BÀI 13. BẮC TRUNG BỘ

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Ngày 09 tháng 01 năm 2023, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 81/2023/QH15 Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong phân vùng kinh tế - xã hội, tổ chức không gian phát triển đất nước thành 6 vùng kinh tế gồm: Trung du và miền núi phía Bắc, Đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Đồng bằng sông Cửu Long. Như vậy, Bắc Trung Bộ là một bộ phận lãnh thổ của vùng kinh tế Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung. Bắc Trung Bộ có điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên khá đa dạng, giàu truyền thống lịch sử - văn hóa, người dân cần cù, sáng tạo, giàu nghị lực,.... Tuy nhiên, đây cũng là nơi chịu nhiều thiên tai, gây khó khăn cho sản xuất và đời sống. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên Bắc Trung Bộ có đặc điểm gì? Tình hình phát triển kinh tế của Bắc Trung Bộ ra sao?

Giải rút gọn: 

Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên Bắc Trung Bộ:

- Địa hình:

Chia thành 3 dải địa hình:

Vùng ven biển: đồng bằng hẹp, nhiều cửa sông, đầm phá.

Vùng trung du: gò đồi thấp, xen kẽ với các thung lũng.

Vùng núi: cao, dốc, nhiều dãy núi chạy song song với bờ biển.

- Khí hậu:

Nhiệt đới gió mùa, có sự phân biệt rõ rệt giữa mùa mưa và mùa khô.

Mùa mưa: chịu ảnh hưởng của gió mùa mùa hè, có mưa lớn.

Mùa khô: chịu ảnh hưởng của gió mùa mùa đông, ít mưa.

- Tài nguyên thiên nhiên:

Rừng: phong phú, đa dạng.

Khoáng sản: titan, sắt, đồng, crom, đá vôi,...

Biển: có nhiều bãi biển đẹp, thuận lợi cho phát triển du lịch.

Tình hình phát triển kinh tế Bắc Trung Bộ:

- Nông nghiệp:

Là ngành kinh tế quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn trong GDP của vùng.

Trồng lúa là cây trồng chủ yếu.

Một số cây công nghiệp quan trọng: cây cói, cây lạc, cây mía,...

- Công nghiệp:

Phát triển mạnh mẽ, nhất là các ngành công nghiệp khai thác khoáng sản, chế biến nông sản, dệt may,...

Một số khu công nghiệp lớn: Nghi Sơn (Thanh Hóa), Vũng Áng (Hà Tĩnh),...

- Dịch vụ: Phát triển mạnh mẽ, nhất là du lịch. Một số điểm du lịch nổi tiếng: Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình), Bạch Mã (Thừa Thiên - Huế), Cửa Lò (Nghệ An),…

1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ 

Câu hỏi: Dựa vào hình 13.1 và thông tin trong bài, hãy xác định trên bản đồ vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ của Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn: 

- Tiếp giáp: 

+ Vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ

+ Đồng bằng sông Hồng

+ Duyên hải Nam Trung Bộ 

+ Lào

+ Biển Đông 

- Lãnh thổ hẹp ngang, kéo dài từ bắc xuống nam, bao gồm 6 tỉnh thành: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế

- Diện tích: 51.2 nghìn km2, chiếm 15.5%

2. Đặc điểm điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

Câu hỏi: Dựa vào hình 13.1, hình 13.2 và thông tin trong bài, hãy: 

Trình bày đặc điểm phân hóa tự nhiên của Bắc Trung Bộ. Giải thích ảnh hưởng của tự nhiên đến sự hình thành cơ cấu kinh tế của Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn:

Đặc điểm phân hóa tự nhiên của Bắc Trung Bộ:

* Phân hóa theo chiều Tây - Đông:

- Vùng núi:

Địa hình cao, dốc, nhiều dãy núi chạy song song với bờ biển.

Khí hậu nhiệt đới gió mùa, có sự phân biệt rõ rệt giữa mùa mưa và mùa khô.

Rừng: phong phú, đa dạng.

Khoáng sản: titan, sắt, đồng, crom, đá vôi,...

- Vùng gò đồi:

Địa hình gò đồi thấp, xen kẽ với các thung lũng.

Khí hậu nhiệt đới gió mùa, có sự phân biệt rõ rệt giữa mùa mưa và mùa khô.

Đất đai: phì nhiêu, thích hợp cho trồng trọt.

- Vùng ven biển:

Đồng bằng hẹp, nhiều cửa sông, đầm phá.

Khí hậu nhiệt đới gió mùa, có sự phân biệt rõ rệt giữa mùa mưa và mùa khô.

Biển: có nhiều bãi biển đẹp, thuận lợi cho phát triển du lịch.

* Phân hóa theo vĩ độ:

- Bắc vĩ tuyến 18°:

Khí hậu nhiệt đới gió mùa, có mùa đông lạnh.

Rừng: phong phú, đa dạng.

Khoáng sản: titan, sắt, đồng, crom,...

- Nam vĩ tuyến 18°:

Khí hậu nhiệt đới gió mùa, có mùa hè nóng.

Rừng: ít hơn so với Bắc vĩ tuyến 18°.

Khoáng sản: đá vôi, bauxite,...

* Ảnh hưởng của tự nhiên đến sự hình thành cơ cấu kinh tế của Bắc Trung Bộ:

- Nông nghiệp:

Vùng gò đồi: thích hợp cho trồng lúa, cây công nghiệp ngắn ngày.

Vùng ven biển: thích hợp cho trồng lúa nước, nuôi trồng thủy sản.

Vùng núi: thích hợp cho trồng cây công nghiệp lâu năm, chăn nuôi gia súc.

- Công nghiệp:

Vùng núi: có nhiều khoáng sản, thuận lợi cho phát triển công nghiệp khai thác khoáng sản.

Vùng ven biển: có nhiều thuận lợi cho phát triển công nghiệp chế biến hải sản, du lịch.

- Dịch vụ:

Vùng ven biển: có nhiều bãi biển đẹp, thuận lợi cho phát triển du lịch.

Vùng núi: có nhiều di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh, thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái.

3. Đặc điểm phân bố dân cư 

Câu hỏi: Dựa vào thông tin trong bài, hãy trình bày và giải thích đặc điểm phân bố dân cư ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn: 

- Mật độ dân số: 218 người/km2, cao nhất là Thanh Hoá, thấp nhất là Quảng Bình 

- Khu vực đồng bằng ven biển phía đông có nhiều điều kiện thuận lợi nên tập trung đông dân

- Vùng đồi núi phía tây có mật độ dân số thấp 

- Tỉ lệ dân thành thị có xu hướng tăng 

- Tập trung nhiều dân tộc: Thái, Mường, Hmong…

4. Đặc điểm phát triển và phân bố kinh tế

Câu hỏi 1: Dựa vào hình 13.3, bảng số liệu và thông tin trong bài, hãy nhận xét tốc độ tăng trưởng và cơ cấu kinh tế Bắc Trung Bộ

Giải rút gọn: 

- Tốc độ tăng trưởng tương đối cao, từ 4.0 lên 10.0 (từ năm 2015 – 2021), tuy nhiên, có sự chênh lệch giữa các vùng. 

- Cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực: Tỷ trọng khu vực nông nghiệp giảm dần, tỷ trọng khu vực công nghiệp - xây dựng tăng dần, tỷ trọng khu vực dịch vụ giảm mạnh

Câu hỏi 2: Dựa vào hình 13.3 và thông tin trong bài, hãy phân tích sự phát triển và phân bố nông nghiệp, lâm nghiệp ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn: 

* Nông nghiệp: 

- Nông nghiệp ở Bắc Trung Bộ phân bố không đồng đều:

Vùng ven biển: tập trung trồng lúa nước, cây công nghiệp ngắn ngày như lạc, đậu tương, mía,...

Vùng gò đồi: trồng lúa nước, cây công nghiệp ngắn ngày và cây ăn quả.

Vùng núi: trồng cây công nghiệp lâu năm như cà phê, chè, cao su,...

- Nông nghiệp là ngành kinh tế quan trọng của Bắc Trung Bộ, đóng góp khoảng 20% GDP của vùng (năm 2023).

- Chăn nuôi trâu, bò được phát triển mạnh, đặc biệt là bò sữa ở Thanh Hoá, Nghệ An 

* Lâm nghiệp: 

- Ngành có thế mạnh phát triển ở Bắc Trung Bộ

- Lâm nghiệp là ngành kinh tế quan trọng của Bắc Trung Bộ, đóng góp khoảng 5% GDP của vùng (năm 2023).

- Diện tích rừng tăng lên, đạt 2,5 triệu ha (năm 2023).

- Chất lượng rừng được cải thiện.

- Ngành chế biến lâm sản phát triển.

- Rừng ở Bắc Trung Bộ phân bố chủ yếu ở vùng núi:

- Vùng núi phía Tây: có nhiều rừng nguyên sinh.

- Vùng núi phía Đông: có nhiều rừng trồng.

- Áp dụng mô hình nông lâm kết hợp, canh tác trên đất dốc => chống thiên tai, đem lại lợi ích kinh tế

Câu hỏi 3: Dựa vào hình 13.3 và thông tin trong bài, hãy phân tích thế mạnh về du lịch ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn: 

* Tài nguyên du lịch phong phú:

- Bãi biển: Vùng có nhiều bãi biển đẹp, nổi tiếng như: Sầm Sơn (Thanh Hóa), Cửa Lò (Nghệ An), Lăng Cô (Huế), Thiên Cầm (Hà Tĩnh), Nhật Lệ (Quảng Bình),...

- Di tích lịch sử - văn hóa: Vùng có nhiều di tích lịch sử - văn hóa giá trị như: Cố đô Huế, Quê Bác (Nghệ An), Di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình),...

- Danh lam thắng cảnh: Vùng có nhiều danh lam thắng cảnh hùng vĩ, thơ mộng như: Vườn quốc gia Bạch Mã (Thừa Thiên - Huế), Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An), Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình),...

- Lễ hội: Vùng có nhiều lễ hội đặc sắc như: Festival Huế, Lễ hội đền Cuông (Nghệ An), Lễ hội Cầu Ngư (Quảng Bình),...

2. Khí hậu đa dạng:

Bắc Trung Bộ có khí hậu nhiệt đới gió mùa, với sự phân biệt rõ rệt giữa mùa mưa và mùa khô. Khí hậu đa dạng tạo điều kiện cho phát triển nhiều loại hình du lịch khác nhau như du lịch biển, du lịch sinh thái, du lịch văn hóa,...

3. Hệ thống giao thông thuận tiện:

Bắc Trung Bộ có hệ thống giao thông tương đối phát triển, với các tuyến đường bộ, đường sắt, đường thủy và đường hàng không kết nối các địa phương trong vùng và với các vùng khác trong cả nước.

4. Nguồn nhân lực: Bắc Trung Bộ có nguồn nhân lực dồi dào, với trình độ học vấn và tay nghề ngày càng được nâng cao.

Câu 4: Dựa vào hình 13.3 và thông tin trong bài, hãy phân tích vấn đề phát triển kinh tế biển, đảo ở Bắc Trung Bộ

Giải rút gọn: 

- Bắc Trung Bộ có bờ biển dài hơn 1.000 km, nhiều đảo và vịnh biển.

- Vùng biển có nguồn tài nguyên phong phú: hải sản, dầu khí, khoáng sản,...

- Có nhiều điều kiện thuận lợi cho phát triển các ngành kinh tế biển như: du lịch biển, nuôi trồng thủy sản, khai thác hải sản,...

- Giao thông vận tải biển: nhiều cảng biến liên vùng, quốc tế như cảng Thanh Hoá, cảng Nghệ An 

- Đẩy mạnh các trung tâm nghiên cứu, dự báo phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu 

LUYỆN TẬP 

Câu 1: Nêu thuận lợi của vị trí địa là đổi với sự phát triển kinh tế ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn: 

- Nằm ở vị trí trọng yếu, là cầu nối giữa các vùng kinh tế quan trọng:

+ Phía Bắc: Giáp với Đồng bằng sông Hồng - thị trường tiêu thụ lớn thứ 2 cả nước.

+ Phía Nam: Tiếp giáp với Duyên hải Nam Trung Bộ - khu vực năng động, thu hút đầu tư mạnh mẽ.

+ Phía Tây: Giáp Lào - mở ra tiềm năng hợp tác kinh tế, giao thương quốc tế.

+ Phía Đông: Biển Đông - tuyến đường biển quan trọng, thuận lợi giao thương quốc tế.

- Hệ thống giao thông đa dạng:

+ Đường bộ: Quốc lộ 1A, đường Hồ Chí Minh, các tuyến đường ven biển...

+ Đường sắt: Tuyến đường sắt Bắc - Nam, tuyến đường sắt Hà Tĩnh - Cửa Lò...

+ Đường thủy: Cảng Cửa Lò, Cảng Vũng Áng, Cảng Cửa Việt...

+ Hàng không: Sân bay quốc tế Vinh, Sân bay Phú Bài...

- Tài nguyên thiên nhiên phong phú:

+ Biển: Vùng biển rộng lớn, giàu tài nguyên hải sản, tiềm năng phát triển du lịch biển.

+ Khoáng sản: Nhiều mỏ khoáng sản quan trọng như quặng sắt, titan, thiếc, đá vôi...

+ Rừng: Diện tích rừng lớn, trữ lượng gỗ dồi dào, tiềm năng phát triển lâm nghiệp.

+ Đất đai: Đa dạng, thích hợp cho nhiều loại cây trồng, phát triển nông nghiệp.

- Khí hậu: Nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, có nguồn nhiệt dồi dào, lượng mưa lớn, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.

Câu 2: Lập sơ đồ thể hiện những thuận lợi và khó khăn trong phát triển tổng hợp kinh tế biển, đảo ở Bắc Trung Bộ.

Giải rút gọn: 

VẬN DỤNG

Câu hỏi: Sưu tầm và viết đoạn văn ngắn giới thiệu về một tài nguyên du lịch ở Bắc Trung Bộ mà em ấn tượng nhất.

Giải rút gọn: 

Nhắc đến Quảng Bình, không ai có thể quên được vẻ đẹp tráng lệ của Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng - một trong những di sản thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận. Nơi đây sở hữu hệ thống hang động đá vôi hùng vĩ, tráng lệ với nhiều nhũ đá và măng đá có hình thù độc đáo, cùng hệ sinh thái đa dạng và phong phú. Điều khiến em ấn tượng nhất khi đến đây là Hang Sơn Đoòng - hang động lớn nhất thế giới. Bước vào hang, em như lạc vào một thế giới khác với những vòm hang cao vút, những nhũ đá rủ xuống như những dải lụa, và những dòng suối ngầm trong vắt. Ánh sáng lung linh huyền ảo của hệ thống đèn chiếu sáng càng làm tăng thêm vẻ đẹp huyền bí của hang động. Ngoài Hang Sơn Đoòng, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng còn có nhiều hang động khác cũng vô cùng đẹp và ấn tượng như Hang Thiên Đường, Hang Tối, Hang Para... Du khách đến đây còn có thể tham gia các hoạt động như trekking, kayaking, khám phá hang động,... để trải nghiệm vẻ đẹp hoang sơ của thiên nhiên. Với những giá trị độc đáo về cảnh quan thiên nhiên và giá trị khoa học, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích du lịch khám phá và trải nghiệm. Em tin rằng, bất kỳ ai khi đến đây đều sẽ cảm thấy choáng ngợp trước vẻ đẹp tráng lệ của nơi đây.