Slide bài giảng Ngữ văn 12 Kết nối bài 6: Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu (Nguyễn Ái Quốc)

Tóm lược nội dung

BÀI 6. HỒ CHÍ MINH “VĂN HOÁ PHẢI SOI ĐƯỜNG CHO QUỐC DÂN ĐI”

VĂN BẢN. NHỮNG TRÒ LỐ HAY LÀ VA-REN VÀ PHAN BỘI CHÂU

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Bạn hiểu thế nào là trò lố? Trước một trò lố, người ta thường có những phản ứng như thế nào?

Bài làm rút gọn:

- “Trò lố": chỉ các hành động, lời nói hoặc hành vi không chân thành, không chính xác hoặc không trung thực. Đây là những hành động hoặc lời nói được thực hiện với mục đích đánh lừa, gạt người khác hoặc tạo ra ấn tượng giả định.

- Người ta thường phản ứng: mất lòng tin, phẫn nộ, hoài nghi, tức giận,...

Câu 2: Bạn đã biết gì về Phan Bội Châu và sự kính trọng mà nhân dân ta dành cho ông?

Bài làm rút gọn:

- Phan Bội Châu là một trong những nhà cách mạng, nhà văn và triết gia nổi tiếng của Việt Nam vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.

- Các tác phẩm văn học và triết học của Phan Bội Châu được nghiên cứu và coi trọng trong văn hóa và giáo dục của Việt Nam. Trong lòng người dân Việt Nam, Phan Bội Châu được coi là một biểu tượng của sự đấu tranh cho tự do và độc lập dân tộc. 

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Đoạn mở đầu có gì đặc biệt? Chú ý những biểu hiện của sự trào lộng trong ngôn ngữ trần thuật.

Bài làm rút gọn:

- Đoạn mở đầu có tính chất trào phúng, mỉa mai cao độ. Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ trần thuật đầy ẩn ý và sắc sảo để phê phán thực dân Pháp cũng như thái độ hèn nhát của những người Việt Nam thời bấy giờ. 

- Sự trào lộng được thể hiện qua cách dùng hình ảnh ẩn dụ, từ ngữ châm biếm, và cách kể chuyện có phần phóng đại, nhằm lột tả bản chất của nhân vật Va-ren và tình hình xã hội đương thời. Đây là một phương pháp hiệu quả để tác giả truyền đạt thông điệp của mình mà không cần phải nói một cách trực tiếp. Điều này không chỉ tạo nên giá trị nghệ thuật cho tác phẩm mà còn thể hiện rõ quan điểm và thái độ của Nguyễn Ái Quốc – tác giả văn bản – đối với các sự kiện lịch sử và nhân vật lịch sử được nhắc đến trong tác phẩm. 

Câu hỏi: Hình dung cảnh tượng tân quan Toàn quyền đến Đông Dương.

Bài làm rút gọn:

Các tòa nhà chính phủ và công trình xung quanh được trang hoàng lộng lẫy, thể hiện sự quan trọng của sự kiện này và quyền lực của Pháp tại Đông Dương. Đoàn rước lớn với sự tham gia của các quan chức thuộc địa và binh lính Pháp, diễu hành qua các con đường chính của thành phố. Người dân đứng hai bên đường, tò mò và có phần e dè, nhìn theo đoàn rước. Đây là biểu hiện của sự kiểm soát và ảnh hưởng của Pháp trong khu vực vào thời kỳ thuộc địa.

Câu hỏi: Có gì đặc biệt trong cách tác giả diễn tả thái độ của dân chúng?

Bài làm rút gọn:

- Sử dụng chi tiết miêu tả sinh động:

+ Tả hành động: “kêu lên”, “thở dài”,...

+ Tả ngoại hình: “lúc nhúc đứng sắp hàng”,...

- Câu văn: ngắn gọn, dồn dập, thể hiện sự sôi nổi, náo nhiệt của đám đông.

Tác giả đã miêu tả thái độ của dân chúng qua hành động, lời nói, biểu cảm, cử chỉ chứ không miêu tả trực tiếp. Cách tác giả diễn tả thái độ của dân chúng đã thể hiện thành công sự sôi nổi, náo nhiệt của đám đông, đồng thời thể hiện thái độ của dân chúng đối với Va-ren và Phan Bội Châu.

Câu hỏi: Cách dẫn dắt sự theo dõi của độc giả ở đây có điểm gì đáng chú ý?

Bài làm rút gọn:

- Ngôn ngữ sinh động:

+ Giọng điệu mỉa mai, châm biếm.

+ Sử dụng ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu.

+ Sử dụng câu hỏi tu từ để khơi gợi sự suy nghĩ của độc giả.

- Cốt truyện lôi cuốn:

+ Sử dụng các chi tiết hài hước, châm biếm.

+ Xây dựng các tình huống bất ngờ, gay cấn.

+ Lồng ghép các thông tin lịch sử, chính trị một cách khéo léo.

=> Hiệu quả nghệ thuật:

+ Gây ấn tượng sâu sắc cho độc giả.

+ Thể hiện chủ đề tác phẩm một cách hiệu quả.

+ Lôi cuốn sự chú ý của độc giả bằng ngòi bút tinh tế.

Câu hỏi: Hình dung phản ứng của Phan Bội Châu.

Bài làm rút gọn:

Phan Bội Châu tin tưởng Va-ren là người có thể giúp đỡ mình, nhưng ông đã bị lừa dối. Sau khi trải qua sự phẫn nộ, Phan Bội Châu cảm thấy buồn bã, thất vọng. Tác giả miêu tả sự buồn bã của Phan Bội Châu qua chi tiết “hình như lọt vào tai Bội Châu chẳng khác gì “nước đổ lá khoai”, “cái im lặng dửng dưng”,...

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Truyện ngắn Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt như thế nào?

Bài làm rút gọn:

Truyện ngắn được viết vào năm 1925, khi Phan Bội Châu bị bắt giam và sắp bị đưa ra xét xử.

Hoàn cảnh lúc bấy giờ:

- Thực dân Pháp tăng cường khủng bố, đàn áp phong trào yêu nước.

- Phan Bội Châu bị bắt giam, dư luận Pháp và thế giới lên án hành động của thực dân Pháp.

- Va-ren, Toàn quyền Đông Dương mới, hứa hẹn sẽ cải thiện tình hình.

Câu 2: Tác phẩm được chia thành năm phần rõ rệt. Hãy khái quát nội dung của từng phần.

Bài làm rút gọn:

- Phần 1 (Từ đầu đến "giam trong tử): Mở đầu.

- Phần 2 (Từ “Đến Sài Gòn" đến "vẫn nằm tù): Toàn quyền Va-ren và dân chúng.

- Phần 3 (Từ “Từ Sài Gòn" đến "vẫn nằm tù"): Toàn quyền Va-ren và triều đình An Nam.

- Phần 4 (Từ “Nhưng chúng ta” đến "hiểu Phan Bội Châu): Toàn quyền Va-ren và Phan Bội Châu. 

- Phần 5 (Tử “Cuộc gặp gỡ” đến hết): Lời kể của nhân chứng.

Câu 3: Cảm hứng trào lộng được thể hiện ở những phương diện nào của tác phẩm?

Bài làm rút gọn:

+ Cảm hứng trào lộng thể hiện qua việc xây dựng tình huống: tưởng tượng về cuộc gặp gỡ giữa hai bên, hai lực lượng đối địch.

+ Cảm hứng trào lộng thể hiện ở nhan đề: hạ bệ một sự kiện chính trị thành những trò lố nực cười.

+ Cảm hứng trào lộng thể hiện qua ngôn ngữ, giọng điệu: châm biếm, giễu nhại.

+ Cảm hứng trào lộng thể hiện qua việc xây dựng nhân vật: dựng một chân dung hí hoạ về quan Toàn quyền Đông Dương.

Câu 4: Tìm những chi tiết làm rõ sự tương phản giữa hai nhân vật Va-ren và Phan Bội Châu. Sự tương phản đó được thể hiện trên những bình diện nào?

Bài làm rút gọn:

Câu 5: Câu chuyện tưởng tượng về việc Va-ren sang Việt Nam nhậm chức và gặp Phan Bội Châu được kể từ những điểm nhìn nào?

Bài làm rút gọn:

+ Phần 1: là điểm nhìn của tác giả và những người cùng chí hướng đang hoạt động ở Pa-ri.  Thể hiện qua ngôi kể vô nhân xưng kết hợp với ngôi kể "chúng ta".

+ Phần 2: Câu chuyện được tiếp nối với nhiều điểm nhìn: điểm nhìn của người quan sát và kể chuyện ("Bỗng dưng tất cả dừng lại...");  điểm nhìn của Va-ren (lần đầu tiên được thấy một thành phố Đông Dương); điểm nhìn của chú bé con, chị con gái, anh sinh viên, bác cu li xe, nhà Nho; điểm nhìn của đám đông dân chúng ("Gì thế nhỉ?..."); 

+ Phần 3: điểm nhìn của người kể chuyện vì có sử dụng ngôi thứ 3 (vô nhân xưng) 

+ Phần 4: điểm nhìn của tác giả vì có sử dụng ngôi thứ nhất ("chúng ta") 

+ Phần 5: điểm nhìn của anh lính dông; của người kể chuyện; của "nhân chứng thứ hai".

Câu 6: Nêu cảm nhận của bạn về ngôn ngữ, giọng điệu của tác phẩm.

Bài làm rút gọn:

+ Giọng điệu mỉa mai, châm biếm, đả kích.

+ Ngôn ngữ giản dị, sắc sảo, châm biếm.

Câu 7: Phần kết thúc của tác phẩm có điểm gì đáng chú ý? Theo bạn, còn có những phương án kết thúc nào khác có thể nghĩ đến (xét theo góc nhìn của người sáng tác)?

Bài làm rút gọn:

* Phần kết thúc:

1. Tạo sự bất ngờ cho người đọc:

- Va-ren tưởng chừng như đã thành công nhưng cuối cùng lại thất bại thảm hại.

- Kết thúc mở ra nhiều suy nghĩ cho người đọc về tương lai của Việt Nam.

2. Mở ra viễn cảnh tươi sáng cho tương lai:

- Tác giả thể hiện niềm tin vào sự chiến thắng của chính nghĩa.

- Va-ren bị vạch trần bộ mặt lừa đảo, bẽ mặt trước dư luận.

- Phan Bội Châu và các nhà yêu nước khác tiếp tục đấu tranh cho độc lập dân tộc.

3. Phù hợp với chủ đề tác phẩm:

- Ca ngợi tinh thần yêu nước của Phan Bội Châu và các nhà yêu nước khác.

- Vạch trần bộ mặt lừa đảo của thực dân Pháp.

* Phương án kết thúc khác:

1. Phan Bội Châu được trả tự do:

- Nhờ sự can thiệp của dư luận quốc tế, Phan Bội Châu được trả tự do.

- Phan Bội Châu tiếp tục hoạt động yêu nước, cổ vũ tinh thần đấu tranh cho độc lập dân tộc.

- Kết thúc này thể hiện niềm tin vào sức mạnh của chính nghĩa và sự đoàn kết của nhân dân.

2. Va-ren tiếp tục lừa dối dư luận:

- Phan Bội Châu và các nhà yêu nước tiếp tục đấu tranh nhưng gặp nhiều khó khăn.

- Va-ren sử dụng thủ đoạn để che đậy sự thật, lừa dối dư luận.

- Kết thúc này thể hiện sự phức tạp của cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc.

Câu 8: Qua tác phẩm này, bạn có suy nghĩ gì về tài năng viết truyện ngắn của Nguyễn Ái Quốc.

Bài làm rút gọn:

- Cốt truyện logic, hấp dẫn.

- Khắc họa nhân vật sinh động, điển hình.

- Ngôn ngữ, giọng điệu phù hợp.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày cảm nhận, suy nghĩ của bạn về một thủ pháp trào lộng đã được tác giả sử dụng hoặc về đoạn kết của tác phẩm Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu.

Bài làm rút gọn:

Tác giả đã sử dụng kết thúc mở để tạo sự bất ngờ cho người đọc và khơi gợi suy nghĩ về tương lai của Việt Nam. Đoạn kết của tác phẩm là một điểm sáng tạo nghệ thuật của Nguyễn Ái Quốc. Va-ren, kẻ đại diện cho thực dân Pháp, tưởng chừng như đã thành công với trò lừa bịp của mình. Hắn ta hứa hẹn sẽ cải thiện tình hình Việt Nam, nhưng thực chất chỉ là muốn lừa dối dư luận. Tuy nhiên, cuối cùng Va-ren đã bị vạch trần bộ mặt lừa đảo và bẽ mặt trước dư luận, sự thật cũng được phơi bày rõ ràng. Phan Bội Châu và các nhà yêu nước khác tiếp tục đấu tranh cho độc lập dân tộc, bất chấp sự đàn áp của thực dân Pháp. Ông là nhà yêu nước kiên cường bất khuất, tượng trưng cho tinh thần quật khởi của dân tộc Việt Nam. Tác giả tin tưởng rằng, dù thực dân Pháp có hung hăng, tàn bạo đến đâu, thì nhân dân Việt Nam cũng sẽ chiến thắng và giành được độc lập dân tộc. Kết thúc mở của tác phẩm thể hiện niềm tin vào sự chiến thắng của chính nghĩa. Đoạn kết của tác phẩm đã khơi gợi lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và niềm tin vào tương lai tươi sáng của Việt Nam.