BÀI 14: NHÀ NƯỚC VĂN LANG – ÂU LẠC

MỞ ĐẦU

Dù ai đi ngược về xuôi

Nhớ ngày giỗ Tổ mùng Mười tháng Ba.

Từ lâu đời, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã ăn sâu vào tâm thức, tinh cảm của những người dân Việt và trở thành truyền thống vô cùng đặc biệt của dân tộc ta. Hình ảnh bên đã phản ánh phần nào không khi của ngày giỗ Tổ. Đã bao giờ em tự hỏi: Điều gì đã thôi thúc nhân dân ta luôn hướng về mảnh đất cội nguồn?

1. NHÀ NƯỚC ĐẦU TIÊN CỦA NGƯỜI VIỆT CỔ

Câu 1: Dựa vào thông tin trong mục 1 và sử dụng bản đồ hành chính Việt Nam, hãy xác định phạm vi không gian chủ yếu của Nhà nước Văn Lang trên bản đồ

Giải rút gọn:

Phạm vi không gian: 

- Địa bàn chủ yếu của Văn Lang gắn liền với lưu vực các dòng sông lớn ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ ngày nay. 

+ Bộ lạc Văn Lang cư trú trên vùng đất ven sông Hồng từ Ba Vì (Hà Nội) đến Việt Trì (Phú Thọ).

+ Vào khoảng thế kỉ VII TCN, ở vùng Gia Ninh (Phú Thọ) có vị thủ lĩnh dùng tài năng khuất phục được các bộ lạc và tự xưmg là Hùng Vương, đặt tên nước là Văn Lang, đóng đô ở Bạch Hạc (Phú Thọ).

Câu 3: Nhà nước Văn Lang ra đời vào thời gian nào? Hãy nêu ý nghĩa sự ra đời của Nhà nước Văn Lang.

Giải rút gọn: 

- Nhà nước Văn Lang ra đời vào khoảng thế kỉ VII TCN.

- Ý nghĩa sự: Sự ra đời của Nhà nước Văn Lang đã mở ra thời kì dựng nước đầu tiên trong lịch sử dân tộc.

2. SỰ RA ĐỜI NHÀ NƯỚC ÂU LẠC

Câu 1: Dựa vào thông tin trong mục 2 và sử dụng bản đồ hành chính Việt Nam, hãy xác định phạm vi không gian chủ yếu của Nhà nước Âu Lạc trên bản đồ

Giải rút gọn: 

Phạm vi không gian: 

Sau khi nước Âu Lạc ra đời, An Dương Vương đã chuyển kinh đô từ miền trung du Phong Châu xuống vùng đồng bằng ở Cổ Loa (Đông Anh, Hà Nội ngày nay). Cho xây dựng thành Cổ Loa, trở thành trung tâm của nước Âu Lạc và là một căn cứ quân sự vững chắc.

Câu 2: Nước Âu Lạc ra đời trong bối cảnh nào? Nhà nước Âu Lạc có điểm gì giống và khác so với Nhà nước Văn Lang?

Giải rút gọn: 

- Bối cảnh ra đời: Cuối thế kỉ III TCN, nhà Tần đem quân đánh xuống phía nam. Người Lạc Việt và người Âu Việt đã đoàn kết cùng nhau chống quân xâm lược. Họ đã cử ra "nguời tuấn kiệt" là Thục Phán lãnh đạo cuộc kháng chiến. Thục Phán lên làm vua, xưng là An Dương Vương, lập ra nuớc Âu Lạc (năm 208 TCN).

- Điểm giống và khác của nhà nước Âu Lạc với nhà nước Văn Lang: 

* Giống nhau:

- Có tổ chức bộ máy nhà nước

- Đơn vị hành chính: lấy làng, chạ làm cơ sở

- Vua có quyền quyết định tất cả, giúp vua cai trị đất nước là các Lạc hầu, Lạc tướng.

* Khác nhau:

- Nhà nước Âu Lạc: mở rộng hơn về mặt lãnh thổ, hoàn chỉnh hơn về tổ chức: có quân đội mạnh, vũ khí tốt, thành Cổ Loa kiên cố; quyền hành của nhà nước cao hơn và chặt chẽ hơn, vua có quyền hơn trong việc trị nước, phân biệt giai cấp sâu sắc hơn .

- Nhà nước Văn Lang: chưa có quân đội, chưa có pháp luật, Vua Hùng quyền lực không tập trung nhiều nhưu An Dương Vương

3. ĐỜI SỐNG VẬT CHẤT VÀ TINH THẦN CỦA CƯ DÂN VĂN LANG, ÂU LẠC

a) Đời sống vật chất

Câu 1: Quan sát hình 7, 8, 9 và dựa vào thông tin trong mục a, em hãy mô tả đời sống vật chất (nguồn lương thực, nơi ở, phương tiện đi lại, trang phục, đồ trang sức...) của người Việt cổ.

Giải rút gọn: 

• Lương thực: Chính là gạo nếp, gạo tẻ, muối, mắm cá,...
• Nơi ở: Chủ yếu là nhà sàn được dựng bằng tre, nứa, gỗ, …
• Phương tiện đi lại: đi bộ, thuyền, bè, trâu, ngựa, voi...
• Trang phục: thường cắt tóc ngang vai, búi tó hoặt tết tóc kiểu đuôi sam. Nam đóng khố, cởi trần, đi chân đất, nữ mặc váy, yếm. Vào dịp lễ hội có thể đội mũ lông chim, đeo trang sức.
• Trang sức: vòng tay, hạt chuỗi, khuyên tai,...

Câu 2: Những nghề sản xuất chính của cư dân Văn Lang - Âu Lạc là gì?

Giải rút gọn: 

Những nghề sản xuất chính của cư dân Văn Lang - Âu Lạc: 

• Trồng lúa nước, ngoài ra còn trồng các loại cây hoa màu 
• Nghề luyện kim dần được chuyên môn hóa. Kỹ thuật đúc đồng phát triển, bước đầu biết rèn sắt.

Câu hỏi: Trình bày những nét chính về đời sống tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc

Giải rút gọn: 

- Về tín ngưỡng, cư dân Văn Lang - Âu Lạc có tục thờ cúng tiên và thờ các vị thần trong tự nhiên như thần Sông, thần Núi, thần Mặt Trời, …

- Người Việt cổ có tục xăm mình, nhuộm răng đen, ăn trầu, làm bánh chưng, bánh dày.

- Tục cưới xin, ma chay, lễ hội khá phổ biển, nhất là hội mùa. 

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Hãy ghi lại những thông tin cơ bản nhất về hai nhà nước Văn Lang và Âu Lạc theo các gợi ý sau thời gian thành lập - kết thúc kinh đô; tổ chức bộ máy nhà nước, một số truyền thuyết dân gian có liên quan.

Giải rút gọn: 

Câu 2: Nêu một số thành tựu tiêu biểu của thời đại Văn Lang - Âu Lạc. Viết một đoạn văn ngắn giới thiệu về thành tựu mà em thích nhất

Giải rút gọn: 

* Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu thời đại Văn Lang - Âu Lạc: 

- Hiện vật tiêu biểu: Trống đồng.

- Công trình tiêu biểu: thành Cổ Loa.

- Lưỡi cày đồng, ngành luyện kim đồng thau

* Giới thiệu về Trống Đồng:

Từ muôn đời nay, trống đồng Đông Sơn đã là biểu tượng cho văn hóa Đông Sơn cũng như nền văn minh sông Hồng của người Việt cổ thời vua Hùng. Trống đồng cũng đã trở thành biểu tượng thiêng liêng của nền văn hóa dân tộc Việt Nam. Trống đồng hội tụ hồn thiêng sông núi, tích tụ những tinh hoa dân tộc trong suốt quá trình lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt. Trong suốt hàng nghìn năm dựng nước, giữ nước và cho đến ngày nay, trống đồng vẫn luôn là vật biểu trưng cho tinh hoa văn hóa cũng như ý chí quật cường của dân tộc ta. Hiện nay, trong các buổi nghi lễ trang nghiêm như dịp lễ hội, tiếng trống đồng vang lên uy nghi tạo không khí thiêng liêng làm tăng lên niềm tự hào dân tộc.

Câu 3: Lễ hội Đền Hùng được tổ chức vào ngày 10-3 âm lịch hàng năm có ý nghĩa như thế nào?

Giải rút gọn: 

Giỗ Tổ Hùng Vương 10/3 (âm lịch) hay còn gọi là lễ hội Đền Hùng diễn ra tại Đền Hùng, thành phố Việt Trì, Phú Thọ. Đây là ngày hội truyền thống để tưởng nhớ công lao dựng nước của các vị Vua Hùng, được nhân dân cả trong và ngoài nước thành kính kỷ niệm. Ngày 10/3 âm lịch hàng năm đã trở thành ngày Quốc giỗ và cả nước được nghỉ lễ. Lễ giỗ tổ Hùng Vương được tổ chức với mục đích tăng cường văn hoá tín ngưỡng truyền thống của người Việt, mặt khác cũng tăng cường sự đoàn kết các dân tộc và tình hữu nghị giữa các dân tộc Việt Nam. Đây là ngày lễ cần được giữ gìn và phát huy, giúp cho mọi người dân Việt Nam hiểu được lịch sử dân tộc và tổ tiên.