BÀI 2: DỰA VÀO ĐÂU ĐỂ BIẾT VÀ PHỤC DỰNG LẠI LỊCH SỬ?

MỞ ĐẦU

Các nhà sử học làm công việc tương tự như những thám tử. Muốn dựng lại lịch sử, họp hải đi tìm các bằng chứng, tức là các tư liệu lịch sử. Hình ảnh dưới đây là một dạng tư liệu lịch sử. Quan sát hình ảnh, em nhận thấy những hoa văn trên mặt trông đồng miêu tả những gì? Qua đó, em có thể biết được gì về đời sống của người Việt cổ?

1. TƯ LIỆU HIỆN VẬT

Câu hỏi: Thế nào là tư liệu hiện vật? Từ hình 2 và 3, em hãy kể thêm một số tư liệu hiện vật mà em biết.

Giải rút gọn: 

Tư liệu hiện vật là những di tích, đồ vật, ... của người xưa còn lưu giữ lại trong lòng đất hay trên mặt đất. 

Một số tư liệu hiện vật: 

• Nhóm hiện vật lợp mái cung điện thời Lý được tìm thấy tại Hoàng thành Thăng Long

• Ngói úp trang trí đôi chim phượng bằng đất nung tìm thấy ở Hoàng thành Thăng Long

• Rìu đá, công cụ bằng đá 

2. TƯ LIỆU CHỮ VIẾT

Câu 1: Đoạn tư liệu trên cho em biết thông tin gì về thời đại Hùng Vương

Giải rút gọn: 

Đoạn thông tin này cho ta biết thông tin về tổ chức hành chính, tên gọi của người đứng đầu các bộ…

Câu 2: Em hiểu thế nào là tư liệu chữ viết? Vì sao bia Tiến sĩ ở Văn Miếu (hình 4) cũng được coi là tư liệu chữ viết?

Giải rút gọn: 

Tư liệu chữ viết là những bản ghi, tài liệu chép tay hay sách được in, khắc chữ. 

- Văn bia Tiến sĩ ở Văn Miếu cũng được coi là tư liệu chữ viết, vì trên mỗi tấm bia đều có các bài văn thể hiện triết lí về dựng nước và giữ nước; bảo tồn văn hóa; ... Bia đề danh tiến sĩ là nguồn sử liệu quí giá, giúp cho việc nghiên cứu  về tiểu sử, hành trang của nhiều danh nhân Việt Nam.

3. TƯ LIỆU TRUYỀN MIỆNG

Câu 1: Thế nào là tư liệu truyền miệng

Giải rút gọn: 

Tư liệu truyền miệng là những câu chuyện dân gian, truyền thuyết được kể truyền miệng từ đời này qua đời khác gọi là tư liệu truyền miệng. 

Câu 2: Hình 5 khiến em liên hệ đến truyền thuyết nào trong dân gian

Giải rút gọn: 

Truyền thuyết Thánh Gióng

4. TƯ LIỆU GỐC

Câu hỏi: Em hiểu như nào là tư liệu gốc? Nêu ví dụ cụ thể.

Giải rút gọn: 

Tư liệu gốc là tư liệu cung cấp những thông tin đầu tiên và trực tiếp về sự kiện lịch sử. Đây là nguồn tài liệu đáng tin cậy nhất khi tìm hiểu lịch sử.

Ví dụ: Cố đô Huế, Đại Việt sử kí toàn thư, …

LUYỆN TẬP VÀ VẬN DỤNG

Câu 1: Theo em, tư liệu hiện vật, tư liệu chữ viết, tư liệu truyền miệng và tư liệu gốc có ý nghĩa gì và giá trị gì?

Giải rút gọn: 

• Sử liệu chính là phương tiện mà thông qua đó nhà sử học có thể nhận thức được những gì đã xảy ra trong quá khứ.

• Các nguồn sử liệu là bằng chứng giúp các nhà sử học "dựng lại lịch sử" một cách chính xác và khách quan nhất.

• Các nguồn tư liệu còn giúp ta hình dung về cuộc sống tinh thần và vật chất của cuộc sống con người

Câu 2: Khai thác hình 2, 3, 4 và 5 trong bài học, hãy cho biết hình ảnh nào thuộc tư liệu gốc?

Giải rút gọn: 

Hình: 1, 2, 3, 4

Câu 3: Hãy kể tên một số truyền thuyết có liệ quan đến lịch sử mà em biết.

Giải rút gọn:

Một số truyền thuyết liên quan đến lịch sử:

• Phù Đổng Thiên Vương – Thánh Gióng

• Sơn Tinh – Thuỷ Tinh

• Bọc trăm trứng

• Bánh Dày – Bánh Chưng, …

Câu 4: Ở nhà em hoặc nơi em sinh sống có những hiện vật nào có thể giúp tìm hiểu lịch sử. Hãy giới thiệu ngắn gọn một nhân vật mà em thích nhất.

Giải rút gọn: 

Bia tiến sĩ Văn Miếu Thăng Long, hay bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám là các bia đá ghi tên những người đỗ Tiến sĩ các khoa thi thời Lê, thời Mạc và thời Lê Trung Hưng (1442-1779) tại Văn Miếu Quốc Tử Giám (nay thuộc Hà Nội). Các bia đá này đã được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thế giới thuộc Chương trình Ký ức Thế giới vào ngày 9/3/2010, tại Ma Cao (Trung Quốc).