Soạn giáo án Lịch sử 10 Cánh diều mới nhất Nội dung thực hành chủ đề 1: Lịch sử và sử học

Nội dung giáo án

File giáo án Lịch sử 10 – Cánh diều (cả năm)

Ngày soạn:…/…/…

Ngày dạy:…/…/…

CHỦ ĐỀ 1: LỊCH SỬ VÀ SỬ HỌC

BÀI 1: HIỆN THỰC LỊCH SỬ VÀ LỊCH SỬ ĐƯỢC 

CON NGƯỜI NHẬN THỨC

(2 tiết)

 

I. MỤC TIÊU

1. Về kiến thức

Sau bài học này, HS sẽ:

• Trình bày được khái niệm lịch sử và phân biệt được hiện thực lịch sử, lịch sử được con người nhận thức. Giải thích được khái niệm Sử học.

• Trình bày được đối tượng nghiên cứu của Sử học và nêu được chức năng, nhiệm vụ của sử học.

2. Năng lực

• Năng lực chung: 

• Giải quyết vấn đề: thông qua việc ứng dụng một số phương pháp cơ bản của Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức vào giải quyết các bài tập cụ thể trong quá trình học tập.

• Giao tiếp và hợp tác: thông qua hoạt động nhóm, trao đổi thảo luận và báo cáo sản phẩm học tập; giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua tìm hiểu về hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức.

• Năng lực lịch sử:

• Tìm hiểu lịch sử: Thông qua khai thác các nguồn sử liệu để trình bày được khái niệm lịch sử, đối tượng nghiên cứu của Sử học; nêu được chức năng, nhiệm vụ của Sử học.

• Nhận thức và tư duy lịch sử: Thông qua khai thác thông tin, tư liệu và hình ảnh để phân biệt được hiện thực lịch sử, lịch sử được con người nhận thức; giải thích được khái niệm Sử học.

• Vận dụng kiến thức, kĩ năng lịch sử: Thông qua giải quyết các dạng bài tập, tình huống liên quan đến hiện thực lịch sử, lịch sử được con người nhận thức và Sử học.

3. Phẩm chất

• Chăm chỉ: Ý thức tự giác, tích cực tham gia các hoạt động học tập để giải quyết vấn đề.

• Trung thực: Khai thác và xử lí các nguồn sử liệu bảo đảm tính khách quan, đánh giá sự kiện, nhân vật lịch sử cần xuất phát từ bối cảnh cụ thể.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Đối với giáo viên

• SGK, SGV, SBT Lịch sử 10, Giáo án.

• Giấy A0 để tổ chức hoạt động nhóm. 

• Tranh ảnh lịch sử, kiến thức được thể hiện dưới dạng sơ đồ hóa, đoạn phim, video về sự kiện quân đội Mỹ ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản. 

• Máy tính, máy chiếu (nếu có). 

2. Đối với học sinh

• SGK, SBT Lịch sử 10. 

• Tranh ảnh, tư liệu sưu tầm liên quan đến bài học Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức. 

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a. Mục tiêu: Tạo tâm thế cho HS, giúp HS ý thức được trách nhiệm học tập, hứng thú với bài học mới. 

b. Nội dung: GV trình chiếu cho HS quan sát video, hình ảnh sự kiện lịch sử Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản (tháng 8-1945).

c. Sản phẩm: HS trình bày hiểu biết của mình về sự kiện Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản (tháng 8-1945).

d. Tổ chức thực hiện: 

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV trình chiếu cho HS quan sát video, hình ảnh về sự kiện lịch sử Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản (tháng 8-1945). 

https://www.youtube.com/watch?v=LSFhep2xFGo (2:18 – hết).

- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp và trả lời câu hỏi:

+ Em hãy nêu hiểu biết của mình về sự kiện lịch sử Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản (tháng 8-1945).

+ Cho biết sự kiện lịch sử Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản (tháng 8-1945) là hiện thực lịch sử hay nhận thức lịch sử.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát video, hình ảnh về sự kiện lịch sử Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản (tháng 8-1945).

- HS thảo luận theo cặp và nêu cảm nhận sau khi quan sát video, hình ảnh.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- GV mời đại diện các cặp trình bày kết quả thảo luận:

Đầu tháng 8-1945, quân đội Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống thành phố Hi-rô-si-ma và Na-ga-sa-ki của Nhật Bản.

è Sự kiện lịch sử Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản (tháng 8-1945) là hiện thực lịch sử.

- GV mời đại diện HS khác nhận xét, bổ sung, nêu ý kiến (nếu có). 

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

- GV dẫn dắt vào bài học: Bình luận và đánh giá về sự kiện lịch sử Mỹ ném hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản (tháng 8-1945) có những ý kiến đánh giá trái chiều. Thứ nhất, Mỹ ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản làm cho Chiến tranh thế giới thứ hai chấm dứt sớm hơn nhiều tháng, hạn chế thiệt hại sinh mạng cho các bên tham chiến. Thứ hai, Mỹ không cần thiết phải ném bom nguyên tử. Đó là tội ác chiến tranh, là hành vi tàn bạo chống lại loài người. Vậy lịch sử là gì? Vì sao cùng một hiện thực lịch sử nhưng lại có những nhận thức lịch sử khác nhau? Hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử là gì và có liên quan đến những yếu tố cơ bản nào? Chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu trong bài học ngày hôm nay – Bài 1: Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức. 

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu về hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức

a. Mục tiêu: Thông qua hoạt động, HS trình bày được khái niệm lịch sử và phân biệt được hiện thực lịch sử, lịch sử được con người nhận thức. Giải thích được khái niệm Sử học.

b. Nội dung: GV cho HS hoạt động theo nhóm, yêu cầu HS đọc thông tin mục 1, kết hợp quan sát Hình 1, Hình 2 để hoàn thành Phiếu học tập.

c. Sản phẩm học tập: HS hoàn thành Phiếu học tập.

d. Tổ chức hoạt động:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS	DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập - GV chia HS cả lớp thành 4 nhóm. - GV cho HS hoạt động theo nhóm, yêu cầu HS đọc thông tin mục 1, kết hợp quan sát Hình 1, Hình 2 SGK tr. 4, 5 để hoàn thành Phiếu học tập.   PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 1. Tự chọn một sự kiện trong SGK để hoàn thành công thức 5W-1H (theo mẫu) - When? (sự kiện xảy ra vào thời gian nào?): ................. - Where? (sự kiện diễn ra ở đâu?): .................................. - What? (nội dung cơ bản của sự kiện là gì?): ................ - Who? (sự kiện gắn với nhân vật, quốc gia nào?): ........ - Why? (tại sao cùng một sự kiện lịch sử nhưng có nhiều quan điểm, nhận thức khác nhau?): ....................... - How? (sự kiện được bình luận, nhận thức như thế nào?): ............................................................................... 2. Trình bày khái niệm lịch sử. Phân biệt hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức - Lịch sử là ...................................................................... - Hiện thực lịch sử là ....................................................... - Lịch sử được con người nhận thức là ........................... - GV hướng dẫn HS nội dung thảo luận theo nhóm:  + Quan sát Hình 1, Hình 2 để thấy được yếu tố thứ nhất trong khái niệm lịch sử (hiện thực lịch sử). + Đọc đoạn viết nhận định lịch sử về việc quân đội Mỹ ném bom nguyên tử để thấy được yếu tố thứ hai trong khái niệm lịch sử (hiện thực lịch sử được con người nhận thức). à HS phân biệt được sự khác nhau giữa hai yếu tố này và lí giải được vì sao trong nhiều trường hợp, cùng một hiện thực lịch sử có thể được nhiều người nhận thức khác nhau. - GV mở rộng kiến thức cho HS: Ngoài hai sự kiện quân đội Mỹ ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản (8-1945) và Cách mạng tháng Tám năm 1945 của Việt Nam, còn có nhiều sự kiện có những quan điểm nhận thức khác nhau. Ví dụ: Sự kiện Cách mạng tháng Mười Nga (năm 1917), Chiến tranh lạnh (1947 – 1989),... Cùng một hiện thực lịch sử nhưng có thể có những nhận thức khác nhau là do có nhiều yếu tố chi phối: mục đích nghiên cứu, nguồn sử liệu, quan điểm tiếp cận, năng lực nhận thức, phương pháp nghiên cứu,... - GV trình chiếu cho HS quan sát tư liệu về hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức: Đính kèm dưới Hoạt động 1. Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ - HS hoạt động theo nhóm, đọc thông tin, kết hợp quan sát Hình 1, Hình 2 để hoàn thành Phiếu học tập.   - GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết). Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện các nhóm trình bày về khái niệm lịch sử và phân biệt được hiện thực lịch sử, lịch sử được con người nhận thức theo Phiếu học tập. - GV mời đại diện các nhóm nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, đánh giá quá trình HS thực hiện nhiệm vụ. - GV kết luận về nội dung Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức. - GV chuyển sang nội dung mới.	1. Tìm hiểu về hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức Đính kèm dưới Hoạt động 1.
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 1. Tự chọn một sự kiện trong SGK để hoàn thành công thức 5W-1H (theo mẫu) * Sự kiện Mỹ ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản  - When? (sự kiện xảy ra vào thời gian nào?): Tháng 8-1945. - Where? (sự kiện diễn ra ở đâu?): Thành phố Hi-rô-si-ma và Na-ga-sa-ki của Nhật Bản. - What? (nội dung cơ bản của sự kiện là gì?): Hai vụ ném bom nguyên tử ở Hi-rô-si-ma và Na-ga-sa-ki cùng với những hậu quả thảm khốc nhất do chiến tranh gây ra.  - Who? (sự kiện gắn với nhân vật, quốc gia nào?): Quân đội Mỹ và Nhật Bản. - How (sự kiện được bình luận, nhận thức như thế nào?):  + Mỹ ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản làm cho Chiến tranh thế giới thứ hai chấm dứt sớm hơn nhiều tháng, hạn chế thiệt hại sinh mạng cho các bên tham chiến.  + Mỹ không cần thiết phải ném bom nguyên tử. Đó là tội ác chiến tranh, là hành vi tàn bạo chống lại loài người. + Sẽ là ảo tưởng nếu cho rằng chiến tranh kết thúc trước khi Mỹ dùng tới bom nguyên tử.  + ... * Sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Bản tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình, Hà Nội - When (sự kiện xảy ra vào thời gian nào?): Ngày 2-9-1945. - Where (sự kiện diễn ra ở đâu?): Quảng trường Ba Đình, Hà Nội. - What (nội dung cơ bản của sự kiện là gì?): Ngày 2-9-1945, tại quảng trường Ba Đình (Hà Nội), trước hàng vạn quần chúng nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, đánh dấu thắng lợi của Cách mạng tháng 8-1945. Đó là một hiện thực lịch sử (sự thật, khách quan).  - Who (sự kiện gắn với nhân vật, quốc gia nào?): Chủ tịch Hồ Chí Minh, Hà Nội. - How (sự kiện được bình luận, nhận thức như thế nào?): + Đó là kết quả sự kết hợp những điều kiện chủ quan và khách quan thuận lợi. + Có những quan điểm, nhận thức khác về sự kiện.  - Why (tại sao cùng một sự kiện lịch sử nhưng có nhiều quan điểm, nhận thức khác nhau?): Hiện thực lịch sử chỉ có một nhưng lịch sử được con người nhận thức ở nhiều cách, nhiều góc độ khác nhau do đặc trưng tiêu biểu của nguồn sử liệu; thái độ, nhận thức của nhà sử học; hình dung, nhận thức của con người về quá khứ,…. 2. Trình bày khái niệm lịch sử. Phân biệt hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức - Lịch sử: Được hiểu theo 3 nghĩa chính: + Là những gì diễn ra trong quá khứ của xã hội loài người. + Là những nhận thức, hiểu biết của con người về quá khứ, được phản ánh qua những câu chuyện kể hoặc tác phẩm ghi chép về quá khứ. + Là một khoa học (Sử học) nghiên cứu về quá khứ của con người. - Hiện thực lịch sử: là toàn bộ những gì đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại một cách khách quan, không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người.  - Lịch sử được con người nhận thức: là toàn bộ những tri thức, hiểu biết, những suy nghĩ và hình dung của con người về quá khứ. à Phân biệt hiện thực lịch sử và nhận thức lịch sử: - Hiện thực lịch sử có trước, nhận thức lịch sử có sau. Hiện thực lịch sử là duy nhất và không thể thay đổi, nhưng nhận thức lịch sử rất đa dạng và có thể thay đổi theo thời gian. Hiện thực lịch sử luôn khách quan, còn nhận thức lịch sử vừa khách quan, vừa chủ quan. - Nhận thức lịch sử có sự khác nhau là do mục đích nghiên cứu, nguồn sử liệu, quan điểm tiếp cận, phương pháp nghiên cứu.
TƯ LIỆU VỀ HIỆN THỰC LỊCH SỬ VÀ LỊCH SỬ ĐƯỢC CON NGƯỜI NHẬN THỨC * Một số hiện vật lịch sử và cách tái hiện lịch sử nước Âu Lạc: Mũi tên đồng tìm thấy ở Cổ Loa, Hà Nội (1959) Khuôn đúc mũi tên đồn  tìm thấy ở Cổ Loa, Hà Nội (2004) Trang bìa tác phẩm Chuyện nỏ thần của Tô Hoài * Lịch sử được con người nhận thức: Về La-pu-la-pu Tại nơi đây, vào ngày 27-4-1521, La-pu-la-pu và người dân địa phương đã đẩy lùi quân xâm lược Tây Ban Nha và giết chết vi n chỉ huy là Phéc-đi-năng Ma-gien-lăng. Do đó, La-pu-la-pu đã trở thành người Phi-líp-pin đầu tiên đánh đuổi quân xâm lược châu Âu. Bia tưởng niệm thủ lĩnh La-pu-la-pu  (Xê-pu, Phi-líp-pin)