BÀI 1. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ

MỞ ĐẦU

Việt Nam có vị trí địa lí đặc biệt. Lãnh thổ Việt Nam là một khối thống nhất và toàn vẹn, bao gồm vùng đất, vùng biển, vùng trời. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ có ảnh hưởng như thế nào đến tự nhiên, kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng của nước ta?

Giải rút gọn:

* Ảnh hưởng đến tự nhiên:

- Việt Nam có sắc thái chung của thiên nhiên vùng nhiệt đới ẩm gió mùa.

- Thiên nhiên chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển, các hệ sinh thái rừng thường xanh chiếm ưu thế. 

- Tài nguyên khoáng sản khá phong phú, đa dạng. 

- Thành phần loài sinh vật rất phong phú.

- Hình thành các miền địa lí tự nhiên khác nhau.

* Ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội:

- Tạo điều kiện hội nhập, giao lưu thuận lợi với các nước trong khu vực và trên thế giới, thúc đẩy mở cửa và thu hút vốn đầu tư của nước ngoài.

- Thuận lợi cho nước ta chung sống hoà bình, hợp tác hữu nghị và cùng phát triển với các nước trong khu vực.

* Ảnh hưởng đến an ninh quốc phòng:

- Có vị trí đặc biệt quan trọng ở khu vực Đông Nam Á, một khu vực kinh tế rất năng động và nhạy cảm với những biến động chính trị trên thế giới. 

- Biển Đông là một hướng chiến lược quan trọng trong công cuộc xây dựng, phát triển kinh tế và bảo vệ đất nước.

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, PHẠM VI LÃNH THỔ

Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục 1 và hình 1.1, hãy xác định và nêu đặc điểm vị trí địa lí của Việt Nam?

Giải rút gọn:

- Việt Nam nằm trên bán đảo Đông Dương, gần trung tâm của khu vực Đông Nam Á.

=> Việt Nam nằm hoàn toàn trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc và thuộc khu vực khí hậu nhiệt đới gió mùa châu Á.

- Lãnh thổ Việt Nam tiếp giáp với Biển Đông thông ra Thái Bình Dương, gần nơi giao nhau của các vành đai sinh khoáng lớn, trên đường di lưu của các loài sinh vật.

- Việt Nam nằm trên ngã tư đường hàng hải và hàng không quốc tế.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục 2 và hình 1.1, 1.2, hãy trình bày đặc điểm phạm vi lãnh thổ Việt Nam?

Giải rút gọn:

Lãnh thổ Việt Nam là một khối thống nhất và toàn vẹn bao gồm vùng đất, vùng biển và vùng trời.

- Vùng đất: là toàn bộ phần đất liền được xác định trong phạm vi đường biên giới của nước ta với các nước láng giếng và phần đất nổi của hàng nghìn hòn đảo trên Biển Đông, với tổng diện tích các đơn vị hành chính hơn 331 nghìn km².

- Vùng biển: có diện tích khoảng 1 triệu km², tiếp giáp với vùng biển của các nước Trung Quốc, Phi-líp-pin, Ma-lai-xi-a, Bru-nây, In-đô-nê-xi-a, Xin-ga-po, Cam-pu-chia và Thái Lan. Vùng biển nước ta bao gồm: nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa.

- Vùng trời Việt Nam là khoảng không gian bao trùm lên lãnh thổ nước ta, trên đất liền được xác định bằng các đường biên giới; trên biển là ranh giới phía ngoài của lãnh hải và không gian của các đảo.

II. ẢNH HƯỞNG CỦA VỊ TRÍ ĐỊA LÍ, PHẠM VI LÃNH THỔ ĐẾN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ AN NINH QUỐC PHÒNG.

Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục 1, hãy phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên của nước ta?

Giải rút gọn:

- Việt Nam nằm hoàn toàn trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc, thường xuyên chịu ảnh hưởng của gió Mậu dịch và gió mùa châu Á. 

=> Nước ta có sắc thái chung của thiên nhiên vùng nhiệt đới ẩm gió mùa.

- Phần đất liền hẹp ngang, nằm kề Biển Đông có nguồn ẩm dồi dào 

=> thiên nhiên chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển, các hệ sinh thái rừng thường xanh chiếm ưu thế. 

- Việt Nam nằm ở vị trí tiếp giáp, nối liền lục địa với đại dương, liền kể với các vành đai sinh khoáng 

=> Tài nguyên khoáng sản khá phong phú, đa dạng. 

- Nước ta là nơi hội tụ của nhiều luồng động, thực vật và cả luồng di cư hằng năm 

=> Thành phần loài sinh vật rất phong phú.

- Vị trí địa lí và đặc điểm lãnh thổ đã tạo cho thiên nhiên của nước ta có sự phân hoá đa dạng, khác nhau giữa miền Bắc với miền Nam; giữa miền núi với đồng bằng,... 

=> Hình thành các miền địa lí tự nhiên khác nhau.

- Nước ta nằm trong vùng có nhiều thiên tai như bão, áp thấp nhiệt đới, lũ, ngập lụt, hạn hán,…

Câu hỏi: Dựa vào thông tin mục 2, hãy phân tích ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ đến kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng của nước ta?

Giải rút gọn:

* Ảnh hưởng tới kinh tế - xã hội:

- Vị trí địa lí gần trung tâm Đông Nam Á, nằm trong khu vực có kinh tế phát triển năng động bậc nhất thế giới, án ngữ trên các tuyến hàng hải, hàng không huyết mạch. => tạo điều kiện hội nhập, giao lưu thuận lợi với các nước trong khu vực và trên thế giới, thúc đẩy mở cửa và thu hút vốn đầu tư của nước ngoài.

- Các nước trong khu vực Đông Nam Á có nhiều nét tương đồng về lịch sử, văn hoá – xã hội và mối giao lưu lâu đời.

=> Tạo điều kiện thuận lợi chung sống hoà bình, hợp tác hữu nghị và cùng phát triển với các nước trong khu vực.

* Ảnh hưởng tới an ninh quốc phòng:

- Có vị trí đặc biệt quan trọng ở khu vực Đông Nam Á, một khu vực kinh tế rất năng động và nhạy cảm với những biến động chính trị trên thế giới. 

- Là một hướng chiến lược quan trọng trong công cuộc xây dựng, phát triển kinh tế và bảo vệ đất nước.

LUYỆN TẬP, VẬN DỤNG

Câu hỏi: Lập sơ đồ thể hiện ảnh hưởng của vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ đến tự nhiên Việt Nam?

Giải rút gọn:

Câu hỏi: Tìm hiểu về chế độ pháp lí của các vùng biển nước ta theo Luật Biển Việt Nam số 18/2012/QH13 ngày 21 tháng 6 năm 2012.

Giải rút gọn:

Chế độ pháp lý của các vùng biển Việt Nam theo Luật Biển Việt Nam số 18/2012/QH13 ngày 21 tháng 6 năm 2012

1. Nội thủy: Nhà nước ta thực hiện chủ quyền hoàn toàn, tuyệt đối và đầy đủ đối với nội thủy như trên lãnh thổ đất liền.

2. Lãnh hải:

- Nhà nước ta thực hiện chủ quyền đầy đủ và toàn vẹn đối với lãnh hải và vùng trời, đáy biển và lòng đất dưới đáy biển của lãnh hải.

- Tàu thuyền của tất cả các quốc gia được hưởng quyền đi qua không gây hại trong lãnh hải Việt Nam.

3. Vùng tiếp giáp lãnh hải:

- Nhà nước ta có quyền thực hiện các biện pháp kiểm soát cần thiết để:

+ Ngăn ngừa xâm phạm chủ quyền, an ninh, trật tự an toàn trên biển;

+ Kiểm soát việc thu thuế, hải quan;

+ Thi hành các quy định về nhập cư, di trú;

+ Bảo vệ môi trường biển.

4. Vùng đặc quyền kinh tế:

- Nhà nước ta có chủ quyền và quyền tài phán quốc gia đối với vùng đặc quyền kinh tế, bao gồm:

+ Quyền khai thác, bảo tồn và quản lý các tài nguyên thiên nhiên;

+ Quyền thiết lập và sử dụng các đảo nhân tạo, các công trình và thiết bị;

+ Quyền kiểm soát việc nghiên cứu khoa học, bảo vệ môi trường biển.

5. Thềm lục địa: Nhà nước ta có chủ quyền đối với thềm lục địa, bao gồm quyền khai thác các tài nguyên thiên nhiên trên và dưới đáy biển.