Slide bài giảng Ngữ văn 12 Kết nối bài 6: Mộ (Chiều tối - Hồ Chí Minh), Nguyên tiêu (Rằm tháng Giêng - Hồ Chí Minh)

Slide điện tử bài 6: Mộ (Chiều tối - Hồ Chí Minh), Nguyên tiêu (Rằm tháng Giêng - Hồ Chí Minh). Trình bày với các hiệu ứng hiện đại, hấp dẫn. Giúp học sinh hứng thú học bài. Học nhanh, nhớ lâu. Có tài liệu này, hiệu quả học tập của môn Ngữ văn 12 Kết nối sẽ khác biệt

Bạn chưa đủ điều kiện để xem được slide bài này. => Xem slide bài mẫu

Tóm lược nội dung

BÀI 6. HỒ CHÍ MINH “VĂN HOÁ PHẢI SOI ĐƯỜNG CHO QUỐC DÂN ĐI”

VĂN BẢN. MỘ (CHIỀU TỐI)

  NGUYÊN TIÊU (RẰM THÁNG GIÊNG)

                                                       

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Theo trải nghiệm và vốn văn học của bạn, những thời điểm như buổi bình minh, lúc hoàng hôn, đêm trăng rằm... có vị trí như thế nào trong cảm hứng sáng tạo của các nhà thơ xưa và nay?

Bài làm rút gọn:

Những khoảnh khắc như buổi bình minh, lúc hoàng hôn, hay đêm trăng rằm thường gợi cảm hứng sâu sắc cho các nhà thơ qua nhiều thời đại. 

- Với nhà thơ ngày nay, những hình ảnh đó không chỉ là biểu tượng của sự thay đổi, sự bắt đầu mới, và sự kết thúc, mà còn là nguồn cảm hứng cho sự suy tư và tình cảm sâu lắng.

- Đối với những nhà thơ mang lí tưởng cách mạng, những thời điểm này có thể được họ sử dụng như là biểu tượng cho sự hy vọng, sự đoàn kết, và niềm tin vào tương lai tươi sáng hơn.

Câu 2: Hãy cho biết hình dung của bạn về nội dung sáng tác của những nhà thơ vốn lấy lí tưởng cách mạng làm lẽ sống.

Bài làm rút gọn:

- Họ viết về cuộc đấu tranh cho tự do, công bằng, và những giá trị nhân văn cao cả.

- Họ cũng thường sử dụng hình ảnh thiên nhiên để biểu đạt tình cảm và quan điểm của mình một cách sâu sắc và đầy ý nghĩa.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Hình dung cảnh ngộ nhân vật trữ tình phải trải qua trên đường đi đày.

Bài làm rút gọn:

Ta có thể cảm nhận được sự cô đơn, mệt mỏi nhưng cũng đầy tinh thần lạc quan và yêu đời của nhân vật trữ tình. 

Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;

Cô em xóm núi xay ngô tối,

Xay hết, lò than đã rực hồng.

Những hình ảnh này gợi cho ta về cuộc sống bình dị của người dân lao động. Hơn thế, ta cũng sẽ cảm nhận được mà tâm hồn lạc quan, yêu đời của Hồ Chí Minh dù trong hoàn cảnh gian khổ. Một bức tranh thiên nhiên yên bình được hiện lên với hình ảnh chim mỏi tìm chốn ngủ, chòm mây trôi nhẹ, cô gái xóm núi xay ngô, lò than rực hồng; đối lập với cảnh ngục tù lạnh lẽo, tăm tối. Dù cho hiện tại có khó khăn đến đâu thì đây cũng là biểu tượng cho niềm tin vào sự sống, ánh sáng và tương lai tươi sáng hơn.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Nhận xét về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên (hình ảnh, bút pháp) trong hai câu thơ đầu của mỗi bài thơ.

Bài làm rút gọn:

- Trong bài thơ “Mộ” của Hồ Chí Minh, nghệ thuật miêu tả thiên nhiên được thể hiện với cảnh chim quyện về rừng và mây cô đơn trôi lững lờ. -> Đây là chiều tối yên bình.

- Bút pháp tinh tế, sử dụng những hình ảnh giản dị nhưng đầy chất thơ-> phản ánh tâm trạng cô đơn và khát vọng tự do của Bác khi bị giam giữ.

Câu 2: Dựa vào hoàn cảnh sáng tác của mỗi tác phẩm, hãy chỉ ra tác động của thời điểm chiều tối và đêm trăng rằm tháng Giêng đến cảm xúc và tâm trạng nhà thơ trong mỗi bài.

Bài làm rút gọn:

Bài thơ “Mộ” của Hồ Chí Minh được sáng tác trong hoàn cảnh Người bị giam giữ trong nhà lao của quân địch, phản ánh cảnh xóm núi lúc ngày tàn trên đường từ nhà lao Thiên Bảo đến Long Tuyền. Cảnh vật chiều tối với hình ảnh chim mỏi tìm chốn ngủ và mây lẻ loi trôi báo hiệu một ngày sắp kết thúc, mang lại sự tĩnh lặng và suy tư. Thời điểm chiều tối trong bài thơ gợi lên cảm giác cô đơn, mệt mỏi thế nhưng cũng đầy tinh thần lạc quan và yêu đời của nhà thơ. 

Trong khi đó, bài thơ “Nguyên tiêu” được sáng tác khi Bác Hồ đang ở chiến khu Việt Bắc, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Ánh trăng rằm soi sáng, mang lại cảm giác bình yên và sự gắn kết, tượng trưng cho hy vọng và sức mạnh tinh thần. Đêm trăng rằm tháng Giêng trong bài thơ không chỉ là bối cảnh thiên nhiên mà còn là thời điểm bàn bạc việc quân, phản ánh niềm tin và quyết tâm trong cuộc kháng chiến. 

Câu 3: Trong hai bài thơ MộNguyên tiêu, sự vận động của thời gian, của hình tượng thơ được tác giả thể hiện như thế nào? Bạn có cảm nhận gì về cách nhìn của tác giả đối với chiều hướng phát triển của sự vật?

Bài làm rút gọn:

Cả hai bài thơ đều thể hiện cho thấy tầm nhìn xa và tinh thần lạc quan không bao giờ tắt trong tâm hồn nhà thơ, dù trong hoàn cảnh khó khăn nhất. Tác giả đã sử dụng thiên nhiên như một phương tiện để thể hiện tâm trạng và tư tưởng của mình. Qua bài thơ, ta thấy được sự vận động của thời gian qua việc chuyển từ cảnh ngày tàn sang đêm, từ cảm giác cô đơn, mỏi mệt đến niềm tin và sức sống mãnh liệt. Từ đó phản ánh chiều hướng phát triển của sự vật theo hướng tích cực, lạc quan về tương lai. 

Câu 4: Cả hai bài thơ đều có bút pháp hội hoạ đặc sắc. Bạn có đồng ý với ý kiến nhận xét này không? Vì sao?

Bài làm rút gọn:

Em đồng ý vì Bác đã sử dụng ngôn từ như những nét vẽ, tạo nên những bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người sống động và đầy cảm xúc.

Câu 5: Đối chiếu các bản dịch thơ với nguyên văn của mỗi bài thơ (thông qua các bản dịch nghĩa), từ đó chỉ ra những chỗ các bản dịch thơ có thể chưa diễn đạt hết sắc thái và ý nghĩa của nguyên văn.

Bài làm rút gọn:

Các bản dịch có thể chưa diễn đạt hết được những nét tinh tế, những ẩn ý hoặc những cảm xúc sâu kín. Trong quá trình dịch thơ, việc truyền tải đầy đủ sắc thái và ý nghĩa của nguyên văn là một thách thức lớn. Điều này có thể do sự khác biệt về ngôn ngữ, văn hóa, hoặc do giới hạn của ngôn từ dịch.

Câu 6: Bức tranh về cuộc sống con người được miêu tả ở hai câu sau bài thơ Mộ gợi cho bạn cảm nhận gì về tâm trạng và đời sống tâm hồn của người từ – nhà thơ?

Bài làm rút gọn:

Hai câu cuối miêu tả cảnh cuộc sống bình dị của người dân lao động vào buổi tối, với hình ảnh cô gái xóm núi xay ngô và lò than đã rực hồng. Bác đã thể hiện tình cảm sâu sắc và sự gắn bó với nhân dân, cũng như niềm tin vào sức mạnh và vẻ đẹp của cuộc sống. Bác là một nhà thơ từ tâm, luôn hướng về cuộc sống của nhân dân, dù trong hoàn cảnh nào cũng không quên được hình ảnh người dân lao động và cuộc sống thường nhật của họ. Đây là những cảm xúc và tâm trạng phản ánh rõ nét trong bút pháp hội hoạ của Bác. Qua đó cho thấy dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào thì Người vẫn luôn có tầm nhìn lạc quan và yêu đời.

Câu 7: Hình ảnh ánh trăng đầy thuyền trong hai câu sau bài thơ Nguyên tiêu có thể đưa đến những suy nghĩ gì về mối tương quan giữa người chiến sĩ và người nghệ sĩ ở nhân vật trữ tình?

Bài làm rút gọn:

Hình ảnh gợi lên sự hòa quyện giữa tâm hồn nghệ sĩ và tinh thần chiến sĩ. Ánh trăng không chỉ soi sáng con thuyền mà còn là biểu tượng cho hành trình cách mạng, mang theo ước vọng và khát vọng vươn tới thành công. Trong ánh trăng tròn đầy, ta thấy sự lãng mạn, ung dung của người nghệ sĩ kèm với đó là cả sự lạc quan, niềm tin vào tương lai của người chiến sĩ. 

Câu 8: Chỉ ra dấu ấn của phong cách cổ điển trong mỗi tác phẩm.

Bài làm rút gọn:

- Ngôn ngữ và hình ảnh: Bác sử dụng ngôn ngữ trau chuốt, giàu hình ảnh và biểu tượng cổ điển như chim, mây, trăng, sông, thuyền, lò than… những hình ảnh này không chỉ đẹp về mặt thẩm mỹ mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu xa.

- Thể thơ: Cả hai bài thơ đều được sáng tác theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, một thể thơ truyền thống của văn học cổ điển Trung Quốc, thường được sử dụng trong thơ Đường.

- Tính chất trữ tình: Cả hai bài thơ đều thể hiện tâm trạng và cảm xúc của nhà thơ một cách trữ tình, sâu lắng, phản ánh rõ nét phong cách cổ điển trong cách thể hiện tình cảm và suy tư.

- Bút pháp chấm phá: Bác Hồ đã sử dụng bút pháp chấm phá, một kỹ thuật nghệ thuật cổ điển, để tạo nên những nét vẽ tinh tế trong bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người, qua đó phản ánh tâm trạng và tư tưởng của Người.

-> Những yếu tố này góp phần làm nên giá trị đặc sắc của hình ảnh “lò than rực hồng” trong “Mộ” và “trăng đầy thuyền” trong “Nguyên tiêu”, tạo nên vẻ đẹp cổ điển đồng thời mang đậm dấu ấn cá nhân của Bác Hồ.

KẾT NỐI ĐỌC – VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích giá trị đặc sắc của hình ảnh là than rực hồng (Mộ) hoặc hình ảnh trăng đẩy thuyền (Nguyên tiêu).

Bài làm rút gọn:

Hình ảnh "lò than rực hồng" trong bài thơ "Mộ" của Hồ Chí Minh thể hiện sự ấm áp, tình cảm và niềm lạc quan. Đây là biểu tượng cho ý chí kiên cường và niềm tin vào tương lai tươi sáng, dù trong khó khăn vẫn luôn hướng về ánh sáng của tự do và hạnh phúc. Dù trong hoàn cảnh gian khó của ngục tù, ngọn lửa từ lò than vẫn rực rỡ, không chỉ xua tan bóng tối, mà còn mang lại hy vọng và sức sống cho những tâm hồn đang chiến đấu. 

Trong khi đó, bài thơ "Nguyên tiêu" lại gợi lên hình ảnh trăng sáng soi lối, đẩy thuyền trở về sau buổi bàn bạc việc quân. Qua bài thơ ta thấy dk niềm tin và quyết tâm của những người chiến sĩ cách mạng, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn để đạt được mục tiêu cao cả của dân tộc. Ánh trăng đầy thuyền không chỉ là biểu tượng của vẻ đẹp thiên nhiên, mà còn là nguồn cảm hứng, là động lực cho cuộc chiến đấu và khát vọng tự do.