BÀI 4. XÃ HỘI NGUYÊN THỦY

1. Tổ chức xã hội nguyên thủy

Câu 1: Dựa vào sơ đồ hình 4.2, hãy mô tả sơ lược các giai đoạn tiến triển của xã hội nguyên thủy

Giải rút gọn:

• Giai đoạn Người tối cổ: con người sinh sống bầy đàn gồm 5 - 7 gia đình lớn, có sự phân công lao động giữa nam và nữ.

• Giai đoạn Người tinh khôn: xã hội được chia thành thị tộc, bộ lạc. Thị tộc gồm vài chục gia đình có quan hệ huyết thống, đứng đầu là tộc trưởng. Bộ lạc gồm nhiều thị tộc cư trú trên cùng địa bàn, đứng đầu là tù trưởng.

=> Như vậy, người nguyên thủy đã tổ chức xã hội của mình từ giai đoạn bầy đàn tiến đến giai đoạn thị tộc, bộ lạc.

2. Đời sống vật chất của người nguyên thủy

Câu 1: Quan sát hình 4.3 đến 4.8 và cho biết:

• Đời sống vật chất của người nguyên thủy thể hiện trên những phương diện nào?

• Công cụ lao động, cách thức lao động, địa bàn cư trú của Người tinh khôn có gì khác so với Người tối cổ?

Giải rút gọn:

Đời sống vật chất của người nguyên thủy thể hiện trên những phương diện:

• Công cụ lao động: rìu đá

• Cách thức lao động: săn bắt

• Địa bàn cư trú: hang động

Công cụ lao động, cách thức lao động, địa bàn cư trú của Người tinh khôn khác với Người tối cổ ở chỗ:

3. Đời sống tinh thần của người nguyên thủy

Câu 1:

• Nêu đời sống tinh thần của người nguyên thủy?

• Quan sát các hình 4.1, 4,10 và 4.11, hãy kể tên một số loại hình nghệ thuật thời nguyên thủy. Em ấn tượng với loại hình nghệ thuật nào nhất? Vì sao?

Giải rút gọn:

Đời sống tinh thần của người nguyên thủy rất phong phú, trong đó nổi bật là đời sống tâm linh và nghệ thuật.

Một số loại hình nghệ thuật thời nguyên thủy:

• Hình 4.1: tranh bích họa động vật

• Hình 4.10: làm đồ trang sức bằng vỏ trứng, đá điều

• Hình 4.11: làm sáo bằng xương chim

Trong các loại hình nghệ thuật trên, em ấn tượng nhất là làm sáo bằng xương chim. Bởi nó thể hiện óc sáng tạo của loài người.

4. Đời sống người nguyên thủy ở Việt Nam

Câu 1: Dựa vào các hình từ 4.12 đến 4.17 và đọc thông tin, hãy nêu những nét chính về đời sống vật chất và tinh thần của cư dân thuộc các nền văn hóa Hòa Bình, Bắc Sơn, Quỳnh Văn.

Giải rút gọn:

Những nét chính về đời sống vật chất và tinh thần của cư dân thuộc các nền văn hóa Hòa Bình, Bắc Sơn, Quỳnh Văn là:

• Văn hóa Hòa Bình: Chế tạo rìu ngắn

• Văn hóa Bắc Sơn: Chế tạo công cụ mài, chày và bàn nghiền thức ăn

• Văn hóa Quỳnh Văn: dùng vỏ sò, vỏ điệp trang trí, chế tạo đồ gốm đáy nhọn.

LUYỆN TẬP

Câu 1: Vẽ sơ đồ tư duy về đời sống người nguyên thủy?

Giải rút gọn:

Sơ đồ tư duy

Câu 2: Trình bày đời sống vật chất và tinh thần của người nguyên thủy ở Việt Nam

Giải rút gọn:

• Đời sống vật chất:

  • Đã có những bước tiến trong chế tạo công cụ đá và sáng tạo thêm nhiều công cụ, vật dụng mới.

  • Biết trồng trọt và chăn nuôi gia sức, quần tụ thành thị tộc, bộ lạc.

• Đời sống tinh thần: 

  • Biết làm đồ trang sức bằng vỏ ốc, vỏ điệp.

  • Biết viết lên vách những hình mô tả cuộc sống.

VẬN DỤNG

Câu 1: Qua các hình từ 4.3 đến 4.6, hãy nêu vai trò của lao động đối với quá trình phát triển của người nguyên thủy. Từ đó, phát biểu cảm nhận của em về vai trò của lao động đối với bản thân, gia đình và xã hội ngày nay.

Giải rút gọn:

Lao động có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của người nguyên thủy. Từ rìu đá, con người đã biết chế tác thành lưỡi cuốc và đồ dùng bằng gốm để phục vụ sản xuất và sinh hoạt dễ dàng hơn. Từ việc chỉ biết săn bắt, con người dần dần biết cách chăn nuôi và trồng trọt. 

=> Từ đó giúp con người tự tạo ra được lương thực, thức ăn cần thiết để đảm bảo cuộc sống của mình.

Phát biểu cảm nghĩ: Theo em, lao động giúp con người tạo ra sản phẩm vật chất, tỉnh thân nuôi sống bản thân, gia đình, góp phân xây đựng xã hội phát triển. Nó giúp con người làm chủ bản thân, làm chủ cuộc sống của chính mình, nó đem đến cho con người niềm vui, tìm thấy được ý nghĩa thực sự của cuộc sống. 

Do đó, mỗi người cân thấy được lao động là vinh quang, là quyền và nghĩa vụ thiêng liêng của bản thân, từ đó phải biết lao động tự giác, sáng tạo không ngừng, cải tiễn nâng cao năng suất lao động.