Soạn giáo án Mĩ thuật 4 cánh diều Bài 10: Nhạc cụ dân tộc

HOẠT ĐỘNG CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA HS

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế tích cực, hứng thú học tập cho HS và kết nối với bài học mới.

b. Cách tiến hành

- GV tổ chức cho HS nghe và đọc lời bài hát “Múa đàn” và yêu cầu HS vận động cơ thể theo nhạc:

https://www.youtube.com/watch?v=EMML1IquqGA

- GV trình chiếu lời bài hát:

- GV yêu cầu HS cho biết:

+ Nội dung bài hát là gì?

+ Tên của loại đàn xuất hiện trong bài hát?

- GV mời 2 – 3 HS trình bày trước lớp. HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến cho bạn.

- GV nhận xét, chốt đáp án:

+ Nội dung bài hát:Là lời ca hát mừng của các bạn nhỏ khi được ca múa với cây đàn với âm thanh vui tai.

+ Cây đàn tròn bài hát là cây đàn tỳ bà.

- GV tổ chức cho HS cùng hát bài hát trước khi giới thiệu vào bài học.

- GV dẫn dắt vào bài học: Cả lớp vừa nghe và tìm hiểu bài hát Múa đàn. Chúng ta cùng tìm hiểu nội dung đó trong Bài 10: NHạc cụ dân tộc.

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Quan sát, nhận biết

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS

- Nhận biết được sự thay đổi hình dạng của khối cơ bản; bước đầu tìm hiểu được đặc điểm của một số nhạc cụ dân tộc mang hình dạng của khối biến thể.

b. Cách tiến hành

- GV tổ chức HS tìm hiểu sự thay đổi hình dạng (biến thể) của một số khối cơ bản, nhận biết khối cơ bản biến thể trên một số nhạc cụ dân tộc.

- GV yêu cầu HS quan sát các cặp hình 1, 2, 3 (trang 47 SGK), thảo luận và trả lời câu hỏi: Em hãy chỉ ra điểm giống và khác nhau về hình dạng ở mỗi cặp hình.

- GV mời một số HS trả lời. HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

- GV nhận xét, chốt kiến thức:

- Điểm giống nhau: Các hình đều là các hình 3d, được tạo nên từ các các hình khối cơ bản, các hình khối biến thể.

+ Hình 1: Khối lập phương có các mặt là hình vuông. Chậu hoa có 4 mặt bên là hình thang cân, đáy chậu là hình vuông.

+ Hình 2: Khối trụ có các mặt xoay quanh là hình chữ nhật, còn cốc giấy có các mặt bao quanh là hình thang.

+ Hình 3: Khối cầu có các mặt là hình tròn còn quả trứng có hình ô van.

- GV yêu cầu HS quan sát hình 1, 2, 3, 4, 5 (trang 48 SGK), thảo luận, trả lời câu hỏi:

+ Em hãy đọc tên các nhạc cụ.

+ Em hãy chỉ ra bộ phận chính của mỗi nhạc cụ dân tộc có hình dạng giống với khối cơ bản nào?

- GV mời một số HS trả lời. HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

- GV nhận xét, chốt đáp án và giới thiệu trang phục trong mỗi ảnh:

+  Hình 1: Đàn bầu – thân đàn có hình trụ

+ Hình 2: Đàn đáy – thân đàn có hình chữ nhật.

+ Hình 3: Trống cơm – trống có hình trụ

+ Hình 4: Đàn Tơ rưng – các phím hình trụ

+ Hình 5: Cồng – có mặt cồng hình tròn.

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi về các khối hình cơ bản và biến thể của các hình đó , nhận biết hình khối cơ bản trong các đồ dùng

https://quizizz.com/join?gc=770904&source=liveDashboard

- GV giới thiệu thêm về mỗi nhạc cụ: tên, các bộ phận, cách sử dụng, đặc trưng nhạc cụ theo vùng miền và liên hệ bộ phận chính với khối cơ bản, khối cơ bản biến thể,...

+  Đàn tranh:

●       Đàn tranh có dáng hộp, có chiều dài từ 110 – 120cm. Đàn có một phần đầu lớn có lỗ để cài dây, phần đầu nhỏ có gắn khóa lên dây, số khóa tùy thuộc vào loại đàn và số dây đàn từ 16 đến 21 – 25 dây.

●       Dây đàn được làm bằng kim loại gồm nhiều kích cỡ khác nhau. Để chơi đàn ta cần dùng móng chất liệu kim loại, đồi mồi hoặc sừng.

●       Đàn tranh là nhạc cụ tiêu biểu trong Đờn ca tài tử Nam Bộ.

+ Sáo trúc:

●       Vật liệu tạo thành sáo trúc thường là trúc hoặc tre. Sáo có hình trụ dài kích thước đường kính 1,5cm và dài 30cm.

●       Sáo trúc có các lỗ hình tròn trên thân sáo để tạo nên các nốt trầm bổng khi thổi.

●       Sáo trúc là nhạc cụ tiêu biểu của người Kinh vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

+ Song loan:

●       Âm thanh song loan nghe đanh gọn, có cao độ lớn nhất và âm vực rộng vang rất xa.Song loan được làm từ gỗ có kết nối với nhau bằng 1 miếng kim loại uốn cong.

●       Song loan có một mặt tròn to và có một hình cầu nhỏ để gõ tạo âm thanh.

●       Song loan thường được dùng trong hát đờn ca tài tử Nam Bộ và biểu diễn nghệ ca hát vùng Đồng bằng Bắc Bộ.

- GV giới thiệu thêm hình một số sản phẩm nhạc cụ dân tộc khác cho HS quan sát và nêu tên các nhạc cụ, bộ phận chính của nhạc cụ, nhạc cụ đó thường được dùng vào trong những dịp nào.

+ Các nhạc cụ bao gồm đàn tính chũm chọe, nhạc sóc và chuông được dùng trong Lễ Lẩu Then, dân tộc Nùng vùng Trung Du phía Bắc.

+ Nhạc cụ truyền thống các dân tộc vùng Duyên Hải miền Trung. Nơi đây là địa bàn cư trú của các dân tộc: Chăm Chu Ru, Raglai,... Nổi bật là văn hóa truyền thống của người Chăm, trong đó không thể không kể đến trống Ghi năng, trống Paranưng,... Những hình ảnh được minh họa cho trích đoạn Lễ mở cửa tháp của dân tộc Chăm.

+ Dàn nhạc Ngũ Âm - Nhạc cụ truyền thống của dân tộc Khmer vùng Nam Bộ. Trong đó có vòng cồng lớn, trống vỗ, đàn thuyền (sắt), đàn thuyền (gỗ) và trống đánh. Các nhạc cụ này được sử dụng trong các dịp lễ tết, hội hè.

Hoạt động 2: Thực hành, sáng tạo

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS

- Nắm được cách tạo sản phẩm nhạc cụ có bộ phận chính là khối cơ bản biến thể.

- Tạo được sản phẩm ,mô hình nhạc cụ dân tộc theo ý thích.

b. Cách tiến hành

Nhiệm vụ 1. Hướng dẫn HS thực hành

- GV yêu cầu HS quan sát hình 1, 2, 3 (trang 49 SGK) và trả lời câu hỏi tương ứng với mỗi cách thực hành.

+ Sản phẩm chiếc trống cơm, chiếc cổng được tạo bởi những vật liệu nào?

+ Bộ phận chính của sản phẩm chiếc trống cơm, chiếc cồng có hình dạng của

khối nào?

+Sản phẩm chiếc trống cơm, chiếc cổng được trang trí bởi những hoạ tiết nào?

+ Em hãy nêu các bước tạo sản phẩm chiếc trống cơm, chiếc cổng.

- GV mời 2 – 3 HS trả lời câu hỏi. Các HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

- GV nhận xét, đánh giá và đưa ra đáp án:

+ Vật liệu:

●       Trống cơm: cốc giấy, giấy màu, băng đô, kéo.

●       Chiếc cồng: băng dính, giấy màu, kéo, băng đô, bát làm bằng giấy bạc.

+ Hình khối của bộ phận chính

●       Trống cơm: hình tròn ở hai đầu và hình chóp cụt ở thân trống.

●       Chiếc cồng: có mặt cồng hình tròn.

+ Trống cơm, chiếc cồng được trang trí bằng hoa văn hình tròn, tam giác, chữ nhật, ngôi sao...

+ Các bước tiến hành tạo ra trống cơm:

●       Bước 1: lấy băng dính cố định miệng của hai chiếc cốc úp vào nhau.

●       Bước 2: tạo các họa tiết trang trí bằng cách cắt giấy thủ công theo ý thích.

●       Bước 3: dán các họa tiết đã cắt lên chiếc cốc, cố định 2 đầu của dây ruy băng để tạo dây đeo trống.

+ Các bước tiến hành tạo ra chiếc cồng:

●       Bước 1: Cắt giấy màu để tạo các họa tiết trang trí cho chiếc cồng.

●       Bước 2: dán các họa tiết đó vào mặt sau của chiếc bát để tạo mặt cồng.

●       Bước 3: cố định 2 đầu ruy băng vào miệng bát để tạo ra dây đeo.

- Về hoạ tiết trang trí, có thể linh hoạt sử dụng giấy màu hoặc bút màu, màu giát miễn sao phù hợp và tạo được sự sinh động cho sản phẩm. GV có thể gợi nhắc HS sử dụng màu nóng, màu lạnh, sắp xếp hoạ tiết xen kẽ, lặp lại, nhịp điệu, tạo chi tiết ấn tượng cho sản phẩm.

Nhiệm vụ 2. Tổ chức học sinh thực hành, sáng tạo

- GV sắp xếp HS ngồi theo nhóm (có thể làm bài tập cá nhân hoặc nhóm tuỳ theo thực tế HS của lớp).

- GV giao nhiệm vụ cho HS: Em hãy tạo hình một nhạc cụ dân tộc theo ý thích nào có hình dạng của khối cơ bản biến thể theo gợi ý sau:

+ Quan sát, trao đổi với bạn trong nhóm/bên cạnh về ý tưởng thực hành của mình (chọn nhạc cụ để mô phỏng, sử dụng hoạ tiết trang trí,...).

+ Hỏi ý tưởng thực hành của bạn/nhóm bạn (bạn chọn nhạc cụ nào để mô phỏng

+ Sử dụng vật liệu nào để thực hành,....

- GV lưu ý HS chọn nhạc cụ để mô phỏng phù hợp với điều kiện vật liệu mà HS có. Không mô phỏng nhạc cụ có nhiều chi tiết phức tạp. Sử dụng các hoạ tiết trang trí là hình cơ bản, chấm hoặc nét nhắc lại,... Tạo hình bộ phận chính trước, chi tiết, hoạ tiết trang trí sau.

- GV nắm bắt mức độ thực hiện nhiệm vụ của HS; có thể hướng dẫn, gợi mở, hỗ trợ.

- GV cho HS quan sát một số mẫu tham khảo:

- GV tổ chức cho HS chơi trò chơi để nhận biết các hình khối trong nhạc cụ âm nhạc dân tộc.

https://quizizz.com/join?gc=057375&source=liveDashboard

- GV tổng kết lại hình khối của các loại nhạc cụ dân tộc có trong trò chơi.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

CẢM NHẬN – CHIA SẺ

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS giới thiệu, chia sẻ được cảm nhận về sản phẩm.

b. Cách tiến hành

- GV hướng dẫn HS trưng bày sản phẩm, yêu cầu HS quan sát, trao đổi, giới thiệu, chia sẻ cảm nhận về sản phẩm nhạc cụ dân tộc.

- GV đặt câu hỏi gợi ý HS chia sẻ:

+ Em hãy giới thiệu tên sản phẩm của cá nhân/nhóm.

+ Sản phẩm nhạc cụ của em/nhóm em có bộ phận chính giống với hình dạng của khối nào?

+ Chi tiết, màu sắc nào trên sản phẩm nhạc cụ của em/nhóm em là điểm nhấn nổi bật?

+ Em sử dụng hình cơ bản hay chấm, nét nào để trang trí làm đẹp cho sản phẩm?

+Em/nhóm em tạo sản phẩm bằng cách nào? Em thích sản phẩm, hình ảnh nào nhất? Vì sao?

- GV mời HS trả lời, chia sẻ; HS khác nhận xét, bổ sung.

- GV nhận xét, đánh giá kết quả thực hành, hoạt động trao đổi, chia sẻ, bổ sung của HS.

- GV gợi ý HS treo hoặc sắp xếp sản phẩm theo nhóm các nhạc cụ cùng loại hoặc cửa hàng bán nhạc cụ, trình diễn/biểu diễn,...

- GV khuyến khích HS chia sẻ thêm cách khác để trưng bày sản phẩm hoặc những khó khăn khi tạo sản phẩm cá nhân/nhóm.

- GV gợi mở HS chia sẻ hiểu biết của mình về nhạc cụ yêu thích, nhạc cụ có ở quê hương hoặc nhạc cụ khác.

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS đưa ra được ý tưởng vận dụng sản phẩm vào trong cuộc sống hay ý tưởng để tạo sản phẩm nhạc cụ dân tộc khác.

b. Cách tiến hành

- GV sử dụng câu hỏi để gợi mở HS nêu cách vận dụng:

+ Sản phẩm của em/nhóm em có thể sử dụng vào trong những hoạt động nào? (Tết Trung thu, biểu diễn văn nghệ, trang trí góc học tập,...).

+ Em có thể tạo sản phẩm nhạc cụ bằng những hình thức, chất liệu nào khác?

- GV mời 2 – 3 HS trả lời câu hỏi. Các HS khác lắng nghe, bổ sung ý kiến (nếu có).

- GV giới thiệu HS quan sát, tìm hiểu thêm một số vật liệu tự nhiên, vật liệu tái chế để làm các nhạc cụ (kèn lá, khèn rơm, song loan,...).

              Kèn lá                                  Kèn rơm

Đàn làm bằng vỏ dừa

- GV nhận xét chia sẻ của HS; đánh giá, tổng kết tiết học, bài học.

- GV tổng kết nội dung HS chia sẻ.

* CỦNG CỐ

- GV nhận xét, tóm tắt lại những nội dung chính của bài học.

- GV nhận xét, đánh giá sự tham gia của HS trong giờ học, khen ngợi những HS tích cực; nhắc nhở, động viên những HS còn chưa tích cực, nhút nhát.

* DẶN DÒ

- GV nhắc nhở HS:

+ Tìm hiểu thêm một số nhạc cụ trong môn Âm nhạc hoặc tạo mô hình nhạc cụ yêu thích như: sáo, đàn ghi-ta, đàn pi-a-nô,...

+ Chia sẻ cảm xúc sau khi hoàn thành sản phẩm với người thân, bạn bè.

+ Đọc trước nội dung tiết sau: Bài 11: Bánh ngon truyền thống (SHS tr.51).

- HS lắng nghe và vận động.

- HS quan sát và nhẩm theo.

- HS lắng nghe yêu cầu của GV.

- HS trình bày.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS cả lớp cùng hát ca khúc.

- HS lắng nghe, chuẩn bị vào bài học.

- HS quan sát, lắng nghe.

- HS trả lời câu hỏi.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, thực hiện yêu cầu.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS chơi trò chơi để củng cố kiến thức về hình khối.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS quan sát, lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, thực hiện theo hướng dẫn.

- HS trả lời câu hỏi.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS thực hành theo nhóm.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- HS lắng nghe, ghi nhớ.

- HS quan sát.

- HS chơi trò chơi.

- HS lắng nghe, ghi nhớ.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS trưng bày sản phẩm.

- HS lắng nghe, thực hiện.

- HS trả lời.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS ghi nhớ, thực hiện.

- HS quan sát.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, tiếp thu.

- HS lắng nghe, thực hiện.