BÀI 6: SỰ CHUYỂN BIẾN VÀ PHÂN HÓA CỦA XÃ HỘI NGUYÊN THỦY

MỞ ĐẦU

Trong đời sống thường ngày, chúng ta sử dụng rất nhiều các vật dụng được làm từ đồng và sắt, bởi các nguyên liệu này đã trở nên rất quen thuộc và cần thiết đối với con người từ rất lâu đời. Em hãy kể tên một số vật dụng đó. Em có biết các nguyên liệu đồng và sắt được phát hiện như thế nào, từ bao giờ và chúng đã làm thay đổi đời sống xã hội ra sao?

1. SỰ PHÁT HIỆN RA KIM LOẠI VÀ BƯỚC TIẾN CỦA XÃ HỘI NGUYÊN THỦY

Câu 1: Nêu quá trình con người phát hiện ra kim loại

Giải rút gọn: 

Vào khoảng thiên niên kỉ thứ IV TCN, người nguyên thủy đã phát hiện ra kim loại.

• Vào khoảng 3500 năm TCN: Người Tây Á và Ai Cập đã biết dùng đồng đỏ

• Khoảng 200 năm TCN: Cư dân nhiều nơi đã biết dùng đồng thau

• Khoảng cuối thiên niên kỉ thứ II - đầu thiên niên kỉ thứ I TCN: Con người biết chế tạo các công cụ bằng sắt

Câu 2: Hãy chỉ ra những thay đổi trong đời sống xã hội khi công cụ bằng kim loại xuất hiện.

Giải rút gọn: 

Những thay đổi trong đời sống xã hội khi công cụ bằng kim loại xuất hiện:

• Trong thị tộc, đàn ông dần đảm nhiệm những công việc nặng nhọc nên có vai trò lớn và trở thành chủ gia đình. Con cái lấy theo họ cha. Đó là các gia đình phụ hệ. 

• Cùng với sự xuất hiện ngày càng nhiều của cải dư thừa, xã hội dần có sự phân hoà kẻ giàu, người nghèo. Xã hội nguyên thuỷ dần tan rã. Loài người đứng trước ngưỡng cửa của xã hội có giai cấp và nhà nước.

Câu 3: Vì sao xã hội nguyên thuỷ ở các nước phương Đông phân hoá nhưng lại không triệt để?

Giải rút gọn: 

Do người nguyên thủy ở khu vực này sinh sống ven các con sông lớn, cư dân phải liên kết với nhau trong các cộng đồng vốn là các công xã thị tộc để làm thuỷ lợi và chống ngoại xâm. Tính có kết cộng đồng và nhiều tập tục của xã hội nguyên thuỷ vẫn tiếp tục được bảo lưu. 

2. SỰ TAN RÃ CỦA XÃ HỘI NGUYÊN THỦY Ở VIỆT NAM

Câu 1: Thời đại đồ đồng ở Việt Nam đã trải qua những nền văn hoá khảo cổ nào?

Giải rút gọn: 

Từ khoảng 4000 năm trước, cư dân ở Bắc Bộ, Trung Bộ và Nam Bộ đã biết tới đồ đồng

• 2000 TCN: Văn hoá Phùng Nguyên (Bắc Bộ).

• 1500 TCN: 

          + Văn hoá Đồng Đậu

          + Văn hoá tiền Sa Huỳnh (Trung Bộ)

• 1000 TCN:

+ Văn hoá Gò Mun (Bắc Bộ).

+ Văn hoá Đồng Nai (Nam Bộ).

Câu 2: Quan sát hình 4, hãy kể tên một số công cụ, vũ khí được tìm thấy thuộc văn hoá Gò Mun.

Giải rút gọn:

Một số công cụ, vũ khí được tìm thấy thuộc văn hoá Gò Mun: rìu, liềm, giáo, mũi tên, lao, dao… 

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Sự xuất hiện của kim loại đã có tác động như thế nào tới đời sống của con nguời?

Giải rút gọn: 

a) Sự phát hiện ra kim loại và những chuyển biến trong đời sống vật chất

Nhờ có công cụ mới bằng kim loại như lưỡi cày, rìu, cuốc...con người có thể khai hoang, mở rộng diện tích trồng trọt. Nghề luyện kim và chế tạo đồ đồng yêu cầu kĩ thuật cao cùng với nghề dệt vải, làm đồ gốm, đồ mộc,... dần trở thành ngành sản xuất riêng. Con nguời không chỉ đủ ăn mà còn có của cải dư thừa

b) Sự thay đổi trong đời sống xã hội

• Trong thị tộc, đàn ông dần đảm nhiệm những công việc nặng nhọc nên có vai trò lớn và trở thành chủ gia đình. Con cái lấy theo họ cha. Đó là các gia đình phụ hệ. 

• Cùng với sự kết hiện ngày càng nhiều của cải dư thừa, xã hội dần có sự phân hoá kẻ giàu, người nghèo. Xã hội nguyên thuỷ dần tan rã Loài người đứng trước ngưỡng cửa của xã hội có giai cấp và nhà nuớc.

Câu 2: Lập bảng theo mẫu sau và điển những nội dung phù hợp.

Giải rút gọn: 

Câu 3: Hãy tìm hiểu thêm và cho biết nguyên liệu đồng hiện nay còn được sử dụng vào những việc gì. Tại sao các loại công cụ và vũ khí bằng đồng ngày càng ít được sử dụng trong đời sống?

Giải rút gọn: 

Nguyên liệu đồng hiện nay còn được sử dụng vào những việc:

• Đồ đồng là những sản phẩm làm từ nguyên liệu bằng đồng ví dụ như tượng đồng, tranh đồng, trống đồng... 

• Trong tín ngưỡng, văn hóa dân gian: dùng đồng để làm đồ thờ cúng trong ban thờ gia tiên.

• Đồ đồng mỹ nghệ là những sản phẩm mỹ nghệ làm từ đồng.

• Đồ đồng phong thủy là những vật phẩm, linh vật, tượng... làm từ đồng. 

- Công cụ và vũ khí bằng đồng ngày càng ít được sử dụng trong đời sống vì: 

+ Công cụ, vũ khí bằng đồng thường có khối lượng lớn, tốn nhiều sức 

+ Không mang lại hiệu quả cao

+ Khó bảo quản, thời gian sử dụng ngắn