CHỦ ĐỀ 9: HIẾN PHÁP NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

BÀI 24: NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA HIẾN PHÁP NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM NĂM 2013 VỀ BỘ MÁY NHÀ NƯỚC

PHẦN I: CÁC CÂU HỎI TRONG SGK

Mở đầu

CH: Em hãy liệt kê một số cơ quan nhà nước địa phương nơi sinh sống và chia sẻ hiểu biết về cơ quan đó.

Khám phá

CH 1:

Nếu là V, em sẽ trả lời: 

• Các cơ quan quyền lực nhà nước bao gồm:

• Quốc hội và Hội Đồng nhân dân các cấp

• Các cơ quan hành chính nhà nước gồm có: Chính phủ, Ủy ban nhân dân

• Cơ quan tư pháp gồm có: Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân.

CH 2:  Em lấy theo dõi thông tin dưới đây và thực hiện yêu cầu.

THÔNG TIN 1. 

  Quốc hội do cử tri cả nước bầu ra. Quốc hội là cơ quan nhà nước có vị trí đặc biệt quan trọng trong bộ máy Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tại Điều 69 Hiến pháp năm 2013 quy định: Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, quyền lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước.

  Nhiệm vụ và quyền hạn của Quốc hội được quy định như sau: Làm Hiến pháp và sửa đổi Hiến pháp; làm luật và sửa đối luật; Thực hiện quyền giám sát tối cao việc tuân theo Hiến pháp, luật và nghị quyết của Quốc hội; Quyết định mục tiêu, chỉ tiêu, chính sách, nhiệm vụ cơ bản phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; Quyết định chính sách cơ bản về tài chính, tiền tệ quốc gia; quy định, sửa đổi hoặc bãi bỏ các thứ thuế; Quyết định phân chia các khoản thu và nhiệm vụ chỉ giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương; Quyết định chính sách dân tộc, chính sách tôn giáo của Nhà nước; Quy định tổ chức và hoạt động của Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Hội đồng bầu cử quốc gia, Kiểm toán nhà nước, chính quyền địa phương và cơ quan khác do Quốc hội thành lập; Quyết định đại xá; Quyết định vấn đề chiến tranh và hoà bình; quy định về tình trạng khẩn cấp, các biện pháp đặc biệt khác bảo đảm quốc phòng và an ninh quốc gia;...

(Trích Điều 70 Hiến pháp năm 2013)

THÔNG TIN 2.

  Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên; Hội đồng nhân dân quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân.

(Trích Điều 113 Hiến pháp năm 2013)

- Chỉ ra vị trí của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong bộ máy nhà nước.

- Nêu các nhiệm vụ và quyền hạn của của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Cho ví dụ về nhiệm vụ và quyền hạn của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

CH 3: Em hãy đọc thông tin dưới đây và thực liện yêu cầu.

THÔNG TIN 1.

  Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội.

(Trích Điều 94 Hiến pháp năm 2013)

  Chính phủ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và báo cáo công tác trước Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch nước. Nhiệm kì của Chính phủ theo nhiệm kì của Quốc hội. Khi Quốc hội hết nhiệm kì, Chính phủ tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi Quốc hội khoá mới thành lập Chính phủ.

  Chính phủ có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: Tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, lệnh, quyết định của Chủ tịch nước; Trình dự án luật, dự án ngân sách nhà nước và các dự án khác trước Quốc hội; Thống nhất quản lí về kinh tế, văn hoá, xã hội, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trường, thông tin, truyền thông, đối ngoại, quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; Thống nhất quản lí nền hành chính quốc gia; thực hiện quản lí về cán bộ, công chức, viên chức và công vụ trong các cơ quan nhà nước; Bảo vệ quyền và lợi ích của Nhà nước và xã hội, quyền con người, quyền công dân; bảo đảm trật tự, an toàn xã hội;...

(Trích Điều 96 Hiến pháp năm 2013)

THÔNG TIN 2.

  Ủy ban nhân dân ở cấp chính quyền địa phương do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm trước Hội đồng nhân dân và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên. Ủy ban nhân dân tổ chức việc thi hành Hiến pháp và pháp luật ở địa phương; tổ chức thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân và thực hiện các nhiệm vụ do cơ quan nhà nước cấp trên giao. (Điều 114 Hiến pháp năm 2013)

- Cho biết vị trí của Chính phủ và Uỷ ban nhân dân trong bộ máy nhà nước.

- Nêu các nhiệm vụ và quyền hạn của của Chính phủ và Uỷ ban nhân dân. Cho ví dụ về nhiệm vụ và quyền hạn của Chính phủ và Uỷ ban nhân dân.

CH 4: Em hãy đọc thông tin dưới đây và thực hiện yêu cầu.

THÔNG TIN.

  Toà án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Toà án nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ công lí, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

(Trích Điều 102 Hiến pháp năm 2013)

  Viện kiểm sát nhân dân thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ bảo vệ pháp luật, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, góp phần bảo đảm pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất.

(Trích Điều 107 Hiến pháp năm 2013)

- Em hãy nêu chức năng và nhiệm vụ của Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Cho ví dụ về chức năng của Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân.

CH 5:  Em hãy đọc thông tin dưới đây và trả lời câu hỏi.

THÔNG TIN. 

  Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước Cộng hoà xã hộ chủ nghĩa Việt Nam về đối nội và đối ngoại. Chủ tịch nước do Quốc hội bầu trong số đại biểu Quốc hội. Chủ tịch nước chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội. Nhiệm kì của Chủ tịch nước theo nhiệm kì của Quốc hội. Khi Quốc hội hết nhiệm kì, Chủ tịch nước tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi Quốc hội khoá mới bầu ra Chủ tịch nước.

(Trích Điều 86, 87 Hiến pháp năm 2013)

- Chủ tịch nước có vị trí như thế nào trong bộ máy Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam?

- Theo em, tại sao Chủ tịch nước chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội?

CH 6: Em hãy các đọc thông tin sau và thực hiện yêu cầu. 

THÔNG TIN 1.

  Hội đồng bầu cử quốc gia là cơ quan do Quốc hội thành lập, có nhiệm vụ tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội; chỉ đạo và hướng dẫn công tác bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. Hội đồng bầu cử quốc gia gồm Chủ tịch, các Phó Chủ tịch và các Uỷ viên. (Trich Điều 117 Hiến pháp năm 2013)

THÔNG TIN 2.

  Kiểm toán nhà nước là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuần theo pháp luật, thực hiện kiểm toán việc quản lí, sử dụng tài chính, tài sản công. Tổng Kiểm toán nhà nước là người đứng đầu Kiểm toán nhà nước, do Quốc hội bầu. Nhiệm kì của Tổng Kiểm toán nhà nước do luật định. Tổng Kiểm toán nhà nước chịu trách nhiệm và báo cáo kết quả kiểm toán, báo cáo công tác trước Quốc hội; trong thời gian Quốc hội không họp, chịu trách nhiệm và báo cáo trước Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. 

(Trích Điều 118 Hiến pháp năm 2013) 

- Em hãy nêu chức năng của Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán nhà nước.

- Trình bày cơ cấu tổ chức của Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán nhà nước.

Luyện tập

CH 1: Em hãy cho biết các phát biểu sau đúng hay sai và nêu cơ sở pháp lí.

a. Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

b. Ngoài Toà án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cũng có chức năng xét xử.

c. Chính quyền địa phương tổ chức và bảo đảm việc thi hành Hiến pháp và pháp luật tại địa phương.

d. Hội đồng bầu cử quốc gia là cơ quan do Chính phủ thành lập.

đ. Kiểm toán nhà nước hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật.

CH 2: Em hãy thảo luận nhóm vấn đề sau và đề xuất hành động.

Là công dân nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, em cần thực hiện hành vi gì để góp phần bảo vệ, xây dựng bộ máy nhà nước?

CH 3: Em hãy đóng vai xử lí tình huống sau:

Chính quyền xã Y tổ chức cho nhân dân họp thảo luận, đóng góp ý kiến về việc xây dựng Nhà văn hoá xã. Biết tin, anh P rủ chị V cùng đi dự họp. Chị V từ chối và bảo:

- Tôi còn bận nhiều việc lắm, với lại, mình chỉ là người dân, có đóng góp ý kiến cũng không giá trị gì đâu. Chỉ có lãnh đạo xã mới là người quyết định mọi việc. Chúng  ta chỉ cần làm theo là được.

Anh P tuy không đồng tình với suy nghĩ của chị V nhưng không biết lí giải thế nào để chị hiểu.

Vận dụng

CH: Em hãy thiết kế một sản phẩm tuyên truyền nội dung cơ bản của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về bộ máy nhà nước.

PHẦN II: 5 PHÚT SOẠN BÀI

Mở đầu

CH: Một số cơ quan nhà nước địa phương nơi sinh sống:

- Ủy ban nhân dân phường

- Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam

- Sở Tư pháp

- Công an phường

Khám phá

CH 1: 

Nếu là V, em sẽ trả lời: 

• Các cơ quan quyền lực nhà nước bao gồm:

• Quốc hội và Hội Đồng nhân dân các cấp

• Các cơ quan hành chính nhà nước gồm có: Chính phủ, Ủy ban nhân dân

• Cơ quan tư pháp gồm có: Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân.

CH 2: 

- Quốc hội và Hội đồng nhân dân đều là những cơ quan quyền lực nhà nước, trong đó:

• Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan nhà nước cao nhất nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 

• Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra.

- Các nhiệm vụ và quyền hạn của của Quốc hội và Hội đồng nhân dân:

• Quốc hội: thực hiện quyền lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước và giám sát tối cao với hoạt động của Nhà nước. 

=> Ví dụ: Quốc hội thảo luận sửa đổi Hiến pháp.

• Hội đồng nhân dân các cấp: đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ quan nhà nước cấp trên; Hội đồng nhân dân quyết định các vấn đề của địa phương do luật định; giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và việc thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân. 

=> Ví dụ: Hội đồng nhân dân đại diện cho người dân địa phương đưa ra các câu hỏi chất vấn Quốc hội.

CH 3: 

- Vị trí của Chính phủ và Uỷ ban nhân dân trong bộ máy nhà nước 

 + Chính phủ:  Là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 

 + Ủy ban nhân dân: là cơ quan hành pháp của Hội đồng nhân dân, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. 

- Các nhiệm vụ và quyền hạn của của Chính phủ và Uỷ ban nhân dân:

 + Chính phủ: thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội

 + Uỷ ban nhân dân: chịu trách nhiệm trước Hội đồng nhân dân và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên.

=> Ví dụ: 

• Chính phủ chỉ đạo, quyết định chính sách cụ thể nhằm hướng nghiệp tạo việc làm, đảm bảo chế độ bảo hiểm lao động.

• UBND phường tiến hành làm thủ tục đăng kí kết hôn cho công dân.

CH 4: 

- Các bạn học sinh trường THPT A đã tích cực tham gia các phong trào do nhà trường phát động để tìm hiểu về văn hóa các dân tộc Việt Nam.

- Cách xử lí của chị E là đúng theo quy định của pháp luật

CH 5: 

- Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về đối ngoại.

- Chủ tịch nước chịu trách nhiệm và báo cáo công tác trước Quốc hội vì Chủ tịch nước do Quốc hội bầu trong số đại biểu Quốc hội, thực hiện các nhiệm vụ Quốc hội phân công.

CH 6: 

- Chức năng của Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán nhà nước:

• Hội đồng bầu cử quốc gia: tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội; chỉ đạo và hường dẫn công tác bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. 

• Kiểm toán nhà nước: hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện kiểm toán việc quản lí, sử dụng tài chính, tài sản công.

- Cơ cấu tổ chức của Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán nhà nước: 

• Hội đồng bầu cử quốc gia gồm Chủ tịch, các Phó Chủ tịch và các Ủy viên.

• Kiểm toán nhà nước: Tổng kiểm toán nhà nước là người đứng đầu Kiểm toán nhà nước, do Quốc hội bầu. Nhiệm kì của Tổng Kiếm toán nhà nước do luật định.

Luyện tập

CH 1:

- Các phát biểu đúng là a, c, đ

- Các phát biểu sai là b, d

* Giải thích:

- Viện kiểm sát nhân dân chỉ có chức năng thực hiên quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp.

- Hội đồng bầu cử quốc gia là cơ quan do Quốc hội thành lập.

CH 2: 

 - Có những hiểu biết nhất định 

 - Có những đóng góp mang tính xây dựng 

 - Không lan truyền những thông tin xuyên tạc,

CH 3: 

- Nếu là anh P, em sẽ giải thích cho chị V rằng: 

  Nhà nước CHXHCNVN là nhà nước của dân, do dân, vì dân, nhân dân là những người làm chủ đất nước, chính vì thế, ý kiến, quyền lợi của người dân luôn được đặt lên hàng đầu trong mọi quyết định của nhà nước.Suy nghĩ của chị V là không đúng với quan điểm lãnh đạo của Đảng và nhà nước và chị đã tự tước đi quyền công dân của mình.

Vận dụng

CH: HS tự thiết kế