CHỦ ĐỀ 9: HIẾN PHÁP NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

BÀI 22: NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA HIẾN PHÁP NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM NĂM 2013 VỀ QUYỀN CON NGƯỜI, QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ CƠ BẢN CỦA CÔNG DÂN

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

Mở đầu

CH: Em hãy quan sát những tranh sau và trả lời câu hỏi.

- Em hãy cho biết các tranh trên mô tả quyền và nghĩa vụ gì theo Hiến pháp băm 2013?

- Em đã từng thực hiện quyền và nghĩa vụ nào nêu trên?

Khám phá

CH 1: Em hãy đọc các thông tin sau và trả lời câu hỏi.

THÔNG TIN 1.

  Ngày 2/9/1945 tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Bản tuyên ngôn có đề cập: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng, tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”. Nội dung trong bản Tuyên ngôn độc lập của Việt Nam đã đề cập đến quyền con người, đấy là những quyền tự nhiên vốn có và không thể bị tước bỏ bởi bất cứ cá nhân, tổ chức nào.

THÔNG TIN 2.

  Theo Hiến pháp năm 2013, tại Chương II, Điều 14 ghi nhận: “Ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hoá, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật” Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được hiểu là những quyền, nghĩa vụ của một cá nhân đối với quốc gia mình mang quốc tịch được Hiến pháp ghi nhận.

- Em hiểu thế nào là quyền con người?

- Quyền con người được quy định trong Hiến pháp có ý nghĩa như thế nào?

CH 2:  Em hãy đọc trường hợp sau và trả lời câu hỏi.

  Trong giờ học môn Giáo dục kinh tế và pháp luật, tìm hiểu về Hiến pháp năm 2013, bạn A cho rằng: quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân là một. Tuy nhiên, B không đồng ý vì cho rằng Hiến pháp năm 2013 đã quy định, ở nước ta, các quyền con người, quyền công dân được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật. Như vậy, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được hiểu là những quyền, nghĩa vụ của một cá nhân đối với quốc gia mình mang quốc tịch được Hiến pháp ghi nhận và không đồng nhất với quyền con người.

- Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân là gì?

- Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được chia thành những nhóm quyền nào?

CH 3: Em hãy theo dõi sơ đồ sau và trả lời câu hỏi.

- Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo Hiến pháp năm 2013 được quy định như thế nào?

- Em đã từng thực hiện quyền (hoặc nghĩa vụ) nào kể trên? Hãy chia sẻ cùng thầy/cô và các bạn.

CH 4: Em hãy quan sát hình ảnh dưới đây và trả lời câu hỏi.

- Em hãy cho biết Việt Nam đã có những thành tựu nào trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền của người dân?

- Theo em, học sinh trung học phổ thông có thể đóng góp cho việc thúc đẩy và bảo vệ quyền của người dân bằng những hành vi thực tế nào phù hợp với lứa tuổi?

CH 5: Em hãy đọc các trường hợp sau và trả lời câu hồi.

Trường hợp 1.

  Anh A và chị K có hợp đồng mua bán cung cấp rau củ quả. Trong quá trình kí kết, anh A muốn giảm giá trị trên hợp đồng để tránh một phần thuế nộp cho Nhà nước. Tuy nhiên, chị K không đồng ý vì cho rằng nộp thuế là nghĩa vụ khi thực hiện quyền kinh doanh được Hiến pháp quy định. Chị K bày tỏ với anh A điều này và anh A cũng đồng tình. Cả hai kí kết hợp đồng đúng giá trị và đóng thuế đây đủ cho Nhà nước.

- Em có nhận xét như thế nào về việc làm của anh A và chị K?

- Theo em, việc đóng thuế thể hiện nghĩa vụ gì của công dân đối với Nhà nước?

Trường hợp 2.

 A là học sinh giỏi nhưng vì hoàn cảnh khó khăn nên A có ý định nghỉ học để phụ giúp gia đình. Sau khi nắm được thông tin, Quỹ khuyến học tại địa phương quyết định trao tặng học bổng cho A, A rất mừng và hứa ra sức học tập để sau này trở thành công dân tốt, đóng góp cho xã hội.

- Theo em, A đã được bảo đảm thực hiện quyền gì?

- Học tập có phải là nghĩa vụ không? Vì sao?

Luyện tập

CH 1: Em hãy sắp xếp những quyên và nghĩa vụ của công dân theo chủ đề tương ứng.

- Chủ đề:

 + Quyền về chính trị, dân sự;

 + Quyền về kinh tế, văn hoá, xã hội;

 + Nghĩa vụ cơ bản của công dân.

- Quyền, nghĩa vụ của công dân:

 + Học tập;

 + Kinh doanh những ngành nghề pháp luật không cấm;

 + Thực hiện lệnh gọi nhập ngũ;

 + Tham gia bầu cử khi đủ điều kiện;

 + Kết hôn;

 + Tham gia trưng cầu dân ý;

 + Được chăm sóc sức khoẻ;

 + Bảo vệ Tổ quốc.

CH 2:  Em có ý kiến gì về hành vi của các nhân vật dưới đây?

a. Anh A lên đường thực hiện nghĩa vụ quân sự.

b. Chị B tham gia bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.

c. Anh C và chị D mở cửa hàng kinh doanh dụng cụ học tập.

d. Anh D lén đọc nhật kí của em gái.

đ. M chủ động tham gia phong trào giữ gìn vệ sinh đường phố.

e. K chủ động đề nghị gia đình cho mình chọn ngành học khi đăng kí xét tuyển đại học.

CH 3: Em hãy theo đõi tình huống sau và thực hiện yêu cầu.

Bạn A và bạn B là 2 anh em trai trong một gia đình. Tại địa phương mà 2 người sinh sống hiện đang có đợt vận động nam thanh niên đủ tuổi lên đường nhập ngũ. Biết được thông tin, bạn A nói với anh trai của mình:

- Xã mình đang vận động nam thanh niên đủ tuổi nhập ngũ lên đường thực hiện nghĩa vụ quân sự, em sẽ làm đơn tình nguyện nhập ngũ, anh thấy sao?

Bạn B đáp lời:

- Thực hiện nghĩa vụ quân sự, tham gia bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ của công dân, em làm vậy là đúng. Chúng ta cùng đi khám sức khoẻ để nhập ngũ nhé!

Khi biết được tin bạn A và bạn B đều muốn lên đường thực hiện nghĩa vụ quân sự, gia đình rất ủng hộ vì đây là nghĩa vụ của công dân đối với Tổ quốc.

- Em hãy chia sẻ quan điểm của mình về việc làm của bạn A và bạn B.

- Cho biết những việc làm thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân phù hợp với lứa tuổi học sinh phổ thông.

Vận dụng

CH: Em hãy thiết kế một áp phích tuyên truyền về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân theo Hiến pháp năm 2013.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

Mở đầu

CH: 

Các tranh trên mô tả quyền và nghĩa vụ:

• Quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám chữa bệnh. 
• Quyền được học tập.
• Quyền bầu cử.
• Nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.

=> Em đã thực hiện quyền chăm sóc sức khỏe, quyền được học tập.

Khám phá

CH 1: 

- Quyền con người: những quyền tự nhiên, vốn có và khách quan của con người và không thể bị tước bỏ bởi bất cứ cá nhân, tổ chức nào.

- Quyền con người được quy định trong Hiến pháp 

=> Ý nghĩa: thể hiện sự tôn trọng, đảm bảo quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, cho thấy trách nhiệm của Nhà nước đối với công dân nước mình.

CH 2:  

- Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân: là những quyền và nghĩa vụ quan trọng, chủ yếu nhất của công dân thể hiện rõ nhất mối quan hệ pháp lý qua lại, bình đẳng giữa Nhà nước và công dân

- Quyền con người được chia thành 3 nhóm: 

• Các quyền dân sự, chính trị.

• Các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa.

• Quyền của các nhóm dễ bị tổn thương. 

- Các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân cũng được chia thành 3 nhóm: 

• Các quyền dân sự (tự do cá nhân), chính trị.

• Các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa.

• Các nghĩa vụ cơ bản của công dân.

CH 3: 

- Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân như sau: 

• Mọi người đều bình đẳng trước pháp luật; không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hoá, xã hội (Điều 16)
• Quyền sống (Điều 19)
• Quyền có nơi ở hợp pháp,..
• Nghĩa vụ trung thành với Tổ quốc (Điều 44)
• Nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, thực hiện nghĩa vụ quân sự (Điều 45),... 

- Em đã từng thực hiện các quyền và nghĩa vụ như: 

+ Quyền:

• Quyền sống
• Quyền có nơi ở hợp pháp
• Quyền tự do đi lại và cư trú theo luật định
• Quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tiếp cập thông tin
• Quyền học tập, quyền lựa chọn ngôn ngữ giao tiếp

+ Nghĩa vụ:

• Nghĩa vụ tuân theo Hiến pháp và pháp luật.
• Nghĩa vụ tôn trọng quyền của người khác.

CH 4:

- Việt Nam đã có những thành tựu trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền của người dân như, ví dụ như ban hành một số luật như:

+ Quyền về dân sự, chính trị:

• Hiến pháp 2013 có một chương riêng về "Quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân".
• Ban hành 96 văn bản luật, pháp lệnh liên quan đến việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân.
• Báo chí phát triển không ngừng, trở thành diễn đàn ngôn luận của các tổ chức xã hội, nhân dân.
• Tham gia hầu hết các công ước của LHQ về quyền con người.
• Các tôn giáo chung sống hòa hợp, được tôn trọng, đảm bảo sự bình đẳng.
• Cơ chế tố tụng được đảm bảo theo hướng công khai, minh bạch, tôn trọng và bảo vệ quyền con người.
• Đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người dân,...

CH 5: 

Trường hợp 1:

 - Anh A và chị K đã tuân thủ quy định của pháp luật về việc đóng thuế đầy đủ cho Nhà nước.

 - Việc đóng thuế là nghĩa vụ chuyển giao tài sản cho nhà nước khi có đủ điều kiện, đóng góp cho sự phát triển kinh tế của đất nước, đảm bảo an sinh, xã hội.

Trường hợp 2:

 - A đã được bảo đảm thực hiện quyền học tập.

 - Học tập vừa là quyền, đồng thời là nghĩa vụ của mỗi công dân Việt Nam

Luyện tập

CH 1: 

- Quyền về chính trị, dân sự: 

• Tham gia bầu cử khi đủ điều kiện
• Kết hôn
• Tham gia trưng cầu dân ý.

- Quyền về kinh tế, văn hóa, xã hội: 

• Kinh doanh những ngành nghề pháp luật không cấm
• Được chăm sóc sức khỏe
• Học tập.

- Nghĩa vụ cơ bản của công dân: 

• Thực hiện lệnh gọi nhập ngũ
• Bảo vệ Tổ quốc.

CH 2:  

a. Anh A đang thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc.

b.: Chị B đang thực hiện quyền bầu cử.

c.: Anh C và chị D đang thực hiện quyền tự do kinh doanh những mặt hàng mà pháp luật không cấm.

d.: Anh D đã vi phạm quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư

đ M đã có ý thức bảo vệ môi trường

e. K đã ý thức được quyền tự do cơ bản của công dân.

CH 3: 

- Việc làm của bạn A và bạn B rất đáng được khuyến khích, thể hiện sự tự giác thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc của công dân.

- Những việc làm thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân phù hợp với lứa tuổi học sinh phổ thông như:

• Chăm chỉ học tập, tìm hiểu kiến thức mọi mặt của cuộc sống.
• Tham gia các hoạt động xã hội: Bảo vệ môi trường; Tìm hiểu về biển đảo quê hương;...
• Nghiêm chỉnh hấp hành chính sách, pháp luật và thực hiện nghĩa vụ công dân.
• Tích cực tham gia tuyên truyền, vận động người thân, bạn bè thực hiện Hiến pháp và pháp luật.

Vận dụng

CH: HS tự thiết kế