BÀI 5. CHUYỂN BIẾN KINH TẾ, XÃ HỘI CUỐI THỜI NGUYÊN THỦY

1. Sự phát hiện ra kim loại và chuyển biến về kinh tế cuối thời nguyên thủy

Câu 1: Quan sát các hình từ 5.1 đến 5.4 và đọc thông tin, hãy:

• Trình bày quá trình phát hiện ra kim loại vào cuối thời nguyên thủy

• Nêu ra vai trò của kim loại đối với sản xuất và đời sống của con người cuối thời nguyên thủy.

Giải rút gọn:

• Quá trình phát hiện ra kim loại vào cuối thời nguyên thủy:

  • Ban đầu, con người nhặt được những khối đồng nguyên chất (đồng đỏ) bị nóng chảy và vón cục lại.

  • Từ thiên niên kỉ IV TCN, con người phát hiện và chế tác công cụ lao đồng bằng đồng đỏ, đồng thau.

  • Đến cuối thiên niên kỉ II - đầu thiên niên kỉ I TCN, con người biết chế tác công cụ lao động bằng sắt.

• Nhờ có kim loại, diện tích canh tác nông nghiệp ngày càng mở rộng => năng suất lao động tăng, sản phẩm dư thừa.

2. Chuyển biến về xã hội cuối thời nguyên thủy

Câu 1: Quan sát sơ đồ hình 5.5, hãy:

• Nêu sự chuyển biến trong đời sống xã hội của người nguyên thuỷ khi kim loại xuất hiện.

• Cho biết mối quan hệ giữa người với người trong xã hội có giai cấp có gì khác so với xã hội nguyên thuỷ.

• Sự phân hóa không triệt để của xã hội nguyên thuỷ ở phương Đông thể hiện như thể nào?

Giải rút gọn:

• Quan sát hình 5.5 ta thấy:

  • Khi kim loại xuất hiện, đời sống xã hội của người nguyên thủy chuyển từ xã hội nguyên thủy sang xã hội giai cấp.

  • Mối quan hệ giữa người và người trong xã hội có giai cấp là quan hệ bất bình đẳng.

• Sự phân hóa không triệt để của xã hội nguyên thuỷ ở phương Đông thể hiện: cư dân đã sinh sống và canh tác nông nghiệp ven các dòng sông lớn. Họ sống quây quần và gắn bó với nhau để cùng làm thủy lợi, sản xuất nông nghiệp -> mối quan hệ giữa người với người vẫn rất gần gũi, mật thiết.

3. Việt Nam cuối thời nguyên thủy

Câu 1: Quan sát các hình từ 5.6 và 5.8 và đọc thông tin, hãy cho biết kinh tế Việt Nam cuối thời nguyên thủy có chuyển biến như thế nào?

Giải rút gọn:

• Từ văn hóa Phùng Nguyên, người Việt cổ đã bắt đầu biết chế tác công cụ lao động bằng đồng đỏ và đồng thau.

• Đến văn hóa Đồng Đậu, đặc biệt là văn hóa Gò Mun, công cụ bằng đồng thau nhiều hơn về số lượng và chủng loại. 

• Cuối thời nguyên thủy, con người dần chuyển xuống khai phá khu vực đồng bằng ven những dòng sông lớn (sông Hồng, sông Mã, sông Cả (sông Lam),...)

LUYỆN TẬP

Câu 1: Nêu những chuyển biến về kinh tế, xã hội vào cuối thời nguyên thủy. Chuyển biến nào quan trọng nhất? Vì sao?

Giải rút gọn:

• Chuyển biến về kinh tế: Con người phát hiện ra kim loại và chế tác công cụ lao động bằng đồng đỏ, đồng thau và bằng sắt.

• Chuyển biến về xã hội: Chuyển biến từ xã hội nguyên thủy sang xã hội có giai cấp

Trong đó, chuyển biến kinh tế là quan trọng nhất. Từ việc phát hiện ra kim loại, chế tác ra công cụ kim loại nên diện tích sản xuất và canh tác càng mở rộng, năng suất tăng cao, sản phẩm dư thừa => Xã hội có sự phân hóa.

Câu 2: Khái quát những nét cơ bản về kinh tế, xã hội Việt Nam cuối thời nguyên thủy.

Giải rút gọn:

• Về kinh tế: Biết chế tác công cụ lao động bằng đồng đỏ và đồng thau, số lượng lớn hơn và phong phú hơn về chủng loại

• Về xã hội: Con người dần chuyển xuống khai phá khu vực đồng bằng ven những con sông lớn và dần ổn định.

VẬN DỤNG

Câu 1: Kể tên một số vật dụng bằng kim loại hiện nay mà em biết. Từ đó, phát biểu suy nghĩa của em về ý nghĩa của việc phát hiện ra kim loại vào cuối thời nguyên thủy?

Giải rút gọn:

• Một số vật dụng bằng kim loại hiện nay mà em biết: 

  • Đồ dùng sản xuất: liềm, kìm, búa, cuốc, …

  • Đồ dùng gia đình: xoong, nồi, dao...

  • Đồ dùng công nghiệp: máy móc công nghiệp...

• Ý nghĩa của việc phát hiện ra kim loại vào cuối thời nguyên thủy:

Có thể nói, việc phát hiện ra kim loại để làm công cụ lao động có ý nghĩa hết sức to lớn. Nhờ có công cụ kim khí, con người có thể khai phá thêm đất hoang, tăng năng suất lao động, sản phẩm làm ra ngày càng nhiều, không chỉ đủ ăn mà còn dư thừa…