BÀI 17. BƯỚC NGOẶT LỊCH SỬ ĐẦU THẾ KỈ X

1. Họ Khúc giành quyền tự chủ

Câu 1: Khúc Thừa dụ đã giành quyền tự chủ như thế nào? Nêu nội dung và ý nghĩa cải cách của Khúc Hạo.

Giải rút gọn:

Khúc Thừa Dụ đã giành chính quyền tự chủ:

• Năm 905 nhân cơ hội nhà Đường ngày càng suy yếu, Khúc Thừa Dụ tập hợp nhân dân chiếm thành Đại La.

• Đầu năm 906, hoàng đế nhà Đường công nhận, phong Khúc Thừa Dụ là Tiết độ sứ An Nam.

Nội dung và ý nghĩa cải cách của Khúc Hạo:

• Nội dung: Chia đặt các lộ, phủ, châu và xã ở các xứ, bình quân thuế ruộng, tha bỏ lực dịch, ...

• Ý nghĩa: 

  • Xóa bỏ chế độ thống trị tàn bạo của nhà Đường, xây dựng một cuộc sống hoàn toàn tự chủ.  

  • Ngoài ra, việc làm đó còn chứng tỏ nền đô hộ của thế lực phong kiến Trung Quốc đối với nước ta đã chấm dứt. Nhân dân ta đã giành được quyền tự chủ. 

2. Dương Đình Nghệ khôi phục nền tự chủ

Câu 1: Dương Đình Nghệ đã khôi phục và giành quyền tự chủ như thế nào?

Giải rút gọn:

• Đầu năm 931, Dương Đình Nghệ kéo quân từ Ái Châu đánh và làm chủ thành Đại La.

• Cuộc kháng chiến năm 931 giành thắng lợi, Dương Đình Nghệ xưng Tiết độ sứ, khôi phục nền tự chủ.

3. Ngô Quyền và chiến thắng Bạch Đằng (năm 938)

Câu 1: Dựa vào lược đồ hình 17.5, hình 17.6 và đọc thông tin, hãy tóm tắt diễn biến trận Bạch Đằng năm 938.

• Nét độc đáo trong nghệ thuật đánh giặc của Ngô Quyền thể hiện qua những điểm nào?

• Nêu ý nghĩa lịch sử của Chiến thắng Bạch Đằng năm 938.

• Đánh giá công lao của Ngô Quyền đối với lịch sử dân tộc.

Giải rút gọn:

Tóm tắt diễn biến trận Bạch Đằng năm 938:

• Cuối năm 938, Lưu Hoằng Tháo kéo quân vào nước ta theo đường biển.

• Ngô Quyền cho thuyền nhẹ ra nhử giặc vào cửa sông Bạch Đằng lúc thủy triều lên.

• Thủy triều rút, Ngô Quyền hạ lệnh dốc toàn lực lượng đánh trở lại.

• Quân Nam Hán bỏ chạy, thuyền va vào bãi cọc vỡ tan tành.

Nét độc đáo trong nghệ thuật đánh giặc của Ngô Quyền thể hiện qua:

• Chọn địa điểm: sông Bạch Đằng làm điểm quyết chiến với giặc – chủ động đón đánh quân xâm lược.

• Chiến thuật đánh giặc: Ông huy động quân và dân lên rừng đẵn hàng ngàn cây gỗ dài, đầu đẽo nhọn và bịt sắc đóng xuống dòng sông Bạch Đằng ở những nơi hiểm yếu gần cửa biển, thành một trận địa cọc ngầm. 

Ý nghĩa lịch sử của Chiến thắng Bạch Đằng năm 938: Chấm dứt thời kì Bắc thuộc, mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của dân tộc.

Đánh giá công lao của Ngô Quyền: Đã tập hợp được quần chúng, đánh được trăm vạn quân địch, mở nước xưng vương.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Dựa vào mẫu dưới đây, hãy sắp xếp những thông tin vào sơ đồ sao cho phù hợp.

Giải rút gọn:

• Khởi nghĩa Khúc Thừa Dụ (năm 905): giành nền tự chủ.

• Cải cách của Khúc Hạo (năm 907 - 917): Bảo vệ nền tự chủ

• Dương Đình Nghệ chiến thắng quân Nam Hán (năm 931): Củng cố nền tự chủ

• Chiến thắng Bạch Đằng của Ngô Quyền (năm 938): Chấm dứt thời Bắc thuộc, mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của dân tộc. 

Câu 2: Trong các sự kiện lịch sử Khúc Thừa Dụ giành quyền tự chủ năm 905, Dương Đình Nghệ đánh tan quân Nam Hán năm 931, chiến thắng Bạch Đằng năm 938, sự kiện nào đã tạo nên bước ngoặt của lịch sử dân tộc đầu thế kỉ X? Vì sao?

Giải rút gọn:

Theo em, sự kiện chiến thắng Bạch Đằng năm 938 vì nhờ chiến thắng trận Bạch Đằng đã giúp đất nước chúng ta chấm dứt thời Bắc thuộc, mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của dân tộc.

VẬN DỤNG

Câu 1: Trong vai hướng dẫn viên du lịch, em hãy giới thiệu về một trong những điểm di tích liên quan đến các nhân vật lịch sử: Khúc Thừa Dụ, Khúc Hạo, Dương Đình Nghệ, Ngô Quyền.

Giải rút gọn:

Ví dụ - Giới thiệu di tích lịch sử đền và lăng Ngô Quyền

Xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây là nơi được mệnh danh là vùng đất “địa linh nhân kiệt”. Đến làng quê yên ả này, du khách sẽ được thăm đền thờ và lăng Ngô Quyền, di tích đã được Nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia, nơi thờ vị vua lừng danh trong lịch sử dân tộc, người nổi tiếng với chiến thắng Bạch Đằng lịch sử năm 938, đánh đuổi quân Nam Hán ra khỏi bờ cõi, mở ra một thời đại mới, độc lập, tự chủ cho dân tộc Việt Nam.

Lăng mộ Vua Ngô Quyền được xây dựng năm Tự Đức thứ 27 (1874) và trùng tu năm Minh Mệnh thứ 2 (1821). 

Hàng năm cứ đến ngày 14 tháng 8 âm lịch (ngày giỗ Vua Ngô Quyền) nhân dân trong vùng lại về đây để tưởng nhớ công ơn của ông - vị vua "đã mở nước xưng vương", kết thúc hơn 1.000 năm Bắc thuộc, mở đầu một thời đại mới, độc lập, tự chủ cho lịch sử dân tộc.

Câu 2: Em có ấn tượng nhất với anh hùng dân tộc nào trong thời Bắc thuộc? Hãy giới thiệu vị anh hùng đó dựa vào các nội dung: tiểu sử, công lao, di tích lịch sử liên quan.

Giải rút gọn:

Trong thời Bắc thuộc, em ấn tượng nhất với vị anh hùng Ngô Quyền

Tiểu sử Ngô Quyền: 

Ngô Quyền sinh ngày 12-3-898, ở tại Đường Lâm  (Ba Vì  - Hà Tây), cha là Ngô Mân một Hào trưởng có tài đức. Ngô Quyền thông minh, văn võ song toàn.

Để đánh thắng quân Nam Hán, lợi dụng  thủy triều lên xuống ông cho bố trí một trận địa cọc nhọn bịt  sắt, cắm xuống lòng  sông  Bạch Đằng. 

Sau chiến thắng  vang dội  trên sông Bạch Đằng, Ngô Quyền  lên ngôi vua, đóng đô ở Cổ Loa (Hà Nội), mở ra một kỷ nguyên mới dựng nền độc lập tự chủ, tức là đặt nền móng  cho một quốc gia độc lập, Ngô Quyền làm vua  từ năm 939 đến 944 thì mất.

Công lao của Ngô Quyền:

• Có công chấm dứt hơn 1000 năm thống trị của các triều đại phong kiến phương Bắc, giành lại độc lập dân tộc.

• Củng cố và xây dựng đất nước, giúp đất nước yên bình và đặt nền móng cho một quốc gia độc lập, thống nhất sau này.

Di tích lịch sử liên quan đến Ngô Quyền:

• Lăng Ngô Quyền ở Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội)

• Quần thể di tích Bạch Đằng Giang, …