Soạn giáo án buổi 2 Ngữ văn 11 cánh diều Bài 9 Văn bản 3: Lại đọc "Chữ người tử tù" của Nguyễn Tuân

HOẠT ĐỘNG CỦA GV-HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Hiểu biết chung

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, dựa vào kiến thức đã học trả lời câu hỏi: Trình bày những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm Lại đọc Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày các nội dung trên

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, nêu ý kiến bổ sung (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2: Nhắc lại kiến thức bài học

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV chia HS cả lớp thành 4 nhóm, yêu cầu các nhóm đọc lại văn bản Lại đọc Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân và trả lời các câu hỏi sau:

+ Văn bản trên cho thấy người viết muốn làm sáng tỏ điểm đặc sắc nào về nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn “Chữ người tử tù”?

+ Trong phần 2, người viết đã lập luận như thế nào để làm nổi bật vẻ đẹp của các nhân vật trong truyện Chữ người tử tù, nhất là việc “biết kính sợ” “cái tài, cái đẹp và cái thiên tính tốt của con người (thiên lương)”?

+ Em hãy chỉ ra ý kiến, giọng điệu của người viết trong đoạn văn sau:

“Nhưng thử nghĩ mà xem, con người không biết sợ cái gì trên đời này cả, liệu có phải là con người không? Cái gì cũng “vô uý”, cũng tỏ thái độ sắt thép, nghĩa là không biết mềm lòng trước bất cứ một cái gì, đấy là loài quỷ sứ chứ đâu phải là người! Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân dạy cho người ta hiểu rằng, muốn nên người, phải biết kính sợ ba điều này: cái tài, cái đẹp và cái thiên tính tốt của con người (thiên lương). Vậy, kẻ nào không biết sợ cái gì hết, đó là loài quỷ sứ.”.

+ Người viết đã phân tích, làm rõ thêm khía cạnh gì ở các nhân vật trong “Chữ người tử tù”? Ngôn ngữ ở phần 3 có điểm gì đáng chú ý?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS thảo luận theo nhóm, vận dụng kiến thức đã học để thực hiện nhiệm vụ.

- GV quan sát, hỗ trợ các nhóm (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 4 nhóm lần lượt trình bày kết quả thảo luận.

- GV yêu cầu các nhóm lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến cho nhóm bạn (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

- GV chuyển sang nội dung khác

Nhiệm vụ 3: Tổng kết

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân: Từ văn bản “Lại đọc Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân”, em hãy rút ra những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của văn bản.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS làm việc cá nhân, rút ra tổng kết cho văn bản

- GV quan sát, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại 1 – 2 HS trình bày về nội dung, hình thức văn bản.

- GV yêu cầu HS khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung ý kiến (nếu có).

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

1. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Nguyễn Đăng Mạnh (1930 - 2018). - Quê quán: Sinh ra tại Nam Định, nguyên quán Gia Lâm, thành phố Hà Nội.

- Nguyễn Đăng Mạnh được coi là nhà nghiên cứu đầu ngành về văn học Việt Nam hiện đại và được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân.

b. Văn bản Lại đọc “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân.

- Văn bản Lại đọc “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân là một trong những bài nghiên cứu của GS.Nguyễn Đăng Mạnh được in trong cuốn Những bài giảng về tác gia văn học tập 1, NXB Đại học quốc gia, Hà Nội, 1999.

2. Nhắc lại kiến thức bài học

I. Mục tiêu của bài viết

Văn bản trên cho thấy người viết muốn làm sáng tỏ:

 - Nội dung:

+ Muốn nhấn mạnh thông điệp về sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện với cái ác.

+ Cho thấy quan niệm thẩm mĩ của Nguyễn Tuân về cái đẹp của con người và nghệ thuật.

- Nghệ thuật:

+ Nghệ thuật xây dựng cốt truyện cùng tình huống truyện và hình tượng nhân vật đặc sắc của tác giả.

+ Sử dụng triệt để các hình ảnh đối lập để làm sáng tỏ quan niệm thẩm mĩ của mình.

II. Nhận xét lập luận, giọng điệu, ngôn ngữ của văn bản

a. Lập luận trong phần 2

Trong phần 2, người viết đã tạo ra ba luận điểm để làm nổi bật vẻ đẹp của các nhân vật trong truyện Chữ người tử tù:

* Luận điểm 1: Ánh sáng chói lóa của con người tài đức vẹn toàn trong ngục tù tăm tối, toàn kẻ tiểu nhân.

* Luận điểm 2: Tinh thần cứng rán, gan góc của những người mang nhân cách cao thượng:

* Luận điểm 3: Thái độ của Huấn Cao với người quản ngục.

b. Giọng điệu của đoạn văn

Trong đoạn văn trên, người viết đã chỉ ra ý kiến, khẳng định quan điểm của mình: "muốn nên người, phải biết kính sợ ba điều này: cái tài, cái đẹp và cái thiên tính tốt của con người (thiên lương). Vậy, kẻ nào không biết sợ cái gì hết, đó là loài quỷ sứ”.

ð Đây là một giọng điệu dứt khoát với giọng văn trầm lắng, nhẹ nhàng nhưng cũng mãnh liệt.

c. Người viết đã phân tích, làm rõ thêm khía cạnh ở các nhân vật trong Chữ người tử tù là

Phân tích Chữ người tử tù, người viết không những cần đề cao cái thái độ không biết sợ của Huấn Cao, người quản ngục và viên thơ lại, mà còn phải biết ca ngời cái biết sợ của những nhân vật này.

d. Ngôn ngữ ở phần 3

Tác giả sử dụng ngôn ngữ rất nhẹ nhàng nhưng rất rõ ràng và dứt khoát. Qua đó thể hiện rõ được quan điểm ý kiến của bản thân. 

3. Tổng kết

a. Nội dung

- Văn chương phải có gốc rễ là sự sáng tạo và những nhà văn có phong cách đều tạo ra cho mình một thế giới nhân vật riêng. 

- Cái đẹp, cái thiện lương dù trong hoàn cảnh nào cũng có thể chiến thắng cái đen tối, xấu xa, độc ác, muốn nên người phải biết kính sợ cái tài, cái đẹp và thiện lương trong mỗi con người.

b. Nghệ thuật

- Cách lập luận rõ ràng, dứt khoát, với một giọng điệu nhẹ nhàng, sâu lắng, có sức nặng.

- Phân tích lần lượt từng khía cạnh vấn đề theo trình tự từ bao quát đến chi tiết với những lí lẽ và bằng chứng phù hợp lấy từ truyện ngắn Chữ người tử tù.

- Không chỉ tập trung vào nhân vật trung tâm là Huấn Cao, tác giả cũng phân tích những nhân vật khác để làm nổi bật bức thông điệp về cái đẹp, cái thiện, về nghệ thuật chân chính có thể đưa con người đến với một thế giới tốt đẹp hơn.