Soạn giáo án ngữ văn 8 kết nối tri thức Bài 9 Văn bản 2: Choáng ngợp và đau đớn những cảnh báo từ loạt phim hành tinh của chúng ta (Lâm Lê)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả, tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS

GV mời HS dựa vào nội dung chuẩn bị ở nhà, hãy Trình bày hiểu biết của em về tác giả và xuất xứ văn bản

Bước 2: HS tiếp nhận nhiệm vụ

Các nhóm thảo luận để chỉ ra những thông tin liên quan đến tác giả và xuất xứ của tác phẩm

Bước 3: HS tiến hành thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV mời một số HS đứng lên trình bày, các HS khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Lâm Lê: bút danh của Lê Hồng Lâm, sinh năm 1977, quê ở Quảng Trị

- Là nhà báo chuyên viết phê bình điện ảnh; tác giả của các cuốn sách Xem chữ đọc hình (2005), Chơi cùng cấu trúc (2009), Cánh chim trong gió (2016), ...

2. Tác phẩm: trích báo Tuổi trẻ online, ngày 12/5/2019

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tóm tắt, cách triển khai thông tin và vai trò của phương tiện phi ngôn ngữ trong văn bản

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà để trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Choáng ngợp và đau đớn trước những cảnh báo từ loạt phim “Hành tinh của chúng ta”

+ Theo em, những phần nào hoặc câu nào của văn bản có thể giúp em nắm được thông tin chính của văn bản một cách chính xác?

+ Từ đó, hãy cho biết thông tin chính mà văn bản đề cập đến là gì?

+ Trong những cách triển khai văn bản mà em đã biết qua bài 9 của “Ngữ văn 7”, cách triển khai nào đã được áp dụng ở đây? Nếu chưa thoả mãn tên gọi của các cách triển khai văn bản mà sách giáo khoa và chương trình từng nêu, em có thể định danh cách triển khai văn bản ở bài viết của Lâm Lê như thế nào?

+ Sự hiện diện của các hình ảnh minh hoạ trong văn bản có ý nghĩa gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Giới thiệu chung về “loạt phim”

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà, yêu cầu HS làm việc theo nhóm đôi để trả lời các câu hỏi sau:

+ Nội dung chính của loạt phim tài liệu “Hành tinh của chúng ta” là gì?

+ Điểm đặc biệt của loạt phim này là gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

- GV cho HS đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả

Nhiệm vụ 3: Rất nhiều loài đang đứng bên bờ vực tuyệt chủng

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào phần chuẩn bị ở nhà, GV chia lớp thành 3 nhóm và yêu cầu HS thảo luận để trả lời các câu hỏi sau:

+ Tác giả cho biết điều gì về bố cục và quy mô phản ánh của bộ phim? 

+ Vẻ đẹp ở các cảnh phim hiện lên như thế nào qua lời miêu tả của tác giả văn bản?

+ Em nghĩ như thế nào về khả năng tác động của bộ phim qua những gì được tác giả văn bản nhắc đến ở đoạn này?

 Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo nhóm hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời đại diện một số nhóm trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

Nhiệm vụ 4: Nhưng vẫn chưa quá muộn

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà, yêu cầu HS làm việc theo nhóm đôi để trả lời các câu hỏi sau:

+ “Rất nhiều lời cảnh báo ... mỗi bộ phim”. Theo em, sự so sánh ở đây có ý nghĩa gì đối với việc đánh giá bộ phim?

+ Nêu tên những tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học mà em đã học, đã biết có đưa ra lời cảnh báo tương tự cảnh báo của loạt phim Hành tinh của chúng ta. Sự gặp gỡ đó giữa các tác phẩm nói lên điều gì?

+ Cách kết thúc văn bản có gì đặc biệt?

+ Em có nhận xét gì về cách giới thiệu một bộ phim tài liệu mà tác giả đã thực hiện ở văn bản này?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

Hs làm việc theo cặp đôi hoặc đọc lại văn bản theo yêu cầu suy nghĩ để hoàn thành nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

GV mời 2-3 HS trình bày trước lớp yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét đánh giá chốt kiến thức

- GV cho HS đại diện các nhóm lên báo cáo kết quả

Nhiệm vụ 4: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS thành các nhóm (4-6 HS), yêu cầu HS:  Trình bày nhận xét của em về nội dung, nghệ thuật và đặc trưng thể loại của văn bản Choáng ngợp và đau đớn những cảnh báo từ loạt phim “Hành tinh của chúng ta”

- GV yêu cầu HS rút ra tổng kết nội dung, nghệ thuật và đặc trưng thể loại

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS rút ra kết luận về nội dung, nghệ thuật và đặc trưng thể loại của văn bản

- GV quan sát phần thảo luận của các nhóm, hướng dẫn, hỗ trợ (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện một số nhóm xác định nội dung, nghệ thuật và đặc trưng thể loại của văn bản

- GV yêu cầu các nhóm khác lắng nghe, nhận xét phần trả lời của nhóm bạn, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức

I. Tóm tắt, cách triển khai thông tin và vai trò của phương tiện phi ngôn ngữ trong văn bản

a. Tóm tắt

- Bộ phim được xây dựng hết sức kì công, có phạm vi bao quát lớn, gồm 8 tập

- Bộ phim như là phần tiếp theo của Hành tinh Trái đất được thực hiện trước đó, xét theo thông điệp chính mà chúng hướng tới

- Bộ phim đưa đến “những hình ảnh sống động và những thông tin chính xác nhất về hành tinh của chúng ta” với những thước quay từ 8 môi trường khác nhau trên Trái đất

- Song song với việc làm nổi bật vẻ đẹp diệu kì của thế giới tự nhiên trên Trái đất, bộ phim cũng đưa ra những cảnh báo đau lòng về sự suy thoái của môi trường sống bởi nhiều nguyên nhân, trong đó nguyên nhân đến từ hoạt động của con người

- Bộ phim toát lên sự lạc quan về khả năng phục hồi của môi trường sống trên Trái đất nhờ vào sự “tỉnh ngộ” của con người

=> Theo em, tác giả muốn người đọc chú ý đặc biệt tới thông tin về lời cảnh báo vẫn chưa qua muộn. Để từ đó bắt đầu hình thành ý thức bảo vệ môi trường sống, cứu lấy những loài vật đang có nguy cơ tuyệt chủng.

b. Cách triển khai

Văn bản được triển khai theo cách lần lượt đưa thông tin về những giá trị nội dung cơ bản của “loạt phim”. Với cách triển khai này, tác giả đã dễ dàng nêu bật được thông điệp chính toát ra từ bộ phim, gắn liền với hai từ khoá là “choáng ngợp” và “đau đớn”

c. Vai trò của phương tiện phi ngôn ngữ

- Sự hiện diện của các hình ảnh minh hoạ nhằm mang đến những hình ảnh và dẫn chứng chân thật, sinh động nhất.

-> Qua đó giúp người đọc dễ dàng liên tưởng đến vấn đề đang được đề cập, đồng thời tăng tính thuyết phục cho thông điệp được nêu ra.

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Giới thiệu chung về “loạt phim”

- Nội dung chính của loạt phim tài liệu “Hành tinh của chúng ta”: đưa ra lời cảnh báo về sự nóng lên của toàn cầu, những môi trường sống bị hủy diệt và nhiều loài biến mất

- Điểm đặc biệt của loạt phim này đó là các nhà làm phim đã tạo sự tương phản và đối nghịch giữa vẻ đẹp của thiên nhiên, sự đa dạng của giống loài với cuộc khủng hoảng môi trường, khí hậu đang tàn phá và giết chết chúng mỗi ngày

2. Rất nhiều loài đang đứng bên bờ vực tuyệt chủng

- Tác giả cho biết bộ phim có 8 tập với 8 môi trường sống trên khắp thế giới, từ vùng cực băng giá tới những cánh rừng mưa nhiệt đới, sa mạc và đồng cỏ, đại dương sâu thẳm, sông ngòi và những khu rừng rậm đa dạng ở Nam Mỹ…

- Vẻ đẹp ở các cảnh phim hiện lên đẹp đẽ, choáng ngợp và đầy chân thật. Những con vật được đưa lên phim như thể bước ra từ bộ phim hoạt hình của hãng Pích-xa

-> Những gì được văn bản nhắc đến ở đoạn này: bộ phim phản ánh thực tế ô nhiễm và suy thoái của môi trường đang đe dọa đến môi trường sống của con người. Từ đó cảnh tỉnh loài người hãy ý thức về những hành động và quyết định của bản thân, nhận ra tầm quan trọng của nhiệm vụ bảo vệ môi trường.

3. Nhưng vẫn chưa quá muộn

- Sự so sánh khiến cho bộ phim trở nên nổi bật và khác biệt so với những phim khác cùng đề tài. Tức thay vì gửi gắm những thông điệp đầy ý nghĩa ở phần cuối như nhiều bộ phim tài liệu về tự nhiên trước đây, “Hành tinh của chúng ta” lại chọn cách đưa ra những lời cảnh báo để thôi thúc con người hãy hành động sớm nhất có thể để cứu lấy hành tinh này

- Những tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học mà em đã học, đã biết có đưa ra lời cảnh báo tương tự cảnh báo của loạt phim Hành tinh của chúng ta gồm: Godzilla Đại Chiến Kong - Godzilla Vs Kong (2021), Con tàu Titanic – Titanic (1997), Tháp lửa – The Tower (2012), Đại dịch cúm – The Flu (2013), …

Sự gặp gỡ giữa các tác phẩm nói lên mối bận tâm chung của nhân loại về một thử thách sống còn đối với sự sống trên Trái đất. Như vậy, từ nhà khoa học cho đến các nghệ sĩ, tất cả đều không thể lảng tránh những câu hỏi bức thiết do cuộc sống đặt ra, nhưng mỗi người, bằng các phương tiện sở đắc của mình, có thể bày tỏ quan điểm về những vấn đề chung theo một cách hay hình thức khác biệt

- Cách kết thức văn bản đặc biệt thay vì đưa ra lời khuyên, lời cảnh cáo thì tác giả đã chỉ ra dữ liệu và số lượng người tham gia quay phim và công nghệ quay phim tiên tiến được áp dụng nhằm ghi lại những thước phim chân thực nhất tới khán giả.

- Tác giả có cách giới thiệu tác phẩm khá linh hoạt, chẳng hạn không đưa những thông tin về đoàn làm phim, nhóm làm phim, thời gian làm phim, … vào một đoạn văn mà tách chúng ra và cài đặt vào những vị trí đắc địa. Điều mà tác giả quan tâm là khơi gợi vào hứng thú của người đọc. Tất cả các nhận xét mang tính chủ quan đều được đưa kèm với những miêu tả khách quan về các cảnh phim

III. Tổng kết

1. Nội dung

“Hành tinh của chúng ta” đã mang tới những lời cảnh báo, cảnh tỉnh tới mọi người về cuộc khủng hoảng môi trường, khí hậu đang tàn phá và giết chết nhiều sinh vật mỗi ngày. Đồng thời tác phẩm cũng đưa ra thông điệp: Không bao giờ là quá muộn để chúng ta bắt tay vào hành động cứu lấy Trái đất này

2. Nghệ thuật

- Văn bản thông tin trình bày logic, rõ ràng, rành mạch làm tăng hiệu quả diễn đạt thông tin của văn bản.

- Văn bản sử dụng các kênh chữ, kênh hình nhằm tăng tính thuyết phục, tăng sức hấp dẫn đối với người đọc

3. Đặc trưng thể loại

a. Bố cục

Bố cục rõ ràng, mạch lạc, có hệ thống nên người đọc có thể dễ dàng theo dõi, nắm bắt thông tin

b. Cách trình bày thông tin

Trình bày theo cách lần lượt đưa thông tin về những giá trị nội dung cơ bản của loạt phim “Hành tinh của chúng ta” và kết hợp phương tiện ngôn ngữ với phương tiện phi ngôn ngữ

c. Ngôn ngữ

- Đơn giản, rõ ràng, ngắn gọn, đơn nghĩa