MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Em hãy chia sẻ hiểu biết của em về những nét đặc sắc của văn hóa tiêu dùng trong dịp Tết ở mỗi vùng miền ở nước ta...

Trả lời:

Miền Bắc:

   - Ngày Tết ở miền Bắc thường bắt đầu từ mùng 1 Tết, khi mọi người tụ tập gia đình, thăm hỏi bạn bè và người thân.

   - Mâm ngũ quả là biểu tượng quan trọng, thường bày trên bàn thờ tổ tiên và cầu mong sự sung túc, may mắn.

   - Món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh giày, nem rán, thịt đông, canh măng cua thường xuất hiện trong các bữa tiệc Tết.

Miền Trung:

   - Tết Nguyên Đán ở miền Trung thường kéo dài từ 3 đến 5 ngày. 

   - Mâm cơm Tết có những món đặc trưng như bánh tét, bánh chưng, bánh bèo, mì Quảng, nem nướng, bánh ít.

   - Lễ hội hoá trang và diễn múa lân diễn ra trên các con phố, đặc biệt là ở Đà Nẵng và Huế.

   - Một phần không thể thiếu của lễ Tết ở miền Trung là việc tham gia lễ hội chầu văn, nơi người dân thể hiện lòng thành và tôn kính đối với các vị thần linh.

Miền Nam:

   - Tết ở miền Nam thường bắt đầu từ mùng 1 Tết Nguyên Đán và kéo dài khoảng 7-10 ngày.

   - Mâm cơm Tết đậm đà với các món như bánh tét, bánh chưng, bánh mì, hủ tiếu, gỏi cuốn, bún bò Huế, cơm tấm.

   - Lễ hội hoá trang, diễn múa lân và rước đèn lồng xuống đường phố diễn ra sôi nổi, đặc biệt là ở Sài Gòn.

   - Tại miền Nam, có sự pha trộn của nhiều nền văn hóa, do đó, Tết cũng mang nét đa dạng và phong cách riêng biệt.

KHÁM PHÁ

1. Vai trò của tiêu dùng đối với sự phát triển kinh tế.

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc trường hợp và trả lời câu hỏi:

Hình ảnh, Trường hợp (Trang 59, 60 SGK)

a. Em hãy cho biết mỗi hình ảnh và trường hợp trên để cập đến hoạt động tiêu dùng sản phẩm nào?

b. Theo em, việc tiêu dùng đó có vai trò gì đối với sự phát triển kinh tế của đất nước.

Trả lời:

a. Mỗi hình ảnh và trường hợp trên đề cập đến việc sử dụng sản phẩm:

- Mua sắm thực phẩm.

- Sử dụng pin năng lượng mặt trời.

b. Tiêu dùng đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế của đất nước. Điều này có thể thấy qua:

- Tiêu dùng là kết quả của quá trình sản xuất, thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển kinh tế của quốc gia.

- Tiêu dùng định hình các hoạt động sản xuất, thúc đẩy sự đa dạng hóa và cải thiện chất lượng sản phẩm, góp phần vào việc phát triển kinh tế bền vững.

2. Văn hóa tiêu dùng và vai trò của văn hóa tiêu dùng.

Câu hỏi: Em hãy đọc thông tin, trường hợp và trả lời câu hỏi: 

Thông tin, Trường hợp (Trang 60, 61 SGK)

a. Em hãy cho biết những giá trị, chuẩn mực tiêu dùng của một số quốc gia Châu Á được thể hiện như thế nào ở thông tin trên.

b. Em hãy làm rõ vai trò của văn hóa tiêu dùng được thể hiện ở mỗi thông tin và trường hợp trên.

Trả lời:

a. Những giá trị và tiêu chuẩn tiêu dùng của một số quốc gia Châu Á được thể hiện qua:

- Ở Nhật Bản, hàng năm người dân thường tiêu thụ trứng cá trích, rong biển, bánh khoai lang nghiền, hạt dẻ...

- Tại Hàn Quốc, canh bánh gạo, mì khoai lang kết hợp với thịt và rau củ, sườn lợn sốt...

b. Vai trò của văn hóa tiêu dùng trong mỗi thông tin và trường hợp

- Đoạn thông tin đầu thể hiện: văn hóa tiêu dùng đóng góp vào việc bảo tồn và thúc đẩy các giá trị, tiêu chuẩn, và thói quen tiêu dùng tích cực, bền vững từ thế hệ này sang thế hệ khác. Đồng thời, nó thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao đời sống tinh thần văn hóa của dân tộc.

- Trường hợp 1: văn hóa tiêu dùng có tác động lên chiến lược sản xuất kinh doanh của các chủ thể kinh tế, đặc biệt là chiến lược về sản phẩm (qua việc nghiên cứu thị trường, tâm lý, và thói quen tiêu dùng của người tiêu dùng).

- Trường hợp 2: Văn hóa tiêu dùng định hình và thay đổi cách sản xuất và tiêu dùng. Ví dụ: trong bối cảnh ngày càng gia tăng ô nhiễm môi trường, người tiêu dùng có xu hướng ưa chuộng các sản phẩm thân thiện với môi trường. Doanh nghiệp cũng thay đổi để sản xuất các sản phẩm thân thiện với môi trường.

- Trường hợp 3: văn hóa tiêu dùng ảnh hưởng đến chiến lược giá cả sản phẩm của các chủ thể kinh tế (dựa trên tâm lý tiêu dùng và đối tượng khách hàng của từng thị trường, giá cả sản phẩm sẽ được định hình khác nhau).

3. Một số đặc điểm trong văn hóa tiêu dùng Việt Nam và các biện pháp xây dựng văn hóa tiêu dùng.

a. Đặc điểm văn hóa tiêu dùng Việt Nam.

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin trường hợp (trang 62,63 SGK) và trả lời câu hỏi:

a. Em hãy cho biết những hình ảnh, thông tin và trường hợp trên đề cập đến đặc điểm văn hóa tiêu dùng nào?

b. Ngoài những đặc điểm trên, theo em, văn hóa tiêu dùng Việt Nam còn có những đặc điểm nào?

Trả lời:

a. Những hình ảnh, thông tin và trường hợp trên đề cập đến đặc điểm văn hóa tiêu dùng:

- Gói bánh chưng vào ngày Tết

- Lễ hội gói bánh chưng, bánh dày ngày Giỗ Tổ Hùng Vương

- Mua sắm ở chợ truyền thống...

b. Những đặc điểm của văn hóa tiêu dùng Việt Nam là tính kế thừa, tính giá trị và tính thời đại

b. Các biện pháp xây dựng văn hóa tiêu dùng

Câu hỏi: Em hãy quan sát hình ảnh, đọc thông tin trường hợp (trang 64 SGK) và trả lời câu hỏi:

a. Em hãy cho biết mỗi thông tin và trường hợp trên đề cập đến biện pháp xây dựng văn hóa tiêu dùng Việt Nam của chủ thể nào?

b. Theo em mỗi biện pháp có ý nghĩa như thế nào đối với việc xây dựng văn hóa tiêu dùng của người Việt Nam? Ngoài những biện pháp trên, em hãy kể tên một số biện pháp khác về xây dựng văn hóa tiêu dùng.

c. Em có nhận xét gì về hành vi tiêu dùng của bạn H? Nếu là bạn H em sẽ đưa ra lời khuyên tiêu dùng như thế nào?

d. Là học sinh em cần làm gì để góp phần xây dựng văn hóa tiêu dùng Việt Nam? 

Trả lời:

a. Mỗi thông tin và trường hợp trên đề cập đến cách chủ thể doanh nghiệp X và bạn H đã thực hiện để xây dựng văn hóa tiêu dùng ở Việt Nam.

b. Theo em, từng biện pháp đóng một đóng góp quan trọng vào quá trình xây dựng văn hóa tiêu dùng của người Việt Nam. Ngoài ra, còn có các biện pháp khác như tăng cường tuyên truyền về các đặc điểm của văn hóa tiêu dùng, bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa...

c. Hành vi tiêu dùng của bạn H có sự lãng phí và không tôn trọng những giá trị truyền thống. Nếu tôi là bạn H, tôi sẽ đề xuất cách tiêu dùng hợp lý và có ích hơn, không chỉ xem xét giá trị của sản phẩm mà còn xem xét sự bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc để tránh lãng phí.

d. Là một học sinh, tôi sẽ tham gia vào việc tuyên truyền, nắm vững kiến thức về tiêu dùng văn minh và hỗ trợ trong việc quảng bá tiêu dùng Việt Nam cả trong nước và quốc tế, nhằm đóng góp vào việc xây dựng văn hóa tiêu dùng của người Việt Nam.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Theo em, hành vi tiêu dùng của chủ thể nào dưới đây là hành vi tiêu dùng có văn hóa? Với các hành vi tiêu dùng không có văn hóa, chúng ta nên ứng xử như thế nào?

a. Vào dịp Tết nhiều gia đình luôn giữ gìn và phát huy giá trị tốt đẹp của văn hóa tiêu dùng Việt Nam.....

b. Bạn X thường sử dụng các hàng hóa dịch vụ thân thiện với môi trường.

c. Chị P thường mua nhiều hàng hoá dịch vụ vì cho rằng việc làm này sẽ thúc đẩy sản xuất phát triển.

d. Anh T tích cực tuyên truyền, ủng hộ mua sắm của hàng hóa có nguồn gốc, xuất xứ Việt Nam.

e. Các thành viên trong gia đình M luôn ăn mặc giản dị, tránh xa hoa, lãng phí.

Trả lời:

- Có một số trường hợp thể hiện hành vi tiêu dùng có văn hóa như sau:

• Trường hợp A: Trong dịp Tết, nhiều gia đình duy trì và phát triển những giá trị tốt đẹp của văn hóa tiêu dùng Việt Nam...

• Trường hợp B: Bạn X ưa chuộng việc sử dụng các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường.

• Trường hợp D: Anh T tích cực tham gia tuyên truyền và ủng hộ việc mua sắm các sản phẩm có nguồn gốc và xuất xứ từ Việt Nam.

• Trường hợp E: Các thành viên trong gia đình của bạn M thường ăn mặc đơn giản, tránh xa hoa và lãng phí.

- Trường hợp C, đại diện bởi chị P, không thể coi là hành vi tiêu dùng có văn hóa, vì việc mua sắm quá nhiều hàng hóa và dịch vụ không phản ánh nhu cầu thực sự và có thể gây ra sự lãng phí.

- Đối với các hành vi tiêu dùng không đúng văn hóa, chúng ta nên có thái độ phê phán, không đồng tình và đưa ra ý kiến để khuyến khích chủ thể thực hiện sửa đổi và thay đổi cách tiêu dùng của họ.

Câu 2:  Em hãy liệt kê một vài sản phẩm xanh, sạch mà em biết và làm rõ vai trò của văn hóa tiêu dùng thông qua hành vi tiêu dùng sản phẩm đó.

Trả lời:

Dưới đây là một số sản phẩm xanh, sạch mà em biết:

- Sản phẩm hữu cơ: Sản phẩm hữu cơ, như thực phẩm hữu cơ và sản phẩm nông nghiệp hữu cơ, được sản xuất mà không sử dụng hóa chất, thuốc trừ sâu và phân bón hóa học độc hại. Người tiêu dùng ưa chuộng sản phẩm này để ủng hộ việc sản xuất bền vững, giảm thiểu tác động đến môi trường và bảo vệ sức khỏe của họ.

- Sản phẩm tái chế: Sản phẩm tái chế, chẳng hạn như túi tote tái sử dụng, giấy tái chế và sản phẩm từ vật liệu tái chế, được ưa chuộng bởi người tiêu dùng nhằm giảm lượng rác thải và tài nguyên sử dụng.

- Đèn LED: Đèn LED tiêu thụ ít năng lượng hơn so với đèn truyền thống và có tuổi thọ lâu hơn. Người tiêu dùng lựa chọn sử dụng đèn LED để tiết kiệm năng lượng và giảm hóa đơn tiền điện.

Các hành vi tiêu dùng sản phẩm xanh, sạch này đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy văn hóa tiêu dùng bền vững. Người tiêu dùng lựa chọn các sản phẩm này để ủng hộ các giá trị bền vững, bảo vệ môi trường, và thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp xanh.

Câu 3: Em đồng tình hay không đồng tình với việc nào dưới đây? Vì sao?

a. Thấy nông sản của các bà con nông dân trong vùng tiêu thụ rất khó khăn, một số cá nhân đã tích cực tham gia giải cứu để chia sẻ sự vất vả với các hộ nông dân. Biết điều này, X đã vận động bạn bè trong lớp ủng hộ bà con.

b. Nhà trường vận động học sinh tham gia phong trào tiêu dùng xanh, tiêu dùng an toàn sức khỏe.

Trả lời:

- Với trường hợp A, em đồng tình hành động của bạn X. Bởi nó đã đóng góp phần nào vào việc giúp đỡ bà con nông dân vượt qua khó khăn. Hành động này cũng thể hiện tính đoàn kết và tinh thần nhân ái, phản ánh bản sắc văn hóa tiêu dùng Việt Nam.

- Về trường hợp B, em đồng tình với hành động của nhà trường. Vì nó thúc đẩy tiêu dùng xanh và an toàn sức khỏe, thể hiện tính giá trị trong văn hóa tiêu dùng của người Việt Nam. Hành động này không chỉ mang lại lợi ích cho người tiêu dùng và doanh nghiệp, mà còn đóng góp vào lợi ích của cộng đồng xã hội.

Câu 4: Em hãy liệt kê các hành vi tiêu dùng chưa có văn hóa của học sinh và nêu biện pháp để  khắc phục.

Trả lời:

- Một số hành vi tiêu dùng chưa có văn hóa của học sinh:

• Mua quá nhiều sản phẩm hoặc dịch vụ mà họ không cần hoặc có ít nhu cầu sử dụng.

• Thường xuyên mua sản phẩm ngoại quốc để thể hiện sự "đẳng cấp".

• Tiêu dùng quá nhiều các mặt hàng thức ăn nhanh hoặc đồ ăn vặt không rõ nguồn gốc, thường bày bán trên vỉa hè, lề đường, cổng trường học (như xúc xích, cá viên chiên, bánh tráng trộn).

- Để khắc phục những hành vi này, có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Tăng cường tuyên truyền và giáo dục để nâng cao nhận thức của học sinh về tiêu dùng có văn hóa. Họ cần cân nhắc và lựa chọn sản phẩm tiêu dùng một cách thông thái, đảm bảo sức khỏe.

• Học sinh cần xây dựng và thực hiện thói quen tiêu dùng hợp lý, ví dụ như chỉ mua những sản phẩm cần thiết, phù hợp với nhu cầu sử dụng và trong khả năng chi trả của họ. Họ cũng nên ưu tiên sử dụng các sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam để ủng hộ sản xuất trong nước.

VẬN DỤNG

Câu 1: Em hãy cùng bạn xây dựng một sản phẩm để tuyên truyền, quảng bá các hàng hóa Việt Nam chất lượng cao được sản xuất ở địa phương em.

Trả lời:

Câu 2: Em hãy viết bài để phê phán các biểu hiện không có văn hóa trong tiêu dùng và tuyên truyền, vận động bạn bè, người thân làm người tiêu dùng có văn hóa.

Trả lời:

Phê phán về hành vi “tiêu dùng thái quá”, gây lãng phí và gia tăng tình trạng ô nhiễm môi trường

Tiêu dùng thái quá, sự phát triển không kiểm soát trong việc đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, đang góp phần vào tình trạng lãng phí tài nguyên và gia tăng ô nhiễm môi trường. Ví dụ, trong khi chúng ta có thể háo hứng về sự tăng trưởng của thị trường viễn thông và số lượng điện thoại di động, ít ai quan tâm đến tác động môi trường của việc sản xuất và sử dụng hàng triệu chiếc điện thoại "đời mới." Những nguyên liệu và năng lượng cần thiết cho việc sản xuất này, cùng với lượng chất thải độc hại sau khi sử dụNg, thường được lờ đi.

Vấn đề không chỉ xuất hiện trong lĩnh vực công nghiệp viễn thông và điện thoại di động. Các biểu hiện tương tự cũng nổi lên trong việc sản xuất và sử dụng các sản phẩm khác, đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô, biểu tượng của sự phát triển kinh tế. Các chiếc xe hơi, từ khi sản xuất cho đến khi bị bỏ đi và trở thành phần của bãi rác, gây ra nhiều vấn đề về ô nhiễm môi trường.

Bài viết nêu bật mâu thuẫn giữa mục tiêu tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường, với sự ưu tiên thường dành cho tăng trưởng kinh tế. Tăng trưởng kinh tế thường đi kèm với tình trạng tiêu thụ tài nguyên và ô nhiễm môi trường. Mỗi sản phẩm tiêu dùng gây ra một lượng tài nguyên sử dụng và chất thải sản xuất.

Qua đây, nhấn mạnh rằng tiêu dùng không kiểm soát không chỉ cản trở sự tiêu thụ tài nguyên mà còn gây ô nhiễm môi trường. Điều này đặt ra tầm quan trọng của việc thay đổi thái độ tiêu dùng để giảm thiểu tác động tiêu cực đối với môi trường và bảo vệ nguồn tài nguyên quý báu của chúng ta.