và bảo vệ quyền lợi hợp lý của người lao động, đảm bảo cam kết, và xử lý công bằng với nhân viên...

• Tuân thủ tất cả các luật pháp và thực hiện trách nhiệm xã hội một cách tích cực.

- Một số hành vi vi phạm đạo đức trong kinh doanh:

• Lừa dối và không đáng tin trong kinh doanh.

• Không thực hiện cam kết và nhiệm vụ với khách hàng.

• Sử dụng các chất phụ gia có hại, không rõ nguồn gốc và xuất xứ trong quá trình chế biến và bảo quản thực phẩm để tối ưu hóa lợi nhuận.

• Tham gia vào các hành vi cạnh tranh không lành mạnh, chẳng hạn như thỏa thuận để hạ giá hoặc thực hiện chiến lược giảm giá để loại trừ đối thủ; đánh cắp thông tin thương mại của đối thủ...

• Không đảm bảo tiền lương và các chế độ đãi ngộ cho người lao động; xúc phạm danh dự và phẩm giá của người lao động; phân biệt đối xử giữa các nhân viên...

• Thực hiện các hành vi vi phạm luật pháp, bao gồm cả việc trốn thuế, sản xuất hàng hóa bị cấm, gây ô nhiễm môi trường...

c. Khi chúng ta phát hiện những hành vi vi phạm đạo đức trong kinh doanh, chúng ta nên có thái độ chỉ trích, lên án và báo cáo những hành vi sai trái này cho các cơ quan có thẩm quyền và cộng đồng tiêu dùng. 

LUYỆN TẬP

Câu 1: Em hãy cho biết các ý kiến dưới đây đúng hay sai. Vì sao?

a. Đạo đức kinh doanh chỉ được biểu hiện trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp với khách hàng, người tiêu dùng.

b. Khi doanh nghiệp thực hiện đạo đức kinh doanh thì lợi ích của doanh nghiệp sẽ thống nhất với lợi ích của người tiêu dùng và xã hội.

c. Chỉ cần chủ doanh nghiệp thực hiện đạo đức kinh doanh, con người lao động, nhân viên trong doanh nghiệp thì không cần.

Trả lời:

- Ý kiến A, sai. Vì: Đạo đức kinh doanh thể hiện qua nhiều mối quan hệ khác nhau, bao gồm:

• Giữa những người kinh doanh và khách hàng.

• Giữa những người kinh doanh và người lao động.

• Giữa những người kinh doanh và cộng đồng, xã hội.

• Giữa các doanh nghiệp với nhau.

- Ý kiến B, đúng. Vì: Thực hiện đạo đức kinh doanh một cách xuất sắc sẽ mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và xã hội.

- Ý kiến C, sai. Vì: Đạo đức kinh doanh là trách nhiệm của cả chủ doanh nghiệp, người lao động và nhân viên trong doanh nghiệp.

Câu 2: Em hãy cho biết hành vi của các nhân vật trong các trường hợp dưới đây là thực hiện có đạo đức kinh doanh hay vi phạm đạo đức kinh doanh. Vì sao?

a. Khi khách hàng phản ánh về chất lượng sản phẩm, nhan viên của Công ty X có thái độ phục vụ tiêu cực.

b. Công ty chế biến nông sản X chèn ép giá thu mua nông sản của người dân.

c. Doanh nghiệp P đóng bảo hiểm đầy đủ cho nhân viên theo đúng quy định của nhà nước quy định.

d. Cửa hàng kinh doanh của anh X thường xuyên lấy ý kiến của khách hàng để cải thiện sản phẩm

e. Công ty T tìm mọi cách để triệt hạ sản phẩm của đối thủ.

Trả lời:

- Trường hợp A. Vi phạm đạo đức kinh doanh. Bởi: nhân viên của công ty X thể hiện thái độ tiêu cực, không thích hợp khi phục vụ khách hàng.

- Trường hợp B. Vi phạm đạo đức kinh doanh. Vì: doanh nghiệp X thực hiện hành vi ép giá nông sản và không bảo vệ lợi ích của đối tác (bà con nông dân).

- Trường hợp C. Tuân thủ đạo đức kinh doanh. Bởi: doanh nghiệp P đã đảm bảo lợi ích chính đáng của người lao động theo cam kết.

- Trường hợp D. Tuân thủ đạo đức kinh doanh. Vì: cửa hàng của anh X luôn tôn trọng và bảo vệ lợi ích của khách hàng, đảm bảo chất lượng sản phẩm ở mức tốt nhất.

- Trường hợp E. Vi phạm đạo đức kinh doanh. Vì: công ty T đã thực hiện hành vi cạnh tranh không lành mạnh khi tìm mọi cách để đánh bại sản phẩm của đối thủ.

Câu 3: Em hãy đọc tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi:

Tình huống. Để tăng lợi nhuận, doanh nghiệp chế biến nông sản H cố tình sử dụng nguyên liệu giá rẻ, không đảm bảo chất lượng để sản xuất. Không những thế, doanh nghiệp này còn xả thải trái phép, làm ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống của người dân xung quanh.

Em hãy nhận xét về việc làm của doanh nghiệp trên. Nếu là nhân viên của doanh nghiệp này, em sẽ thể hiện thái độ và hành vi như thế nào?

Trả lời:

- Trong tình huống nói trên, doanh nghiệp chế biến nông sản H đã tiến hành nhiều hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh, bao gồm:

• Mục đích sử dụng nguyên liệu giá rẻ và không đảm bảo chất lượng để sản xuất.

• Xả thải trái phép, gây ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống của cộng đồng xung quanh.

- Trong tình huống này, em sẽ thực hiện các hành động sau:

• Đề nghị với chủ doanh nghiệp để chấm dứt các hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh này. Đồng thời, -đề xuất sử dụng nguyên liệu có chất lượng tốt và nguồn gốc rõ ràng để sản xuất, cũng như tuân thủ quy định về xử lý chất thải đúng quy định trước khi xả ra môi trường.

• Trong trường hợp chủ doanh nghiệp không chấp nhận và tiếp tục thực hiện các hành vi vi phạm nêu trên, em sẽ xem xét tùy chọn từ chối làm việc và thu thập thông tin, chứng cứ liên quan. Sau đó, em sẽ gửi thông tin này đến cơ quan chức năng để tố giác hành vi trái đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp H.

Câu 4: Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến dưới đây? Em hãy liệt kê các biện pháp để thực hiện đạo đức kinh doanh?

Trả lời:

Em đồng ý với ý kiến dưới đây.

Biện pháp để thực hiện đạo đức kinh doanh: 

- Thực hiện nghiêm ngặt pháp luật: Luôn tuân thủ các quy định và luật pháp liên quan đến kinh doanh, bao gồm cả quy định về thuế, bảo vệ môi trường và quyền lao động.

- Tạo ra sản phẩm và dịch vụ chất lượng: Đảm bảo rằng sản phẩm hoặc dịch vụ của bạn đáp ứng được các tiêu chuẩn chất lượng và an toàn, và không gây hại cho khách hàng.

- Tôn trọng quyền của người lao động: Đảm bảo rằng nhân viên của bạn được trả lương công bằng, có các quyền và lợi ích phù hợp, và làm việc trong môi trường lành mạnh và an toàn.

- Đối xử bình đẳng và không kỳ thị: Không phân biệt đối xử dựa trên giới tính, tôn giáo, sắc tộc, hoặc bất kỳ yếu tố nào khác không liên quan đến khả năng làm việc của cá nhân.

- Không gian lận và tham nhũng: Hành vi gian lận và tham nhũng làm tổn hại đến danh tiếng và đạo đức của doanh nghiệp. Tránh các hành vi này và khuyến khích sự minh bạch trong quản lý tài chính và giao dịch.

- Bảo vệ môi trường: Thực hiện các biện pháp để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường trong quá trình sản xuất và kinh doanh.

- Thúc đẩy đạo đức trong tổ chức: Xây dựng một văn hóa tổ chức khuyến khích đạo đức kinh doanh, bao gồm việc đào tạo nhân viên về các chuẩn mực đạo đức và tạo điều kiện để họ có thể báo cáo về hành vi vi phạm.

- Hỗ trợ cộng đồng và xã hội: Thực hiện các hoạt động từ thiện và hỗ trợ cộng đồng trong phạm vi khả năng của bạn để xây dựng mối quan hệ tích cực với xã hội.

- Xây dựng mối quan hệ đạo đức với đối tác kinh doanh: Luôn duy trì mối quan hệ trung thực và đáng tin cậy với các đối tác kinh doanh và khách hàng.

Câu 5: Em hãy đọc tình huống dưới đây và trả lời câu hỏi:

a. Em hãy nhận xét việc làm của các chủ thể kinh doanh trong tình huống trên.

b. Nếu là B, em sẽ vận động người thân trong gia đình thực hiện đạo đức kinh doanh như thế nào?

Trả lời:

a. Hành động của các doanh nghiệp trong tình huống đó đã vi phạm đạo đức kinh doanh khi áp đặt giá sản phẩm lên gấp đôi so với mức giá bình thường đối với người dân.

b. Trong trường hợp tôi là người B, tôi sẽ thuyết phục các thành viên trong gia đình không tăng giá sản phẩm và vẫn giữ mức giá ban đầu để thực hiện đạo đức kinh doanh.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy sưu tầm và chia sẻ về một tấm gương có đạo đức trong kinh doanh.

Trả lời:

Tấm gương doanh nhân Bạch Thái Bưởi

Ông Bạch Thái Bưởi, sinh năm 1874 tại làng An Phú, huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông (nay thuộc ngoại thành Hà Nội), là một trong những doanh nhân Việt đầu tiên. Ông nổi tiếng với tầm nhìn phi thường và khát vọng sâu sắc làm thay đổi xã hội, cụ thể hóa trong ước mơ xây dựng một Hà Nội lộng lẫy, đẹp đẽ như Paris.

Ban đầu, ông là một công chức làm việc trong một công ty thầu công chánh của Pháp. Tuy nhiên, cơ hội lớn đến với ông vào năm 1895 khi ông được chọn để tham gia Hội chợ Bordeaux tại Pháp thông qua đề cử của công sứ Bonnet. Khác với những người du hí thông thường, ông dành thời gian tại Pháp để nghiên cứu, học hỏi về nghệ thuật buôn bán, quản lý sản xuất và kỹ thuật mở rộng thương nghiệp.

Trên chuyến tàu trở về Việt Nam, ông Bạch Thái Bưởi đã đưa ra một quyết định mạnh mẽ: từ bỏ công việc công chức để theo đuổi sự nghiệp kinh doanh với tôn chỉ "phải đáp ứng nhu cầu và cung cấp những gì mà người ta đang thiếu và cần, và phải làm điều đó đúng thời điểm." Ông tham gia vào việc kinh doanh gỗ để sản xuất tàu vẹt, hợp tác với một người Pháp. Trong quá trình làm việc, ông Bạch Thái Bưởi luôn đặc biệt nghiêm khắc trong việc kiểm tra sản phẩm và lấy chữ tín làm quan trọng nhất, bảo rằng "tiền có thể kiếm lại, nhưng chữ tín mất đi thì không thể khôi phục được."

Nhờ vào tầm nhìn và phương pháp làm việc này, ông Bạch Thái Bưởi đã thành công và thu hút nhiều tài năng đến làm việc cùng mình. Ông cũng quan tâm đến đời sống của người thợ thuyền, đảm bảo họ được đối xử tốt và trao cơ hội cho học sinh nghèo đi du học. Bạch Thái Bưởi được xem như một nhà doanh nhân tiên phong của Việt Nam vào đầu thế kỷ XX, người đã có tinh thần yêu nước và sử dụng tinh thần tự hào dân tộc như một công cụ mạnh mẽ để chiến thắng các đối thủ cạnh tranh.

Câu 2: Em hãy tìm kiếm các thông tin /hình ảnh/video về các hành vi vi phạm đạo đức trong kinh doanh và chia sẻ với các bạn trong lớp.

Trả lời:

Thông tin về vi phạm đạo đức kinh doanh như sau:

♦ Thông tin 1: Trong 9 tháng đầu năm 2022, cơ quan quản lý an toàn thực phẩm của thành phố Hồ Chí Minh đã phát hiện hơn 2600 cơ sở vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm. Họ đã tiến hành tịch thu và tiêu hủy hơn 12,8 tấn sản phẩm không đáng tin cậy về chất lượng và nguồn gốc xuất xứ. Đồng thời, đã xử phạt các đơn vị vi phạm với tổng số tiền phạt lên đến trên 9,6 tỷ đồng.

♦ Thông tin 2: Vào tháng 4 năm 2016, Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh đã xả nước thải chưa qua quá trình xử lý ra biển, gây ra một sự cố môi trường nghiêm trọng tại 4 tỉnh ven biển miền Trung Việt Nam (bao gồm Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế). Hành vi này đã gây ra thiệt hại lớn về khía cạnh kinh tế và xã hội, đồng thời còn ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân trong khu vực.